Τορπιλίζεται πάλι η ειρήνευση
Η κυβέρνηση Πλαστήρα επιχειρεί, μέσα σ αυτή την ατμόσφαιρα, να εφαρμόσει ένα μικρό έστω μέρος από το πρόγραμμα της για την ειρήνευση της χώρας. Ταυτόχρονα με τις συλλήψεις και τις δίκες, αρχίζει να απολύει, όπως είδαμε, κυρίως με τη μορφή των αδειών, μερικές εκατοντάδες εξορίστους που κρατούνται από το 1946-48, χωρίς να υπάρχει εναντίον τους καμιά συγκεκριμένη κατηγορία. Σύμφωνα με τους επίσημους αριθμούς που ανακοίνωσε ο υπουργός Εσωτερικών, στις 14 Ιανουαρίου, παραμένουν στο στρατόπεδο του Αϊ-Στράτη 1.600 πολιτικοί εξόριστοι από τους 2.830 που ήταν στις αρχές Νοεμβρίου 1951. Και στο Τρίκερι μένουν 210 εκτοπισμένες γυναίκες από τις 460 που βρήκε η νέα κυβέρνηση Πλαστήρα (εφημερίδες, 15 Ιανουαρίου 1952).
Αλλά και αυτός ο ρυθμός των απολύσεων κρίνεται υπερβολικός από τους Αμερικανούς. Ο Πιουριφόυ κάνει σχετικά διαβήματα στον Πλαστήρα και στον Βενιζέλο. Ο αντιπρόεδρος της κυβερνήσεως υιοθετεί τις αμερικανικές απόψεις και ανακοινώνει ότι ζήτησε από τον πρωθυπουργό και τον υπουργό τον Εσωτερικών να σταματήσει η χορήγηση αδειών και να συγκροτηθούν επιτροπές για να κρίνουν ποιοι θα πρέπει να απολυθούν και ποιοι θα μείνουν στα στρατόπεδα. Ο υπουργός, την ίδια μέρα, δηλώνει ότι συγκροτούνται επιτροπές από εκπροσώπους της Αστυνομίας Πόλεων και της χωροφυλακής. Όλ'αυτά σημαίνουν πως η απόλυση των εξόριστων, που είναι ένα από τα βασικά σημεία του προεκλογικού προγράμματος της ΕΠΕΚ, ουσιαστικά σταματά. Τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως και οι εκτοπίσεις θα διατηρηθούν μία ακόμα δεκαετία.
Οπωσδήποτε, αυτή τη στιγμή, οι Αμερικανοί, που θέλουν να φέρουν στην εξουσία τον Παπάγο, και η Δεξιά πετυχαίνουν δύο στόχους: Ανακόπτουν την ενίσχυση της Αριστεράς και την τόνωση του ηθικού των οπαδών της, που φέρνει η προοπτική να καταργηθούν οι διοικητικές εκτοπίσεις, και, ταυτόχρονα, πλήττουν την ΕΠΕΚ που παρουσιάζεται και πάλι ανακόλουθη προς τις επαγγελίες της.
Στο διάστημα αυτό και με την ατμόσφαιρα που έχει δημιουργηθεί κυρίως με την αποκάλυψη των ασυρμάτου και των ραδιοσημάτων, η κυβέρνηση δεν κατορθώνει να προωθήσει ούτε τα περιορισμένα «μέτρα επιεικείας» που έχει προετοιμάσει. Ο Πλαστήρας καταλαβαίνει ότι η κατάσταση έχει ξεφύγει από τα χέρια του. Σε αντιπροσωπεία της ΕΔΑ - από τους I.Πασαλίδη, Τ.Κουλαμπά κ.λ.π. - που τον επισκέπτεται για να διαμαρτυρηθεί γιατί σταμάτησαν οι απολύσεις πολιτικών εξόριστων, ο Πλαστήρας θα πει:
- Ουου, θα πάθετε κι άλλα. Θα σας κλείσουν και τη Δημοκρατική, θα σας διαλύσουν και την ΕΔΑ.
Οι εκπρόσωποι της ΕΔΑ τον ρωτούν:
- Και ποιοι θα τα κάμουν αυτά. κ.πρόεδρε; Εσείς δεν είστε πρωθυπουργός της χώρας;
- Ξέρτε σεις, ξέρτε σεις. Πιουριφούηδες, σκοτεινές δυνάμεις...
