Ζυμώσεις στην αντιπολίτευση
Οι διαμάχες στην κυβέρνηση προσφέρουν όπλα στην αντιπολίτευση που όμως δεν μπορεί να τα αξιοποιήσει αποτελεσματικά γιατί η ίδια είναι διασπασμένη. Και, αντί να ασχολείται με την οργάνωση των δυνάμεων της, κατατρίβεται με κομματικά παιχνίδια, διαμάχες για την ηγεσία του Κέντρου κ.λ.π. Βαθύτερη πολιτική και ιδεολογική διαφορά εκδηλώνεται ανάμεσα στον αρχηγό των Φιλελευθέρων Γ.Παπανδρέου, που αποκλείει οποίαδήποτε συνεργασία με την Αριστερά, και στο Δημοκρατικό Κόμμα Εργαζομένου Λαού των Γ.Καρτάλη και Αλέξ.Σβώλου, που ζητά στην αντισυναγερμική συνεργασία να περιληφθεί και η ΕΔΑ. Ο Σάββας Παπαπολίτης προσφέρει την ηγεσία της ΕΠΕΚ στον Γ.Βεντήρη, σκοπεύοντας να προωθήσει ένα νέο σχήμα του Κέντρου με αρχηγό τον πρώην διευθυντή της Γενικής Γραμματείας των Ανακτόρων. Το Γενικό Συμβούλιο της ΕΠΕΚ εγκρίνει την πρόταση του Παπαπολίτη και διαγράφει από τις τάξεις του κόμματος τον Κ.Ρέντη, που, φιλοδοξώντας να διαδεχτεί αυτός τον Ν.Πλαστήρα, έχει εξαπολύσει επίθεση κατά του Γ.Βεντήρη.
Ο Γ.Παπανδρέου δεν δέχεται καμία συζήτηση για συγχώνευση Φιλελευθέρων - ΕΠΕΚ και διακηρύσσει ότι το κόμμα του διεκδικεί ολόκληρο τον χώρο της αντιπολιτεύσεως και τη διαδοχή του Συναγερμού. Οργανώνει μάλιστα, στα τέλη Ιουνίου, συνέδριο των Φιλελευθέρων, στο οποίο δίνει έντονα προσωπικό, αλλά και αντικομμουνιστικό χαρακτήρα (εφημερίδες, 25 - 29 Ιουνίου). Ο Βεντήρης, βλέποντας ότι δεν γίνεται δεκτός για αρχηγός από ολόκληρη την κεντρώα αντιπολίτευση, εγκαταλείπει τη σκέψη να αναμειχθεί στην ενεργό πολιτική. Εξάλλου, στο μεταξύ αρρώστησε βαριά και έφυγε για θεραπεία στην Ελβετία, όπου και πέθανε στις 24 Σεπτεμβρίου 1954.
Από τη στιγμή που αποκλείστηκε η περίπτωση του Βεντήρη, όσοι ήθελαν την ενοποίηση των δυνάμεων του Κέντρου, προσβλέπουν πια στον Γ.Παπανδρέου ή στον Βενιζέλο, που προσπαθούν να τον πείσουν να επιστρέψει και να αναλάβει και πάλι ηγετικό ρόλο. Αλλά ακριβώς τη στιγμή αυτή ο Γ.Παπανδρέου κάνει ένα σοβαρό πολιτικό λάθος, που όχι μόνο συντελεί στο να μειωθούν οι πιθανότητες να αναλάβει την ηγεσία ολόκληρης της κεντρώας αντιπολιτεύσεως, αλλά και κλονίζει τη θέση του στο Κόμμα των Φιλελευθέρων.
Όπως έχουμε δει, η κυβέρνηση έχει αποφασίσει να γίνουν δημοτικές εκλογές το φθινόπωρο του 1954. Τα περισσότερα στελέχη των κομμάτων της αντιπολιτεύσεως πιστεύουν πως τους προσφέρεται μια καλή ευκαιρία να δώσουν ενιαία μάχη κατά του Συναγερμού. Ελπίζουν να σημειώσουν επιτυχία που θα αποτελέσει ένα ακόμα πλήγμα για την ήδη τραυματισμένη από τις ενδοσυναγερμικές διαμάχες κυβέρνηση, αλλά και θα προλειάνει το έδαφος για οργανικότερη ενότητα του Κέντρου.
Το Δημοκρατικό Κόμμα, η ΕΔΑ, η ΕΠΕΚ και ανεξάρτητοι παράγοντες, όπως ο Κ.Ρέντης, ο Γ.Βαρβούτης, ο Τ.Βουλόδημος, ο Π.Τζαννετάκης, έχουν συμφωνήσει να δώσουν πολιτικό χρώμα στις δημοτικές εκλογές. Στην ΕΔΑ, η σκληρή πραγματικότητα της Κυριαρχίας της Δεξιάς έχει συντελέσει στο να κερδίσουν έδαφος οι απόψεις εκείνων που έχουν καταπολεμήσει, το 1952, το σύνθημα του Ζαχαριάδη «τι Πλαστήρας, τι Παπάγος» και ευνοούν στενότερη συνεργασία με το Κέντρο, έστω και με σοβαρές παραχωρήσείς της Αριστεράς. Αυτή την περίοδο ο Ζαχαριάδης έχει ρίξει το βάρος του κυρίως στην ανασυγκρότηση των παράνομων οργανώσεων του ΚΚΕ και δίνει δευτερεύουσα σημασία στη «νόμιμη δουλειά», δηλαδή στην ΕΔΑ.
