ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΤΡΗΣ: Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΝΕΟΦΑΣΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Η ΜΠΑΛΑΝΤΑ ΤΗΣ ΦΡΙΚΗΣ (μέρος 2ο)

Είπα την απλοϊκή μου σκέψη και συνεχίζω φυλλομετρώντας το τετράδιο με τα βασανιστήρια. Πρώτα απ' όλα ας δούμε τα άντρα των λεγομένων "ανακρίσεων" και τα στρατόπεδα των κρατου­μένων. 0 ναζισμός είχε στην Αθήνα την οδό Μέρλιν και την οδό Ελπίδος και το Χαϊδάρι και πολλά άλλα. Και διεθνώς είναι γνωστότερα το Μπέλσεν, το Μαουτχάουζεν, το Νταχάου, το Άουσβιτς, η Τρεμπλίνκα...

Οι συνταγματάρχες μας έχουν την οδό Μπουμπουλίνας (έδρα της Γενικής Ασφαλείας), τη Βασιλίσσης Σοφίας (έδρα της Στρα­τιωτικής Αστυνομίας), τον Διόνυσο, μεταξύ Κηφισιάς και Νέας Μάκρης, που είναι η έδρα του 505 Τάγματος Πεζοναυτών, τη Βα­ρυμπόμπη, την Αγία Παρασκευή (Κέντρο του NATO), την Ασφά­λεια Πειραιώς, την Ασφάλεια Θεσσαλονίκης. Έξω απ' αυτά, και εκτός από τα γνωστά στρατόπεδα της Λέρου και της Γυάρου. κέ­ντρα βασανισμού με λιγότερη «κίνηση» υπάρχουν, σε κάθε επαρ­χιακή πόλη και σε κάθε αστυνομικό τμήμα των μεγάλων πόλεων. Δηλαδή το σύνολο ξεπερνάει τα διακόσια πενήντα. Αυτός ο αριθ­μός σάς δίνει ίσως μια εικόνα της τρομακτικής εκτάσεως που έχει πάρει ο θεσμός των βασανιστηρίων. Παρέλειψα ν' αναφέρω το παροπλισμένο καταδρομικό "Έλλη", που δεν σεβάστηκαν την έν­δοξη ιστορία του και το μετέτρεψαν σε άντρο μαρτυρίου υψηλής στάθμης για σημαίνοντα πρόσωπα. Εκεί βασανιζόταν επί τέσσε­ρις συνεχείς εβδομάδες, μαζί με πολλούς άλλους ο κοινωνιολόγος Γεράσιμος Νοταράς, γόνος αρχοντικής οικογενείας και βοηθός του Ελβετού καθηγητή Ζαν Μεϋνώ.

Στο στρατοδικείο ο Νοταράς δείχνοντας τις πληγές του ανέ­φερε μεταξύ των βασανιστηρίων που τον υπέβαλαν, τη φάλαγ­γα, τα ηλεκτροσόκ, τους ραβδισμούς καθώς και τη στέρηση τρο­φής, νερού και ύπνου.

Πόσοι είναι συνολικά οι συλληφθέντες κατά τα χρόνια της δι­κτατορίας; Ο συνταγματάρχης Λαδάς - ο πιο αρμόδιος - χαρι­τολογώντας έδωσε σε Ευρωπαίους δημοσιογράφους την εξής απάντηση: "Ξέρετε, κύριοι ότι ο αριθμός των συλληφθέντων μό­λις υπερβαίνει το ένα εκατοστό του πληθυσμού της χώρας;". Ο πληθυσμός μας σήμερα είναι 8,5 έως 9 εκατομμύρια. Άρα οι συλ­ληφθέντες είναι 85.000-90.000. Και ασφαλώς ο Λαδάς δεν υπερ­βάλλει. Όλοι αυτοί, λίγο-πολύ, έχουν υποστεί κάποιο είδος - ή και πολλά είδη -  βασανισμού.

