«Αόρατοι χείρες»
Στο αεροδικείο. συνεχίζονται οι απολογίες των κατηγορουμένων. Ο αρχισμηνίας Χριστοφής καταθέτει ότι όλες οι βλάβες στα αεροπλάνα οφείλονται σε τεχνικούς λόγους, σε ατέλειες των αεροσκαφών. Γι'αυτό τα ατυχήματα, και ύστερα από τη σύλληψη των δήθεν «δολιοφθορέων» της ανύπαρκτης «κομμουνιστικής οργανώσεως», συνεχίζονται. (Πραγματικά, σχεδόν κάθε δέκα - δεκαπέντε μέρες σημειώνονται αυτή την περίοδο ατυχήματα σε πολεμικά αεροπλάνα. Βλέπε εφημερίδες, 11.13 Σεπτεμβρίου κ.λπ.)
Στη διάρκεια της διαδικασίας, ο συνήγορος Άγγ.Τσουκαλάς φωνάζει μέσα στο δικαστήριο:
- Αόρατοι χείρες κινούνται ακόμη γύρω από αυτήν την υπόθεσιν.
Και η φράση αυτή θα συνοδεύει για πολλά χρόνια τα υπομνήματα των συνηγόρων, τα άρθρα των εφημερίδων και τις αγορεύσεις βουλευτών που θα αναφέρονται στη συνταρακτική αυτή υπόθεση.
Στις 12 Σεπτεμβρίου, αγορεύει ο β.επίτροπος. Προτείνει θανατικές καταδίκες για έξι κατηγορουμένους, τους Παναγουλάκη, Παπαντωνίου, Μαδεμλή, Γαλανό, Μεταξά και Θεοδωρίδη. Ισόβια για πέντε, τους Ζαφειρόπουλο, Λεμπέση, Κοντογεωργάκη, Κοντό και Ντίνου. Είκοσι χρόνια για τον Χριστοφή και 18 για τον Τσώκο.
Ο συνήγορος του Μεταξά τονίζει, στην αγόρευσή του, ότι η κατηγορία κατά του πελάτη του κατασκευάστηκε από τους προσωπικούς του εχθρούς. Και αναφέρει το παράδειγμα δύο μαρτύρων κατηγορίας που έχουν αποστρατευτεί με τον νόμο 3302, τον οποίο είχε καταρτίσει ο Θ.Μεταξάς ως προσωπάρχης του Υπουργείου Αεροπορίας (ευνοούσε όσους προέρχονταν από τη Σχολή Ικάρων και έβαζε σε δεύτερη μοίρα τους αξιωματικούς της Αεροπορίας που είχαν κάνει μετάταξη από τον στρατό ή το ναυτικό). Ο Άγγ.Τσουκαλάς, στην αγόρευσή του, μιλά για νέα υπόθεση Ντρέυφους.
Στις 17 Σεπτεμβρίου, το αεροδικείο βγάζει την απόφαση του. Καταδικάζει σε θάνατο δύο, τους Παναγουλάκη και Θεοδωρίδη, σε ισόβια δεσμά τέσσερις, τους Θ.Μεταξά, τον υποσμηναγό Γ.Μαδεμλή, τον αρχισμηνία Παπαντωνίου και τον Κοντό· σε 20 χρόνια ειρκτή τέσσερις, τους Ζαφειρόπουλο, Λεμπέση, Κοντογεωργάκη και Ντίνου· σε 10 χρόνια τους Χριστοφή και Γαλανό. Η κύρια κατηγορία εναντίον τους είναι παράβαση του Α.Ν. 375 περί κατασκοπίας.