Μέσα σ'αυτή τη θύελλα, ο παλιός στρατιώτης δεν χάνει το χιούμορ του ούτε και την αισιοδοξία του. Σε συνέντευξή του σε ξένους δημοσιογράφους δηλώνει:
«Εάν είχον απόλυτον δύναμιν, τα μέτρα της επιεικείας θα ήσαν ευρύτερα διά την σημερινήν κατάστασιν, αλλά δεν ημπορώ να προχωρήσω περισσότερον, διότι τα ανθρώπινα ρυθμίζονται σύμφωνα με τας πολιτικάς καταστάσεις των εποχών. Οιασδήποτε δυσχερείας και εάν συναντήσωμεν εις τον δρόμον μας, μία των κυριωτέρων μας ασχολιών θα είναι να ειρηνεύσωμεν τον τόπον αυτόν, διότι πιστεύω ότι μετά την ειρήνευσιν και μόνον είναι δυνατόν να ανασυγκροτηθή εκ βάθρων ο τόπος αυτός». (Εφημερίδες, 17 Ιανουαρίου 1952.)
Ο Πλαστήρας θα διατηρήσει την αισιοδοξία του, ακόμα κι όταν, σε λίγο, η αρρώστια του θα τον κάνει να σωριαστεί σωματικό ερείπιο.
Τα ραδιοσήματα που δημοσιεύονται στις εφημερίδες, οι πληροφορίες για ενδεχόμενη διάλυση της ΕΔΑ, οι προετοιμασίες για νέα μεγάλη δίκη, στο ταχτικό στρατοδικείο αυτή τη φορά, ηγετικών στελεχών του ΚΚΕ για κατασκοπία, οι συνεχιζόμενες συλλήψεις, προμηνύουν τον σάλο που θ'ακολουθήσει. Στις 8 Ιανουαρίου, ο δικηγόρος Δ.Μπάτσης μεταφέρεται στο Υπουργείο Εσωτερικών, όπου τον ανακρίνει προσωπικά ο ίδιος ο υπουργός με τη βοήθεια και των ανώτερων αστυνομικών διευθυντών Πανόπουλου, Λιαρομάτη και Ρακιτζή. Τη σχετική πληροφορία την δημοσιεύουν την άλλη μέρα οι εφημερίδες. Είναι πραγματικά κάτι το ασυνήθιστο ένας υπουργός να ανακρίνει κρατούμενο, με την κατηγορία μάλιστα της κατασκοπίας. Σε λίγες μέρες, γίνεται γνωστή η σύλληψη ενός νέου στην ηλικία γιατρού της Αθήνας. Η κατηγορία εναντίον του είναι ότι έχει και αυτός επαφές με τον παράνομο μηχανισμό του ΚΚΕ και προσωπικά με τον Νίκο Πλουμπίδη. Ανακοινώνεται επίσης η σύλληψη μιας ηθοποιού, ενός κτηματία κ.λπ.
Στις 16 Ιανουαρίου, ο υπουργός των Εσωτερικών δηλώνει στον Κ.Γαβριηλίδη, που τον επισκέφτηκε για να ζητήσει να συνεχιστούν οι απολύσεις των εξόριστων, ότι υπάρχουν υπόνοιες πως η ΕΔΑ έχει επαφή με τον Ζαχαριάδη. Του προσθέτει ότι, όταν θα διαπιστωθεί το γεγονός με συγκεκριμένα στοιχεία, θα εφαρμοστεί εναντίον της ΕΔΑ ο νόμος. Την άλλη μέρα. ο Μιχ.Κύρκος σημειώνει στο Ημερολόγιο του:
«Σήμερα είδα τον Γρ.Κασιμάτη στο υπουργείο του. Μου είπε ότι οι Αμερικανοί επενέβησαν με εντονώτατο διάβημα υπέρ των αξιωματικών. Κατόπιν αυτού εγκαταλείπεται από την κυβέρνησι η παραπομπή σε δίκη. Μου είπε επίσης ότι σφοδρό διάβημα έκαναν οι Αμερικανοί για την απόλυση των εξόριστων! Το σοβαρώτερο είναι ότι μου απεκάλυψε ότι η κυβέρνησις βαδίζει να διαλύσει την ΕΔΑ και να την διώξη "επί κατασκοπία". Υπάρχει, μου είπε, ένα προηγούμενο στη Γαλλία στον τελευταίο πόλεμο: Τον ρώτησα: "Έτσι δα, χωρίς στοιχεία, θα τολμήσουν;" Η απάντησίςτου ήταν: "Φαίνεται πως έχουν στοιχεία"».