Και το επόμενο ερώτημα είναι: Από ποιούς; Εκάμαμε συ­στηματική καταγραφή των βασανιστών και μέσα στο σιδερένιο κουτί υπάρχει ένας κατάλογος από πεντακόσιους περίπου. Απ' αυτούς οι πιο θηριώδεις είναι:

Οδός Μπουμπουλίνας. (Έδρα της Γενικής Ασφαλείας Αθηνών): Ο αστυνόμος Βασίλειος Λάμπρου, οι υπαστυνόμοι Πέτρος Μπάμπαλης, Κωνσταντίνος Καραπαναγιώτης και Καλύβας, ο αστυνόμος Ευάγγελος Μάλλιος, οι Οδυσσέας Σπανός, Βασίλειος Κραβαρίτης, Γραμμόπουλος, Καραθανάσης. Χρηστάκης, Παπαγγελής, Μαρτίνος, Λογοθέτης. Γιαννομήτρος, Χρηστάρας, Γεωργιάδης, Λουκόπουλος και Σπάσος.

Γενική Ασφάλεια Πειραιώς: Ο υποδιοικητής αστυνόμος Σω­τήριος Κουβάς, ο αστυνόμος Γιαννακόπουλος, ο υπαστυνόμος Λάμπρος Γιαννούτσος και οι Σωτήριος Αγγελόπουλος, Φωτεινός, Ηλιόπουλος, Τασσόπουλος και Κανάτας. Για τους εξαιρετικά σκληροτράχηλους κρατούμενους χρησιμοποιείται και ένας «Αντρίκος», αγνώστου επωνύμου.

Ασφάλεια Θεσσαλονίκης: Ιδιαίτερα γνωστός είναι ο ανθυπα­σπιστής Βασίλειος Καραμήτσος, επικεφαλής του αποσπάσματος που σκότωσε τον βουλευτή Γ. Τσαρουχά. Άλλοι βασανιστές εί­ναι ο υπομοίραρχος Βασίλειος Μήτσου, γιος του στρατηγού Μή­τσου, οργανωτή της δολοφονίας του βουλευτή Λαμπράκη, ο ταγ­ματάρχης Ν. Κουρκουλάκος, ο υπομοίραρχος Τετραδάκης και ο αγνώστου βαθμού Βασίλειος Βαρελάς.

Σε άλλες περιοχές ξακουστοί βασανιστές είναι οι αντισυ­νταγματάρχες Καραφάτζος και Φάβατος και ο υπολοχαγός Μαυρογιάννης. Στο 561 Τάγμα Πεζικού Σέδες τους βασανισμούς κρατουμένων εκτελεί, εκτός άλλων, ο ταγματάρχης Αναστάσιος Παπακωνσταντίνου.

Ασφάλεια Πατρών: Επικεφαλής συνεργείου βασανιστών ο υπαστυνόμος Αδαμόπουλος.

Στρατόπεδο Διόνυσου: Ο ταγματάρχης Θεόδωρος Θεοφιλογιαννάκος επικεφαλής εννέα τετραμελών συνεργείων. Επίσης, οι ταγματάρχες Β. Ιωαννίδης, Μαυροειδής και Κωνσταντίνος Μπούφας, με βοηθούς τους ανθυπολοχαγούς Μαυρομάτη, ανθυπασπιστή Σεϊτανίδη και Σπυρόπουλο, αγνώστου βαθμού). Βασανίζει, τέλος, και ο ίδιος ο διοικητής του 505 Τάγματος Ιωάννης Μανουσαξάκης, καθώς και ο ταγματάρχης Χατζηζήσης.