Αλλά, με την καταδίκη των θυμάτων της σκευωρίας, δεν τελειώνει η «υπόθεση της Αεροπορίας». Μάλλον τώρα αρχίζει, γιατί έχει ήδη γίνει πολιτικό θέμα. Στον αγώνα που έχουν αρχίσει οι εφημερίδες του Κέντρου (βλέπε Αλλαγή, Ελευθερία, Ελληνική Ημέρα, Αυγούστου και Σεπτεμβρίου 1952), προσχωρεί τώρα και το Βήμα, φιλοσυναγερμικό την περίοδο αυτή, που ως τότε υποστήριζε την επίσημη εκδοχή για δολιοφθορές και κομμουνιστική συνωμοσία στην Αεροπορία. Στις 13 Σεπτεμβρίου, προτού δηλαδή να εκδοθεί η απόφαση του αεροδικείου. Το Βήμα γράφει:
«Αληθινά καταπληκτικά, αλλά και περίεργα πράγματα φαίνεται ότι εξακολουθούν να συμβαίνουν εις την δίκην των αεροπόρων. Τα καταγγελθέντα περί βασανιστηρίων εις βάρος των κατηγορουμένων (...) ουδένα αρμόδιον συνεκίνησαν μέχρι της στιγμής. Το λεχθέν, εξάλλου, ότι τα διενεργήσαντα την προανάκρισιν πρόσωπα είναι διαβεβλημένα και ύποπτα δεν διεψεύσθη έως τώρα από κανέναν, το οποίον σημαίνει ότι αληθεύει».
Αφού αναφέρεται στην περίπτωση του Μεταξά και στην καταγγελία του Τσουκαλά για «αοράτους χείρας», συνεχίζει:
«Όλα αυτά όμως αποδεικνύουν ότι, με κάθε παρερχομένην ημέραν, η υπόθεσις συνεχώς διαβάζεται. Αν είναι τούτο κατόρθωμα σατανικού κομμουνιστικού ελιγμού ή αν είναι αποτέλεσμα προσωπικών εχθροτήτων και αντιθέσεων που από ετών διαβιβρώσκουν την Βασιλικήν Αεροπορίαν...».
Στο ίδιο φύλλο δημοσιεύει επιστολή του βουλευτή και πρώην υπουργού της Αεροπορίας, Πέτρου Ευριπαίου, ο οποίος γράφει:
«Λυπούμαι, διότι ασθενών δεν μπόρεσα να προσέλθω αυθορμήτως μάρτυς εις την δίκην της Αεροπορίας, διότι διατελέσας υπουργός κατά την περίοδον 1945-1946 έτυχε να έχω προσωπάρχην της Αεροπορίας τον κ.Θ.Μεταξάν. Μου εδόθη η ευκαιρία καθ'όλον το διάστημα της υπουργίας μου να εκτιμήσω τον άτεγκτον και δίκαιον χαρακτήρα του (...). Ούτε εις κομμουνιστικήν κίνησιν ανεμείχθη ποτέ, αλλά τουναντίον υπήρξεν αμείλικτος διώκτης του κομμουνισμού και του λαθρεμπορίου (...)».
Στις 16 Σεπτεμβρίου, το Βήμα δημοσιεύει επιστολή «παλαιού αεροπόρου», ο οποίος, αφού επισημαίνει ευθύνες του αρχηγού του ΓΕΑ για την κατάσταση στην Αεροπορία, όπως είχε, κατά τη γνώμη του, προκύψει από τη δίκη, συνεχίζει:
«Εις την Σχολήν Αεροπορίας μετά τα γεγονότα αυτά ετοποθετήθη διοικητής, χωρίς να δικαιολογήται λόγω του βαθμού του -πιθανώς διά να ανταμειφθή διά την γενομένην ωραίαν προανάκρισιν -, αντισμήναρχος ο οποίος είχε καταδικασθεί από το στρατοδικείον εις 4 1/2 μηνών φυλάκισιν "επί υφαιρέσει κατεσχημένων χρημάτων και λαθρεμπορία", και ο οποίος -αδιαφόρως εάν κατ' έφεσιν απηλλάγη... λόγω πλήρους συγχύσεως ή βλακείας - είναι πάντοτε διοικητικώς ένοχος και διαβεβλημένος...».
Το πρόσωπο που καταγγέλλει ο «παλαιός αεροπόρος» είναι ο επικεφαλής των βασανιστηρίων, αντισμήναρχος Μητσάκος.
