Βόμβες στην Κύπρο
Αλλά το πιο συναρπαστικό και με μακροπρόθεσμες για την Ελλάδα επιπτώσεις γεγονός της περιόδου αυτής συνέβη στην Κύπρο: Τη νύχτα της 31ης Μαρτίου - 1ης Απριλίου, ισχυρές εκρήξεις συγκλονίζουν τη Λευκωσία, τη Λάρνακα, τη Λεμεσό και μερικές μικρότερες πόλεις της Κύπρου. Έχει αρχίσει τα μεσάνυχτα, όπως έχουν συμφωνήσει ο Μακάριος και ο Γρίβας, η ένοπλη δράση της ΕΟΚΑ. Στη Λευκωσία, φλέγεται ο κεντρικός ραδιοσταθμός και παθαίνει σοβαρές ζημιές το μέγαρο της Αρχιγραμματείας. Στη Λάρνακα, σημειώνονται εκρήξεις βομβών στο διοικητήριο, στη διοίκηση της αστυνομίας, στο δικαστικό μέγαρο και σε σπίτια αστυνόμων. Η αστυνομία πιάνει πέντε μέλη των ομάδων δολιοφθορών. Στην Αμμόχωστο ένα μέλος της ΕΟΚΑ παθαίνει θανατηφόρο ηλεκτροπληξία ενώ προσπαθεί να κόψει ηλεκτρικά καλώδια.
Την ίδια νύχτα κυκλοφορεί προκήρυξη με την υπογρας)ή «ΕΟΚΑ, ο αρχηγός Διγενής»: Η προκήρυξη γράφει:
«Με την βοήθειαν του Θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολοκλήρου του ελληνισμού και με την βοήθειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα διά την αποτίναξιν του αγγλικού ζυγού, με σύνθημα εκείνο το οποίον μας κατέλιπαν οι προγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην: "Ή ταν ή επί τας". Αδελφοί Κύπριοι, από τα βάθη των αιώνων μάς ατενίζουν όλοι εκείνοι οι οποίοι ελάμπρυναν την ελληνικήν ιστορίαν διά να διατηρήσουν την ελευθερίαν των: οι μαραθωνομάχοι, οι Σαλαμινομάχοι, οι τριακόσιοι του Λεωνίδα και οι νεώτεροι του αλβανικού έπους. Μας ατενίζουν οι αγωνισταίτου 1821, οι οποίοι και μας εδίδαξαν ότι η απελευθέρωσις από τον ζυγόν δυνάστου αποκτάται πάντοτε με το αίμα. Μας ατενίζει ακόμα σύμπας ο ελληνισμός, ο οποίος και μας παρακολουθεί με αγωνίαν, αλλά και με εθνικήν υπερηφάνειαν. Ας απαντήσωμεν με έργα ότι θα γίνωμεν "πολλώ κάρρονες τούτων". Είναι καιρός να δείξωμεν εις τον κόσμον ότι εάν η διεθνής διπλωματία είναι άδικος και εν πολλοίς άνανδρος, η κυπριακή ψυχή είναι γενναία. Εάν οι δυνάσται μας δεν θέλουν να αποδώσουν τη λευτεριά μας, μπορούμε να την διεκδικήσωμεν με τα ίδια μας τα χέρια και με το αίμα μας. Ας δείξωμεν εις τον κόσμον ακόμη μίαν φοράν ότι και του σημερινού 'Ελληνος "ο τράχηλος ζυγόν δεν υπομένει". Ο αγών θα είναι σκληρός. Ο δυνάστης διαθέτει τα μέσα και τον αριθμόν. Εμείς διαθέτομεν την ψυχήν, έχομεν και το δίκαιον με το μέρος μας. Γι'αυτό και θα νικήσωμεν. Διεθνείς διπλωμάται, ατενίσατε το έργον σας. Είναι αίσχος εν εικοστώ αιώνι οι λαοί να χύνουν το αίμα των διά να αποκτήσουν την λευτεριά των, το θείον αυτό δώρον, για το οποίον και εμείς επολεμήσαμεν παρά το πλευρόν των λαών σας, και για το οποίον σεις τουλάχιστον διατείνεσθε ότι επολεμήσατε εναντίον του ναζισμού και του φασισμού. 'Ελληνες, όπου και αν ευρίσκεσθε, ακούσατε την φωνήν μας: Εμπρός, όλοι μαζί για την λευτεριά της Κύπρου μας». (Γρίβα, στο ίδιο, σ. 34.)