Ο πίνακας δεν είναι πλήρης. Αυτοί που αναφέρθηκαν ονομα­στικά αποτελούν την αφρόκρεμα των βασανιστών. Γύρω απ' αυ­τούς κινούνται περί τις δύο εκατοντάδες "βοηθοί", οι οποίοι είναι απλοί χωροφύλακες, είτε αστυφύλακες ή μόνιμοι υπαξιωματικοί του στρατού. Η "ανακριτική απασχόληση" θεωρείται πρόσθετη εργασία και πληρώνεται από το κράτος μ'ένα δεύτερο μισθό, που διπλασιάζει τον κανονικό. Εκτός από τους δύο μισθούς ο βα­σανιστής εισπράττει 450 δραχμές για κάθε "όνομα" που θ'αποσπάσει από τον βασανιζόμενο. Η έκτακτη αυτή αμοιβή δίνει κά­ποια εξήγηση του ζήλου και της εφευρετικότητας των «ανακριτών» στην αναζήτηση μεθόδων κάμψεως του θύματος. Ο ηθοποιός Πε­ρικλής Κοροβέσης, περιγράφοντας στο Look τις αλλεπάλληλες σκη­νές βασανισμού του στην Μπουμπουλίνας, αφηγήθηκε ότι ο Καραπαναγιώτης του είπε: "Ξέρουμε ότι δεν είσαι κομμουνιστής. Η οικογένειά σου είναι βασιλική. Θέλουμε να μας βοηθήσεις. Δώσε μας τα ονόματα δύο φίλων σου που δεν συμπαθείς". Το ίδιο έλε­γαν και σε άλλους κρατουμένους. Έτσι εξηγείται το φαινόμενο των πολλών εκατοντάδων πολιτών που πιάστηκαν, βασανίσθη­καν και τελικά αφέθηκαν ελεύθεροι, όταν στην πορεία των "ανα­κρίσεων" διαπιστωνότανε το "λάθος" και η Χούντα ήθελε να δια­φημίσει στο εξωτερικό απολύσεις κρατουμένων... Οι βασανιστές όμως εισέπρατταν το "κατά κεφαλήν" επίδομα των 450 δραχμών. Για τους Καραπαναγιώτη, Κραβαρίτη και Μάλλιο υπολόγισαν ότι το σύνολο των μηνιαίων αποδοχών του καθενός (μισθοί, επιδό­ματα κ.λπ.) κυμαίνεται μεταξύ 1.000 και 1.200 δολαρίων (περί­που μισθός πρωθυπουργού). Αρκετά προσοδοφόρο. Τα νήματα που κατευθύνουν τον μηχανισμό του εγκλήματος, επιφανειακά τουλάχιστον, ξεκινάνε από την κορυφή της δικτα­τορίας και διακλαδούμενα μέσω των Υπουργείων Δημοσίας Τά­ξεως και Εθνικής Αμύνης στα αρχηγεία χωροφυλακής, αστυνο­μίας, ΚΥΠ και στις στρατιωτικές μονάδες φθάνουν υπό μορφήν αναλυτικών εγκυκλίων διαταγών στα "ανακριτικά κέντρα". Μια τέτοια εγκύκλιος (αντίγραφο της οποίας υπάρχει στο σιδερένιο κουτί) λέει: "Η ολιγωρία θα παταχθή. Ο ζήλος, και δη ο υπέρμε­τρος, θα αμειφθή υπό της πατρίδος ηθικώς και υλικώς".

Όταν η εγκύκλιος αυτή έφθανε στην οδό Μπουμπουλίνας, ο Λάμπρου και οι συνεργάτες του δεν είχαν απλώς την άδεια, αλ­λά και τη διαταγή να υποβάλουν τους κρατουμένους σε βασανι­στήρια. Έτσι, σε μια μελλοντική "δίκη Νυρεμβέργης" δύσκολα ο κύριος Παπαδόπουλος θα μπορέσει να ισχυρισθεί ότι οι "υπερβασίες" ήταν έργο των κατωτέρων οργάνων...

Είναι όμως ο Παπαδόπουλος και οι άλλοι συνταγματάρχες η κορυφή της πυραμίδας; Εκατοντάδες από τους Έλληνες που βα­σανίστηκαν είναι πρόθυμοι να βεβαιώσουν ενόρκως: α) ότι οι δή­μιοι τους έλεγαν με υπερηφάνεια: Δεν φοβόμαστε κανέναν. Ού­τε τον ΟΗΕ, ούτε τον Πάπα, ούτε το Συμβούλιο της Ευρώπης. Πίσω μας είναι οι Αμερικανοί και το NATO, β) Οι μοτοσικλέτες, τα τζιπ, οι κλούβες, τα σιδερένια στεφάνια, που σφίγγουν το κε­φάλι, τα ειδικά μηχανήματα για τα ηλεκτροσόκ, οι συρματένιοι βούρδουλες, οι "οροί αληθείας", τα παραισθησιογόνα, ακόμη και οι κουβέρτες, με τις οποίες μεταφέρουν τα σακατεμένα κορμιά, φέρουν την ένδειξη ή "MADE IN USA" ή "USA".