Τα τρία μικρότερα κόμματα της αντιπολιτεύσεως - η ΕΠΕΚ, το ΔΚΕΛ και η ΕΔΑ - έχουν ανακοινώσει, λοιπόν, ότι θα δώσουν πολιτικό χαρακτήρα στις δημοτικές εκλογές. Αντίθετα, η κυβέρνηση δηλώνει ότι δεν θα δώσει πολιτική χροιά στις δημοτικές εκλογές. Ο Γ.Παπανδρέου δηλώνει επίσης ότι το Κόμμα των Φιλελευθέρων είναι αποφασισμένο να μη χρωματίσει πολιτικά τις δημοτικές εκλογές.
Ο Γ.Παπανδρέου, φιλοδοξώντας να διαδεχτεί τον Παπάγο και να προσελκύσει ένα μέρος από τους δυσαρεστημένους από την κυβερνητική πολιτική ψηφοφόρους του Συναγερμού, δεν θέλει να προχωρήσει σε καμιά, άμεση ή έμμεση, συνεργασία με την Αριστερά. Φοβάται όμως ότι, στις μεγάλες τουλάχιστον πόλεις που θα βάλουν και τη σφραγίδα τους στις δημοτικές εκλογές, για να εξασφαλιστεί νίκη του Κέντρου είναι απαραίτητη κάποια σύμπραξη ή συνεννόηση με την ΕΔΑ. Γι'αυτό προτιμά να μην αναμειχθεί, φανερά τουλάχιστον, το κόμμα του στον εκλογικό αγώνα. Αλλά η απόφαση του προκαλεί έντονες αντιδράσεις από τα άλλα κόμματα του Κέντρου και από στελέχη των Φιλελευθέρων ότι με τη θέση που υποστήριζε, «υπηρετούσε το συμφέρον του Συναγερμού και αποτελούσε πράξιν αποφυγής μιας πολιτικής μάχης». Ο πρώην υπουργός και ηγετικό στέλεχος των Φιλελευθέρων Γ.Βαρβούτης, σε μακρές δηλώσεις του, κατηγορεί τον Γ.Παπανδρέου ότι «συνεκάλεσε το συνέδριον εσπευσμένως και ανωμάλως, χωρίς προγραμματικήν προπαρασκευήν και με ουσιαστικόν σκοπόν την έμμεσον αναγνώρισιν της ηγεσίας του, δια να κατάληξη εις γενικά και αόριστα συνθήματα, λησμονηθέντα και αυτά την επομένην. Ούτω, το Κόμμα των Φιλελευθέρων - συνεχίζει ο Βαρβούτης - εμφανίζεται (...) όχι φορεύς των προοδευτικών δυνάμεων της χώρας, ως πράγματι είναι, αλλ'ως παράλληλος δρομεύς του Συναγερμού, συναγωνιζόμενος μετ'αυτού και εντός του ιδεολογικού ορίζοντος τούτου, εις επίδειξιν στείρας εθνικοφροσύνης». Αφού κατηγορεί τον Παπανδρέου ότι φυγομαχεί στις δημοτικές εκλογές, ευθυγραμμιζόμενος με τον Συναγερμό στον αποχρωματισμό τους, συνεχίζει:
«Το γεγονός ότι ο κ.Παπανδρέου συνηγωνίσθη μετά του Συναγερμού διά να τον φέρη εις την εξουσίαν και εξελέγη βουλευτής τούτου, η συνεχής και οξεία αντίθεσίς του προς το Κόμμα των Φιλελευθέρων και τα άλλα κόμματα του Κέντρου επί της πολιτικής των διά την ειρήνευσιν και επί άλλων σοβαρών πολιτικών θεμάτων, η ιδεολογική εκτροπή εις ην, ως εκ τούτου, οδηγεί το κόμμα, τον περιάγουν εις αδυναμίαν να έμπνευση τας φιλελευθέρας προοδευτικός μάζας...».
Ο Βαρβούτης καταλήγει με έμμεση έκκληση προς τον Σοφ.Βενιζέλο να επιστρέψει από το εξωτερικό και να αναλάβει πάλι την ηγεσία των Φιλελευθέρων.
Ύστερα από τις δηλώσεις αυτές, ο Γ.Παπανδρέου διαγράφει τον Γ.Βαρβούτη από το Κόμμα των Φιλελευθέρων. Και δηλώνει ότι αναγνωρίζει την ανάγκη να ενοποιηθεί η αντιπολίτευση, θεωρεί όμως απαραίτητη προϋπόθεση να υπάρχει ενιαία ιδεολογική γραμμή. Στην αντιπολίτευση – υποστηρίζει - υπάρχουν δύο αντίθετες κατευθύνσεις: η ιδεολογία του Κέντρου και η ιδεολογία της συνοδοιπορίας, συγκαλυμμένης ή απροκάλυπτης:
«Το Κόμματων Φιλελευθέρων - καταλήγει ο Παπανδρέου - έχει χαράξει την πολιτική γραμμή του Κέντρου, η οποία συνίσταται εις διμέτωπον αγώνα κατά του Συναγερμού αφ'ενός και του κομμουνισμού αφ'ετέρου». (Εφημερίδες, 8 Οκτωβρίου 1954.