Οι εκρήξεις συνεχίζονται και την άλλη νύχτα 1-2 Απριλίου, στη Λευκωσία και στη Λάρνακα. Ύστερα σταματά η «δυναμική δράση» για μερικούς μήνες (στο ίδιο, σ. 34-36 και Παράρτημα, σ. 6).
Οι πρώτες αντιδράσεις από την Ελλάδα δείχνουν αιφνιδιασμό και αμφιβολίες για τη σκοπιμότητα και την αποτελεσματικότητα ένοπλων μορφών αγώνα στην Κύπρο.
«Ο ραδιοσταθμός Αθηνών - γράφει ο Γρίβας - επί ημέρας ουδεμίαν ενθάρρυνσιν μας δίδει, τουναντίον, μας αποκαρδιώνει...».
Αρκετοί, στρατιωτικοί και πολιτικοί, πιστεύουν πως δεν προσφέρεται η Κύπρος για ένοπλο αγώνα. Άλλοι υποψιάζονται ότι οι βόμβες είναι, «προβοκάτσια» των Άγγλων για να συντρίψουν το ενωτικό κίνημα και να δικαιολογήσουν σκληρά μέτρα κατά των Κυπρίων. Το Βήμα χαρακτηριστικά γράφει, στις 2 Απριλίου:
«Με ολίγας χειροκινήτους βόμβας, αι οποίαι δεν προκαλούν ζημίας και δεν σημειώνουν θύματα, δεν πρόκειται ασφαλώς να απελευθερωθή η Κύπρος, όπως δεν επρόκειτο να απελευθερωθή και με τα καψούλια δυναμίτιδος του 'Άγίου Γεωργίου" (...). Τι δύνανται λοιπόν να σημάνουν οι πρόχειροι και άσκοποι εκρήξεις της Λευκωσίας και των τριών άλλων κυπριακών πόλεων; Την απελευθέρωσιν της Κύπρου δεν θα ηδύναντο να την επιτύχουν, έστω και επαναλαμβανόμεναι (...). Μήπως όμως θα ηδύναντο να δώσουν εις τους Άγγλους την αφορμήν και την ευκαιρίαν να ισχυρισθούν ότι αντιμετωπίζουν ένα κίνημα ενεργητικής αντιστάσεως εις την Κύπρον και να λάβουν μέτρα, και να μεταχειρισθούν τον κυπριακόν λαόν ανάλογα; Αυτή είναι η υποψία που γεννάται σήμερον εις τον ελληνικόν λαόν».
Την έντονη αντίθεση της προς τις «δυναμικές» μορφές αγώνα κατά των Άγγλων στην Κύπρο διακηρύσει αμέσως η Αριστερά. Το ισχυρό Κομμουνιστικό Κόμμα της Κύπρου ΑΚΕΛ, με ανακοίνωση του, καταδικάζει τις δυναμιτιστικές απόπειρες αμέσως μετά την εκδήλωση τους. Το ΑΚΕΛ θεωρεί τις εκρήξεις «προβοκάτσια» κατά του ενωτικού αγώνα, που θα έπρεπε, κατά την άποψη του, να συνεχιστεί με διαδηλώσεις, απεργίες και άλλες ειρηνικές μορφές, καθώς και με διπλωματικές ενέργειες.