Ένας ταγματάρχης του χουντικού στρατού έλεγε σ' έναν Αμερικανό δικηγόρο που του εξέφραζε την αποστροφή του για τα βασανιστήρια: "Για μας η ανακριτική σκληρότης είναι θέμα επιβιώσεως της Επαναστάσεως. Αλλά σεις γιατί διαμαρτύρεσθε; Δεν συμβαίνουν τα ίδια στο Βιετνάμ; Δεν ξέρετε ότι αυτά που αποκαλεί ο Τύπος σας 'κέντρα βασανισμού' είναι 'πειρα­ματικά κέντρα' του Πενταγώνου εντεταγμένα σε στρατηγικά προγράμματα;".

Για τη μεθοδολογία του βασανισμού θα μπορούσαν να γρα­φούν πολλά. Από την προσωπική μου εμπειρία και από εκατο­ντάδες άλλες περιπτώσεις καταλήγω στο συμπέρασμα ότι εφαρ­μόζεται μια ρυθμισμένη κλίμακα εναλλασσόμενων σωματικών και ψυχολογικών βασάνων, που αναζητεί το ευαίσθητο σημείο του κάθε θύματος. Η φάλαγγα αποτελεί την κλασική αρχή, εφαρμόζεται όμως σε πολλές ποικιλίες. Με αμερικανικό βούρ­δουλα, με σιδηροσωλήνες ή με απλά ξύλινα ρόπαλα. Πού και πού, όταν η αντίσταση είναι μεγάλη, τότε χρησιμοποιούνται ει­δικά ξύλα, στο κάτω μέρος των οποίων εξέχουν καρφιά. Και όταν δεν θέλουν ν' αφήσουν σημάδια η φάλαγγα γίνεται με κάλ­τσες γεμισμένες άμμο.

Στον "Διόνυσο" εφαρμόζεται και το σιδερένιο στεφάνι, μια υπερμοντέρνα έκδοση του "ακάνθινου στεφάνου" του Χριστού. Είναι ένα μηχάνημα που εφαρμόζει στο κεφάλι και περισφίγγεται ολοένα και περισσότερο με σφίξιμο στις δύο βίδες του. Πολ­λοί απ' αυτούς που υπέστησαν το στεφάνι τρελάθηκαν και νοση­λεύονται στο Δημόσιο Ψυχιατρείο ή σε ιδιωτικές κλινικές.

Έχω μάθει ότι το στεφάνι έχει προκαλέσει αντιδικία μεταξύ αστυνομικών και στρατιωτικών Αρχών. Τα ειδικά εργαλεία βα­σανισμού έρχονται στο πλαίσιο της στρατιωτικής βοήθειας και παραλαμβάνονται απευθείας από το Επιτελείο Στρατού, που τα κατανέμει στα διάφορα στρατιωτικά κέντρα "ανακρίσεων". Οι αστυνομικές Αρχές ζήτησαν να πάρουν και αυτές μια μικρή πο­σότητα, αλλά το Επιτελείο αντιτάσσει άρνηση. Τελευταία, το στε­φάνι χρησιμοποιείται και στην Ασφάλεια Πειραιώς. Φαίνεται ότι το Επιτελείο ενέδωσε.