Στις 19 Ιανουαρίου, όργανα της Γενικής Ασφάλειας, με εντολή του υπουργού Εσωτερικών και με βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών, σφραγίζουν τα γραφεία των εφημερίδων Δημοκρατική της ΕΔΑ και Φρουροί της Ειρήνης (βδομαδιάτικη), της νεολαίας της. Ταυτόχρονα συλλαμβάνονται και επανεκτοπίζονται ο γενικός γραμματέας της ΕΔΑ Κώστας Γαβριηλίδης, ο στρατηγός Στέφανος Σαράφης, ο καθηγητής Γιάννης Ιμβριώτης, ο Μανώλης Πρωιμάκης και ο Ν.Τσόχας - και οι πέντε έχουν εκλεγεί βουλευτές, αλλά, όπως είδαμε, η εκλογή τους ακυρώθηκε -, και άλλα στελέχη της Αριστεράς.
Την ίδια μέρα, ο Ρέντης ανακοινώνει ότι παραπέμπονται στο Διαρκές Στρατοδικείο Αθηνών: ερήμην, η «εκτός Ελλάδος» ηγεσία του ΚΚΕ και, «κατ'αντιμωλίαν», οι Ν.Μπελογιάννης, Έλλη Ιωαννίδου, Ν.Μπάτσης, Ηλίας Αργυριάδης. Ν.Καλούμενος, Μαρία Καλούμενου, Χ.Τουλιάτος, Στέργιος Γραμμένος, Φιλοποίμην Λαζαρίδης. Δ.Καλοφωλιάς, Μαρία Καλλέργη, κ.λ.π. Ο υπουργός των Εσωτερικών, σε μακρές δηλώσεις του αναφέρει ότι μαζί με τους ασυρμάτους βρέθηκε και πλούσιο υλικό (ραδιοτηλεγραφήματα της ηγεσίας του ΚΚΕ προς το εδώ κλιμάκιο και αντίστροφα κ.λ.π.), υποστηρίζει ότι ο ψυχρός και θερμός πόλεμος διεξάγεται από πολίτες του ίδιου κράτους με τη μορφή κόμματος και προσθέτει ότι από τα στοιχεία:
«Αποκαλύπτεται πλήρως ότι η οργάνωσις και διεύθυνσις του λεγομένου Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος έχει την βάσιν της έξω των συνόρων της χώρας, χρηματοδοτείται εκείθεν και διευθύνεται μέχρι των ελαχίστου λεπτομερειών έξωθεν. Το εχθρικόν κέντρον του εξωτερικού ιδρύει, χρηματοδοτεί και καθοδηγεί τον κομμουνιστικόν Τύπον της Ελλάδος, ορίζει τους διευθυντάς αυτού και μεριμνά διά την εξεύρεσιν και αμοιβήν των ανταποκριτών εις το εξωτερικόν. Μετά την τοποθέτησιν εκτός νόμου του λεγομένου Κομμουνιστικού Κόμματος, η εξωτερική εχθρική ηγεσία καθορίζει την κεκαλυμμένην εμφάνισιν του Κομμουνιστικού Κόμματος εις την πολιτικήν ζωήν του τόπου, ορίζει το έμβλημα και τα κύρια μέλη κατά την συγκρότησιν των συνδυασμών. Χρηματοδοτεί την προεκλογικήν κίνησιν και διορίζει τους κοινοβουλευτικούς ηγέτες της ομάδος εις την Βουλήν. Διευθύνει μέχρι των ελαχίστων λεπτομερειών τας κινήσεις του κόμματος (...). Θα είναι συνεπώς πρωτότυπος η διεξαχθησομένη εις το τακτικόν στρατοδικείον δίκη, αλλά και διδακτική δι'όλας τας χώρας, όσαι δεν εδοκίμασαν ακόμη την ένοπλον δράσιν της στρατιωτικής οργανώσεως, η οποία ονομάζεται μεν πολιτικόν κόμμα, αποτελεί όμως εις την πραγματικότητα εχθρικόν στρατόν φανατισμένον και πειθαρχούντα, έτοιμον να δράση εις την πρώτην διαταγήν έξωθεν».
