Κυβέρνηση Πλαστήρα
Αλλά η τύχη της κυβερνήσεως Βενιζέλου έχει ήδη κριθεί. Στις 11 Απριλίου, ο διαχειριστής της Διοικήσεως Οικονομικής Συνεργασίας, δηλαδή του Σχεδίου Μάρσαλ, Πολ Χόφμαν, αναγγέλλει ότι εγκρίθηκε το πρόγραμμα εξηλεκτρισμού της Ελλάδος, με ύψος δαπάνης 79.060.000 δολάρια. Προσθέτει όμως ότι το πρόγραμμα θα αρχίσει να εφαρμόζεται μόνο όταν η κυβέρνηση εξασφαλίσει ότι δεν θα υπάρξει κίνδυνος πληθωρισμού, πραγματοποιήσει οικονομικό σχέδιο και προχωρήσει σε διοικητικές μεταρρυθμίσεις για την αποτελεσματική χρησιμοποίηση της αμερικανικής βοήθειας. Ένα από τα μέτρα που αξίωναν οι Αμερικανοί είναι η καθήλωση των μισθών και ημερομισθίων τουλάχιστον για ένα τρίμηνο.
Ο Βενιζέλος πείθεται οριστικά ότι θα πρέπει να εγκαταλείψει την πρωθυπουργία, όταν παίρνει ένα τηλεγράφημα του Δένδρα - μή από την Ουάσιγκτον: Ο Έλληνας πρεσβευτής του μετέδωσε άρθρο αμερικανικής εφημερίδας, που τόνιζε ότι είναι τυφλός όποιος παραγνωρίζει το αίτημα της επιστολής Γκραίηντυ να σχηματιστεί ισχυρή και σταθερή κυβέρνηση του Κέντρου. Έτσι, ενώ ως τις 11 Απριλίου ο Βενιζέλος, στις δηλώσεις του, επέμενε ότι η κυβέρνηση του θα εμφανιζόταν στη Βουλή, όπου και θα κρινόταν το πρόγραμμα της, το βράδυ της 12ης, ύστερα από συνομιλία του με τον βασιλιά, σπεύδει να συναντηθεί και πάλι στο σπίτι του Τζον Γκλαβάνη με τον Πλαστήρα, στον οποίο και ανακοινώνει την πρόθεση του να παραιτηθεί για να δώσει τη θέση του στον αρχηγό της ΕΠΕΚ. Ακολουθούν και άλλες συναντήσεις των δύο και συνεννοήσεις με τους Παπανδρέου και Τσουδερό, και στις 14 Απριλίου ο αρχηγός της ΕΠΕΚ ανεβαίνει στα Ανάκτορα και παίρνει την εντολή από τον βασιλιά. Ο Παύλος, παίρνοντας πίσω όσα είχε πει, δέχεται εγκάρδια τον αρχηγό της «Επαναστάσεως του 1922», τον «εχθρό της οικογενείας του», τον «Μαύρο Καβαλάρη» του αντιβασιλισμού. Έχει μεσολαβήσει και μια συνάντηση του Αρ.Μεταξά με τον I.Μοάτσο, στην οποία έχουν ρυθμιστεί τα σχετικά με την «ακρόαση». Είχε για άλλη μια φορά αποδειχτεί ότι το «ποτέ» δεν έχει πέραση στην πολιτική.
Την «πικρία» του για την επέμβαση των Αμερικανών, που ανέτρεψε το ανακτορικό σχέδιο, την εξέφρασε ο βασιλιάς σε συνέντευξή του στην αμερικανική επιθεώρηση Νιους εντ Γουόρλντ Ρηπόρτ, υπογραμμίζοντας ότι ο Γκραίηντυ έπρεπε την επιστολή του να την απευθύνει μόνο στον πρωθυπουργό και να μην τη δώσει στη δημοσιότητα, και ότι ο πρεσβευτής των ΗΠΑ ξέχασε ν'αναφερθεί και στο «αίμα και τα δάκρυα» που έχυσε ο ελληνικός λαός όλ' αυτά τα χρόνια.