Τρίτος βαθμός ανακρίσεως είναι το "κρέμασμα". Ο βασανιζόμενος, αφού έχει υποστεί και τη φάλαγγα και το στεφάνι, κρε­μιέται με τα χέρια δεμένα πίσω με χειροπέδες από ένα σιδερέ­νιο γάντζο. Σ' αυτή τη στάση οι κρεμασμένοι Χριστοί, συνήθως γυμνοί, υφίστανται τα πιο φρικαλέα μαρτύρια. Με μια συντονι­σμένη συγχορδία ο ένας μαστιγώνει τον κορμό, ο άλλος συνθλί­βει τα γεννητικά όργανα, ο τρίτος σβήνει αναμμένα τσιγάρα πά­νω στην πληγιασμένη σάρκα, ο τέταρτος κάνει ηλεκτροσόκ στον τράχηλο και ένας πέμπτος ασχολείται με το ξερίζωμα των νυ­χιών. Κάθε τόσο ο κρεμασμένος λιποθυμάει. Κι αυτές είναι οι μόνες στιγμές που σταματάει ο πόνος. Αλλά οι κέρβεροι το ξέ­ρουν και ρίχνουν βιαστικά άφθονο νερό για να συνέλθει ο βασα­νισμένος και να συνεχίσουν.

Αυτά όλα αν τα φαντασθείτε σε μια απίθανη αφθονία ποικι­λιών, και με την παρεμβολή ατομικών αυτοσχεδιασμών, έχετε κάποια εικόνα της εφιαλτικής πραγματικότητας, για την οποία ο κύριος Κόλλιας, πρώτος πρωθυπουργός της δικτατορίας, είπε τον Οκτώβριο του 1967 σε ομάδα Αμερικανών δημοσιογράφων: "Οι κρατούμενοι απολαμβάνουν περίφημων συνθηκών".

Συγχωρείστε με, καλοί μου άνθρωποι, που μιλάω με πίκρα. Αλλά η ψυχή μου έχει μαυρίσει. Και καθώς γυρίζω τις σελίδες και στα­ματάω στα πύρινα ονόματα Μπουμπουλίνας, Διόνυσος, Ασφά­λεια Πειραιώς, το μυαλό μου θολώνει. Καταλάβετε το ότι εκεί καίνε ανθρώπινες σάρκες, σπάζουν ανθρώπινα κόκκαλα. Αγω­νίζονται να σπάσουνε και ψυχές. Δεν τα καταφέρνουν πάντοτε. Λέει ο Κουβάς του Πειραιώς στη Σελήνη Σαβινίδου την ώρα που την βασάνιζε:

-                       Σαβινίδου, ή υπογράφεις ή πρώτα θα πεθάνω εγώ και μετά θα βγεις εσύ από δω μέσα.

Και η Σελήνη ήρεμα απαντάει:

-                       Όχι, Κουβά. Δεν θα υπογράψω. Εγώ θα ζήσω και μετά τον θάνατο σου για να δω λεύτερη την πατρίδα μου.

Νίκος Κιάος είναι ένας νέος επιστήμονας. Μεγάλωσε χωρίς τους γονείς του, γιατί ο πατέρας και η μάνα του πέρασαν πολ­λά χρόνια στις φυλακές και στις εξορίες. Ο Νίκος ήταν γενικός γραμματέας του συνδέσμου Ειρήνης "Μπέρτραντ Ράσελ". Επί ένα μήνα τον βασάνιζαν συνέχεια. Και στην Μπουμπουλίνας και στο Διόνυσο. Άντεξε όμως. Ένα παγερό χάραμα τον ξύπνησαν με βουρδουλιές. "Ετοιμάσου", του είπαν. "Κάνε και την προ­σευχή σου". Του διάβασαν και την καταδίκη του: "Εν ονόματι του βασιλέως...". Σε λίγο ήρθε κι ένας παπάς για να τον μετα­λάβει. Ξεκίνησαν για τον τόπο εκτελέσεων. Τότε ο Νίκος όρθω­σε το σακατεμένο κορμί του και βαδίζοντας προς τον θάνατο τραγούδησε τη Ρωμιοσύνη του Θεοδωράκη σε στίχους του Γιάν­νη Ρίτσου:

"Αυτά τα δέντρα δεν βολεύονται σε λιγότερο ουρανό, Αυτές οι καρδιές δεν βολεύονται πάρα μόνο στο δίκιο...".

Η εκτέλεση δεν έγινε. Ήταν εικονική.

Μία από τις μορφές του ψυχολογικού πολέμου. Αλλά κατα­λάβατε ποια είναι τα παλικάρια μας;