Το Βήμα συμπληρώνει το ρεπορτάζ για τις συλλήψεις με πληροφορίες για τη στάση των Αμερικανών:
«Είμεθα εις θέσιν να γνωρίζωμεν – γράφει - ότι η απαγόρευσις της εκδόσεως της Δημοκρατικής ευρίσκει απολύτως συμφώνους τους Αμερικανούς και θεωρείται υπ'αυτών ως μία απόδειξις της αποφάσεως της κυβερνήσεως να αντιταχθή μετά σθένους εις την κομμουνιστικήν απειλήν (...). Τονίζεται σχετικώς ότι επί του προκειμένου η κυβέρνησις έχει δράσει κατά σώφρονα τρόπον και ότι έχει ενισχύσει την θέσιν της (...) εις όλας τας μη κομμουνιστικός χώρας θεωρείται ήδη απολύτως αναγκαία η λήψις μέτρων εναντίον του κομμουνιστικού Τύπου». (Το Βήμα, 20 Ιανουαρίου 1952.)
Οι Αμερικανοί παίρνουν δραστήριο μέρος και στις ανακρίσεις των κατηγορουμένων στην υπόθεση Μπελογιάννη. Ο αρχηγός του κλιμακίου της CΙA Τομ Καραμεσίνης βρίσκεται σε στενή επαφή με την ΚΥΠΕ (Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών-Ερευνών) και τη Γενική Ασφάλεια, τις καθοδηγεί και μαθαίνει στους αξιωματικούς και πράκτορές τους την αμερικανική «τεχνική» των ανακρίσεων, των ψυχολογικών πιέσεων κ.λπ. Ο υπαρχηγός του, Ρόμπερτ Ντρίσκολ, ανακατεύεται άμεσα στις ανακρίσεις Ελλήνων κομμουνιστών και χρησιμοποιεί ακόμα και βασανιστήρια. Αυτός είναι που «ανέκρινε» χωριστά τον Νίκο Μπελογιάννη και την Έλλη Ιωαννίδου. (Βλ. Πότη Παρασκευόπουλου, στο ίδιο, σ. 104, Π. Μπακογιάννη. «Στα άδυτα των μυστικών υπηρεσιών», Το Βήμα, 14 Ιουνίου 1977, Αντί, τ. 73 κ.λπ.)
Για αρκετές βδομάδες συνεχίζονται οι δηλώσεις και ανακοινώσεις στον Τύπο γύρω από τη θέση της ΕΔΑ, την πιθανότητα να διαλυθεί, τις σχέσεις της με το ΚΚΕ κ.λ.π. Είναι φανερό ότι το πρόβλημα σταθμίζεται με πολιτικά και όχι με νομικά κριτήρια. Γιατί, αν το θέμα ήταν μόνο νομικό και δικαστικό, η κυβέρνηση θα μπορούσε να προχωρήσει στη διάλυση της ΕΔΑ με τα ίδια «στοιχεία» με βάση τα οποία έκλεισε τις εφημερίδες της.
Στο διάστημα αυτό, η κυβέρνηση συνεχίζει να δίνει στη δημοσιότητα και το περιεχόμενο ραδιοσημάτων, τα οποία αποκαλύπτουν εντολές που έδινε η ηγεσία του ΚΚΕ από το εξωτερικό στα εδώ στελέχη για το ποιους πρέπει να επιβάλουν στην ηγεσία της ΕΔΑ, στη διεύθυνση της Δημοκρατικής, υποψήφιους στις εκλογές κ.λ.π. Ως τις παραμονές της δίκης τα ραδιοσήματα που δημοσιεύονται αφορούν συνεννοήσεις ανάμεσα στην ηγεσία του ΚΚΕ και στο κλιμάκιο της Κεντρικής Επιτροπής στην Ελλάδα σχετικά με πολιτικά, οργανωτικά και οικονομικά θέματα του κόμματος τους και της ΕΔΑ. Μόνο δύο μέρες πριν από τη δίκη δίνονται στη δημοσιότητα ορισμένα ραδιοσήματα με πληροφορίες για στρατιωτικά θέματα (οχυρώσεις στην Καλαμάτα, αποθήκες με πυρομαχικά στο Γουδί, αντιαεροπορικά παρατηρητήρια στην Πάρο κ.λ.π.).