Στις 18 Σεπτεμβρίου ανακοινώνεται ότι ο υπουργός Αμύνης Γ.Μαύρος ανέθεσε σε αντιστράτηγο της Στρατιωτικής Δικαιοσύνης να κάμει ανακρίσεις για τα βασανιστήρια. Αλλά, για πολλές ακόμα βδομάδες και μετά την καταδίκη τους, τα θύματα της σκευωρίας εξακολουθούν να κρατούνται στις φυλακές Τατοΐου, να βρίσκονται, δηλαδή, στη διάθεση των βασανιστών τους και να μη μεταφέρονται σε κανονικές φυλακές, παρά τις διαμαρτυρίες των συνηγόρων τους, τα δημοσιεύματα ορισμένων εφημερίδων και τις σχετικές διαταγές που έχει δώσει η κυβέρνηση.
Η υπόθεση της Αεροπορίας θα εξακολουθήσει, όπως θα δούμε, ν'απασχολεί για πολλά χρόνια ακόμα τον Τύπο, τη Βουλή, την κυβέρνηση και την κοινή γνώμη. Θα την κληρονομήσει ο Συναγερμός, που θα την παραδώσει αργότερα, χωρίς να κάνει σπουδαία πράγματα για να την διαλευκάνει, στη συνέχειά του, στην ΕΡΕ του Καραμανλή. Και τα ερωτηματικά θα μείνουν ως σήμερα για το τι ήταν ακριβώς η υπόθεση αυτή. Ένας ξένος μελετητής της πρόσφατης ελληνικής Ιστορίας δίνει την ακόλουθη ερμηνεία γι' αυτή την τραγική υπόθεση:
«Στην πραγματικότητα, φαίνεται ότι επρόκειτο για ένα είδος ρυθμίσεως παλαιών προσωπικών λογαριασμών, η οποία απέβλεπε στην αποβολή από την Βασιλική Αεροπορία ωρισμένων αξιωματικών φιλελευθέρων τάσεων (η εκκαθάριση των δημοκρατικών αξιωματικών στην Αεροπορία δεν είχε, φαίνεται, προχωρήσει τόσο βαθιά όσο στα άλλα όπλα)». (Μεϋνώ, στο ίδιο. σ. 468.)
Είναι μια εξήγηση που φωτίζει μία πλευρά από την υπόθεση. Η εξόντωση του Θ.Μεταξά, επικίνδυνου αντιπάλου του Κελαιδή και των άλλων υπεύθυνων για τη σκευωρία, ήταν ασφαλώς ένας στόχος. Δεν μπορούμε όμως να είμαστε βέβαιοι, γιατί δεν προκύπτει καθαρά από τα στοιχεία αν αυτό τον στόχο τον είχαν τάξει από την αρχή οι συνωμότες ή τον όρισαν στην πορεία, όταν με τις «ομολογίες» που αποσπούσαν με τα βασανιστήρια, τους «άνοιξε η όρεξη» να διευρύνουν τον κύκλο των «ενόχων» της ανύπαρκτης «κομμουνιστικής συνωμοσίας». Και οι περισσότεροι από τους άλλους αξιωματικούς, τους «εν ενεργεία», που ενοχοποίησαν, ήταν «φιλελευθέρων τάσεων» χωρίς όμως κανένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την πολιτική. Ενέπλεξαν όμως και αρκετούς συντηρητικότατους και φιλομοναρχικούς. Έτσι τους «βόλευε» να κάνουν για να υφάνουν τον ιστό της ανύπαρκτης κομμουνιστικής συνωμοσίας στην Αεροπορία. Εκείνο που αναμφισβήτητα προκύπτει, είναι ότι τα θύματα της σκευωρίας ήταν όλοι σχεδόν γενναίοι και ικανοί αξιωματικοί και δεν ανήκαν στην κλίκα του «αρχηγού» και των άλλων σκευωρών. Ήταν λοιπόν πιθανότατο μια μέρα να ανέβαιναν ψηλότερα σε ηγετικές θέσεις της Αεροπορίας. Αλλά ο ΙΔΕΑ και οι Αμερικανοί, που επεδίωκαν να ελέγχουν απόλυτα τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις, προτιμούσαν τους εθελόδουλους από τους γενναίους. Όπως πάντα όλοι οι προτέκτορες.
