ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

A.N. 375 περί κατασκοπίας

Η δίκη λοιπόν συνεχίζεται με τις απολογίες των κατηγορουμένων.

Ο Μπελογιάννης, η Ιωαννίδου, ο Δρομάζος ο Γραμμένος και μερικοί ακόμα κατηγορούμενοι υπερασπίζονται την πολιτική του κόμματος τους. Άλλοι όμως κατηγορούμενοι δηλώνουν «μεταμέλεια» για να αποφύγουν τις συνέπειες. Στις 8 Νοεμβρίου, ο β.επίτροπος αγορεύει και προτείνει ποινές βαρύτατες: για 12 θά­νατο, για 6 ισόβια, για εφτά 20 χρόνια ειρκτή κ.λ.π. Αλλά ο β.επί­τροπος ζητά και κάτι ακόμα που, από κάθε άποψη, είναι ακόμα βαρύτερο: Να ασκηθεί εναντίον ορισμένων κατηγορουμένων δίω­ξη για κατασκοπία. Για πρώτη φορά ακούγεται επίσημα, σε δι­καστήριο μάλιστα, μια τέτοια πρόταση: Να δικάζονται οι κομ­μουνιστές για κατασκοπία. Σ'όλη τη διάρκεια του αιματηρού Εμφυλίου Πολέμου του 1946 - 49, οι ένοπλοι του Δημοκρατικού Στρατού και τα στελέχη του ΚΚΕ που συλλαμβάνονται δικάζο­νται σε θάνατο ή και σε άλλες, ελαφρότερες ποινές, αλλά πάντα με βάση τον νόμο 509 ή το Γ ψήφισμα. Σε θάνατο, με τον Α.Ν. 509 καταδικάστηκε τα τέλη του 1950 και εκτελέστηκε στις 5 Μαρτίου του 1951 και ένας νέος κομμουνιστής, ο Νίκος Νικηφορίδης, γιατί κυκλοφορούσε την έκκληση του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ειρή­νης και συγκέντρωσε υπογραφές.

Και όμως, φαίνεται πως η πρόταση να εφαρμοστεί εναντίον των κομμουνιστών ο Α.Ν. 375 δεν ήταν και τόσο καινούργια. Με­τά ένα μήνα, στις 12 Δεκεμβρίου 1951, η Εστία θα γράψει:

«...Από ετών ήδη αι κυβερνήσεις των φαυλοκρατών και των συνοδοιπόρων είχαν κατ'επανάληψιν ειδοποιηθεί αφ'ενός μεν να δικάζουν τους πράκτορας του εχθρού κατά τους 10 μήνας καθ'ότι δεν συνεδριάζει η Γενική Συνέλευσις του ΟΗΕ, αφ'ετέρου δε ΝΑ ΦΡΟΝΤΙΖΟΥΝ ώστε η πα­ραπομπή των να γίνεται επί κατασκοπία, δεδομένου ότι και εις αυτήν ακόμη την Αμερικήν, οι ερυθροί που δικάζο­νται και καταδικάζονται ως κατάσκοποι, υφίστανται ασυ­ζητητί την ΕΣΧΑΤΗΝ ΤΩΝ ΠΟΙΝΩΝ, χωρίς ουδεμία δια­μαρτυρία να εγερθή».

Στις 15 Νοεμβρίου, το Έκτακτο Στρατοδικείο βγάζει την από­φαση του: Δώδεκα καταδικάζονται σε θάνατο - ανάμεσα τους ο Ν.Μπελογιάννης, η Έλλη Ιωαννίδου, ο παλιός κομμουνιστής Γραμμένος κ.λ.π .-, τρεις σε ισόβια και άλλοι σε μικρότερες ποινές. Όλοι, πιστεύουν πως καμιά θανατική καταδίκη δεν θα εκτελεστεί. Η κυβέρνηση έχει εξαγγείλει ότι τα έκτακτα στρατοδικεία θα καταργηθούν και όλες οι ως τότε θανατικές καταδίκες θα μετατρα­πούν σε ισόβια. Έπειτα υπάρχει και το δικαίωμα για αναθεώρη­ση. Πριν από λίγες μέρες, ο υπουργός Δικαιοσύνης Δ.Παπασπύρου έχει ανακοινώσει ότι τα αναθεωρητικά στρατοδικεία, ως τις 10 Οκτωβρίου, έχουν εξετάσει 571 αιτήσεις θανατοποινιτών (σε σύ­νολο 1.958 επιζώντων, καταδικασμένων σε θάνατο από έκτακτα στρατοδικεία και από κακουργοδικεία). Από αυτούς απάλλαξαν 124, επέβαλαν και πάλι ποινή θανάτου σε 75, ισόβια σε 28 και στους υπόλοιπους άλλες, μικρότερες ποινές, από φυλάκιση ως ειρκτή. Επίσης, απάλλαξαν 90 ισοβίτες και 215 καταδικασμένους σε μικρότερες ποινές. Και αυτά, ενώ έχουν αναθεωρηθεί ως τό­τε μόνο 2.335 αποφάσεις σε σύνολο ακόμα πολιτικών κρατουμέ­νων 20 περίπου χιλιάδων... (εφημερίδες, 6 Νοεμβρίου).

Είναι λοιπόν πολύ μικρές οι πιθανότητες να εκτελεστούν οι κομμουνιστές, που καταδικάστηκαν σε θάνατο από το Έκτακτο Στρατοδικείο. Ν.Μπελογιάννης, Έλλη Ιωαννίδου, Γραμμένος κ.λ.π. Αλλά ο σοβαρότερος κίνδυνος για εκτελέσεις τώρα προέρ­χεται από αλλού: Από την αιφνίδια αναβίωση του Α.Ν. 375 περί κατασκοπίας και την ανοιχτά διακηρυσσόμενη πρόθεση να χρησιμοποιηθεί ο νόμος αυτός για νέα δίκη των ίδιων κατηγορουμέ­νων ή μερικών από αυτούς.

Ο Α.Ν. 375 έχει θεσπιστεί το 1936 από τη δικτατορία Μεταξά, με την προοπτική και πιθανότητα να εκραγεί παγκόσμιος πόλε­μος. Προβλέπει ποινή θανάτου για τα αδικήματα κατασκοπίας και σε περίοδο ειρήνης, και αρμοδιότητα των στρατοδικείων και για πολίτες στις περιπτώσεις παραβάσεων του νόμου αυτού.

Τον Αύγουστο του 1950, κυρώνεται ο νέος Ποινικός Κώδικας που καταργεί τους ειδικούς νόμους. Την κατασκοπία την τιμω­ρεί με κάθειρξη σε ειρηνική περίοδο και με ισόβια ή θάνατο μό­νο «εν καιρώ πολέμου» (άρθρο 148). Ο νέος Ποινικός Κώδικας θα ίσχυε από την 1η Ιανουαρίου 1951. Ύστερα από αξίωση της τότε στρατιωτικής ηγεσίας (αρχιστράτηγος Παπάγος), την τε­λευταία μέρα του 1950, ψηφίζεται ο νόμος 1612, με τον οποίο πρόσθεταν στον Ποινικό Κώδικα διάταξη, που πρόβλεπε τη διατή­ρηση παράλληλα και του Α.Ν. 375/1936. Έτσι, δημιουργείται η περίεργη και τραγελαφική νομική κατάσταση να διατηρεί ο ίδιος κώδικας δύο διαφορετικές διατάξεις για το ίδιο αδίκημα. (Ελλη­νικός Ποινικός Κώδιξ. άρθρο 471, εδ. 6, έκδοση I. Ζαχαρόπου­λου, σ. 199.)