Το Κόμμα των Φιλελευθέρων, σε ανακοίνωση που εξέδωσε για τις εξελίξεις, ανέφερε ότι η κυβέρνηση αποφάσισε να παραιτηθεί, «λαμβάνουσα υπόψη»:
«1) Την έκδηλον προτίμησιν του συμμαχικού παράγοντος δι'άλλο κυβερνητικόν σχήμα με ευρυτέραν κοινοβουλευτικήν βάσιν. 2) Την υπό του ιδίου παράγοντος πρόσφατον υποβολήν εις την κυβέρνησιν προς άμεσον επίλυσιν σειράς δυσχερεστάτων ζητημάτων, τινά των οποίων από ετών εκκρεμούν, και την προβαλλομένην σκοπιμότητα της αναλήψεως τοιαύτης εκτάσεως προσπαθείας υπό ευρυτέρας κυβερνήσεως. 3) Την διάθεσιν συμπράξεως εις την κυβέρνησιν ενότητος από την οποία διαπνέεται η χθεσινή δήλωσις του στρατηγού Πλαστήρα. 4) Την υπό της συνελεύσεως των μελών του Κόμματος των Φιλελευθέρων εν καιρώ εκφρασθείσαν ευχήν υπέρ της διευρύνσεως της κυβερνήσεως...».
Δηλαδή, την εποχή εκείνη, ο «συμμαχικός παράγων» αναφέρεται ημιεπίσημα ως ρυθμιστικός της δημόσιας ζωής της χώρας: Όλοι καταλάβαιναν ότι εννοούν τους Αμερικανούς, με την επιβλητική παρουσία των Αποστολών τους στην Ελλάδα (διπλωματικής, στρατιωτικής και οικονομικής) και με τα κονδύλια των εκατομμυρίων δολαρίων της βοηθείας, και, κατά δεύτερο λόγο. τους Άγγλους.
Ο Βενιζέλος, αφού διεκδίκησε για το κόμμα του και τον εαυτό του καίριες θέσεις στην κυβέρνηση (μια που είχε και τις περισσότερες έδρες στη Βουλή από τα άλλα δύο του συνασπισμού), ανακοινώνει ότι δεν θα αναλάβει προς το παρόν ο ίδιος κανένα υπουργείο, γιατί θα φύγει για το εξωτερικό, για λόγους υγείας.
Έτσι, η πρώτη κοινοβουλευτική κυβέρνηση Πλαστήρα, που ορκίστηκε στις 15 Απριλίου το βράδυ, έχει την παρακάτω σύνθεση:
Νικόλαος Πλαστήρας, πρόεδρος και προσωρινά υπουργός Εξωτερικών, Τύπου και Πληροφοριών (το Υπουργείο Εξωτερικών προορίζεται για τον Βενιζέλο, όταν θα αποφάσιζε να πάρει μέρος στην κυβέρνηση). Γεώργιος Παπανδρέου, αντιπρόεδρος και υπουργός Εσωτερικών. Θεμιστοκλής Τσάτσος, Δικαιοσύνης, Πέτρος Γαρουφαλιάς, Δημοσίας Τάξεως, Γ.Αθανασιάδης-Νόβας, Θρησκευμάτων και Παιδείας, Εμμανουήλ Τσουδερός, Συντονισμού, Γεώργιος Καρτάλης, Οικονομικών, I.Μελάς, Εθνικής Οικονομίας, Δ.Χατζηγιάννης, Γεωργίας, Θ.Χαβίνης, Δημοσίων Έργων, Χ.Ψαρρός, Μεταφορών και ΤΤΤ, Σταύρος Κωστόπουλος, Εμπορικής Ναυτιλίας. I.Γκλαβάνης, Υγιεινής, Προνοίας, Οικισμού και Ανοικοδομήσεως, Κ.Μανέτας, Εφοδιασμού και Διανομών, I.Μιχαήλ, Εργασίας, Φ.Μανουηλίδης, Εθνικής Αμύνης, Λ.Ιασονίδης, Βορείου Ελλάδος, Λ.Σακελλαρόπουλος, υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργοί Δ.Γόντικας, υφυπουργός Στρατιωτικών (αντικαταστάθηκε σε λίγες μέρες από τον στρατηγό Λεωνίδα Σπαή), Λέων Μακκάς, υφυπουργός Ναυτικών, Μ.Βολουδάκης, υφυπουργός Αεροπορίας.