(Διαδηλώσεις σπουδαστών και μαθητών έχουν γίνει στην Αθήνα την παραμονή της εθνικής επετείου. Διακόπηκε η συγκοινωνία στο κέντρο και ακολούθησαν συγκρούσεις με την αστυνομία, στις οποίες τραυματίστηκαν πέντε διαδηλωτές. Στις 8 Απριλίου, γίνονται μεγάλες διαδηλώσεις στη Λευκωσία και σε άλλες πόλεις της Κύπρου. Την άλλη μέρα, κατεβαίνουν και πάλι οι σπουδαστές στο κέντρο της Αθήνας και συγκρούονται με την αστυνομία που προσπαθεί να τους διαλύσει.)
Η θέση του ΑΚΕΛ κατά των δυναμιτιστικών ενεργειών, που τις χαρακτηρίζει «βαρελότα», προκαλεί εσωτερική κρίση στις γραμμές του. Ηγετικοί του παράγοντες, με επικεφαλής τον γιατρό Βάσο Λυσαρίδη, διαφωνούν με τη γραμμή αυτή και διαγράφονται από το Κόμμα. Ο Λυσαρίδης οργανώνει ένοπλες ομάδες, που θα συνεργασθούν αργότερα με την ΕΟΚΑ.
Την αρνητική απέναντι στην ΕΟΚΑ στάση του ΑΚΕΛ έρχεται να ενισχύσει ο τότε γενικός γραμματέας του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης. Σε άρθρο του που μεταδίδει ο ραδιοσταθμός «Ελεύθερη Ελλάδα» του εξωτερικού, ο Ζαχαριάδης αποκαλύπτει ότι ο Γρίβας είναι ο αρχηγός της ΕΟΚΑ «Διγενής»:
«...έσκασαν τα βαρελότα έλεγε ανάμεσα σε άλλα ο Ζαχαριάδης χωρίς να σπάση μύτη, και ο ψευτοδιγενής Γρίβας ξεσκεπάστηκε (...) τον ψευτοδιγενή οι Άγγλοι τον κυνηγούν μα δεν τον πιάνουν, γιατί ακριβώς παίζει το παιγνίδι τους. Φυσικά, τα όπλα που τον άφησαν να μαζέψει τελικά προορίζονται να στραφούν ενάντια στο ΑΚΕΛ».
Ταυτόχρονα, ο Ζαχαριάδης εγκαινιάζει το σύνθημα «Ελεύθερη Κύπρος σε ελεύθερη Ελλάδα», που σημαίνει πως η Κύπρος πρέπει να ενωθεί με την Ελλάδα, όταν η χώρα μας γίνει σοσιαλιστική. Η έντονη δυσπιστία και εχθρότητα της ελληνικής Αριστεράς απέναντι στον Γρίβα για τη δολοφονική δραστηριότητα της οργάνωσης του «Χ» κατά το διάστημα της Κατοχής εναντίον του ΕΑΜ, καθώς και θεωρητικές απόψεις εναντίον της ατομικής τρομοκρατίας, εξηγούν τη θέση αυτή του ΚΚΕ απέναντι στην ΕΟΚΑ. Αλλά, άσχετα από το βάσιμο ορισμένων επιφυλάξεων για τη μορφή που έπαιρνε η δράση κατά των Άγγλων στην Κύπρο, ορθό θα ήταv, αφού άρχιζε ένας απελευθερωτικός και αντιαποικιακός αγώνας, να υποστηριχτεί με όλα τα μέσα από τις οργανώσεις και τα κόμματα στην Ελλάδα και στη Μεγαλόνησο. Αυτό - όπως σωστά σημειώνει ο Πλουτής Σέρβας (Η Κυπριακή Τραγωδία, σ. 48-50) θα το καταλάβει, αργότερα και με αρκετή καθυστέρηση η Αριστερά στην Ελλάδα και στην Κύπρο.