Βραχυπρόθεσμα, σκοπός της σκευωρίας ήταν να δημιουργήσει ζητήματα στην κυβέρνηση του Κέντρου, να την υπονομεύσει, να δείξει ότι ήταν απαραίτητη για την εθνική ασφάλεια η επικράτηση του Συναγερμού. Μακροπρόθεσμα, να επιβάλει τον απόλυτο έλεγχο του ΙΔΕΑ στην Αεροπορία. Όπως έχουμε δει, ο Κελαιδής ήταν σε επαφή με τους κινηματίες του τη νύχτα της 30ής - 31ης Μαΐου 1951. Ο Κ.Μαργαρίτης, που διοικούσε τη Σχολή Αεροπορίας στην κρίσιμη για τη σκευωρία περίοδο Απριλίου - Μαΐου 1952 και ήταν δικαστής στη δίκη της Αεροπορίας, θα γίνει αρχηγός του ΓΕΑ (1956-62). Ένας ακόμα αεροδίκης, ο Αντωνάκος, θα γίνει αρχηγός της Αεροπορίας το 1964, ύστερα από μια νέα μικρή «υπόθεση Αεροπορίας». Ο Αντωνάκος θα ακινητοποιήσει την Αεροπορία την ημέρα του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου. Ένας από εκείνους που τα θύματα της σκευωρίας κατηγορούν ως πρωτεργάτες των βασανιστηρίων, ο σμηναγός Σκαρμαλιωράκης. θα παρουσιαστεί, ταξίαρχος της Αεροπορίας το 1967, στο πλευρό της Χούντας.
Αν το κίνημα του Μαΐου 1951 ήταν η πρώτη δοκιμή των ΙΔΕΑτών για την επιβολή δικτατορίας του ΙΔΕΑ, τα βασανιστήρια, η κατασκευή ενόχων και η απόσπαση «ομολογιών» στην υπόθεση Αεροπορίας, όλος ο μηχανισμός συντριβής της ανθρώπινης προσωπικότητας, είναι ο ίδιος που θα εφαρμόσει η ΕΣΑ του Ιωαννίδη. Υπάρχει όμως και ένα στοιχείο που κάνει την «υπόθεση Αεροπορίας» ανεπανάληπτη. Απ'ό,τι μπορεί κανείς να θυμηθεί, σ'όλες τις περιπτώσεις στην περίοδο της δικτατορίας, οι κατηγορίες κατασκευάζονταν από τον μηχανισμό της ΕΣΑ, με βάση όμως κάποια, έστω και μικρά, πραγματικά γεγονότα, δηλαδή μια εκδήλωση αντιστασιακής δραστηριότητας. Στην υπόθεση της Αεροπορίας όλα κατασκευάστηκαν από την αρχή. Οι ίδιοι οι σκευωροί ονόμασαν «δολιοφθορές» ασήμαντα και συνηθισμένα ατυχήματα, παρουσίασαν ταινίες κηροπάνου, που στην πραγματικότητα κανένας δεν είχε τοποθετήσει στους μηχανισμούς αεροπλάνων, μετέβαλαν σε κομμουνιστές γνωστούς αντικομμουνιστές αξιωματικούς και τους υποχρέωσαν ύστερα να αλληλοενοχοποιούνται, μετέβαλαν νέους ανθρώπους σε ανθρώπινα ράκη, σακάτεψαν και σκότωσαν. Ίσως υπάρχει μόνο μία ακόμα υπόθεση που θα θυμίζει σε μικρογραφία εκείνη της Αεροπορίας: Το «σαμποτάζ» που κατασκεύασε το 1963 ο - συνταγματάρχης τότε - Γ.Παπαδόπουλος στον Έβρο. Η ομοιότητα μαρτυρεί ίσως αρκετά και για την κοινή πηγή που ενέπνεε τους κατασκευαστές των δύο υποθέσεων.
