Αντίχτυποι στην Αριστερά
Όπως έχουμε εξιστορήσει, στη διάρκεια του προεκλογικού αγώνα έχουν δημιουργηθεί σοβαρές προστριβές ανάμεσα στους διάφορους ηγετικούς παράγοντες της ΕΔΑ. Μεγαλύτερη ακόμα οξύτητα δημιουργήθηκε με την υπόθεση των υποψηφιοτήτων Μπελογιάννη, Πλουμπίδη κ.λ.π., που αξίωνε να υποβληθούν η ηγεσία του ΚΚΕ και δεν δέχονταν ηγετικοί παράγοντες της ΕΔΑ, όπως οι I.Πασαλίδης, Μιχάλης Κύρκος κ.λ.π. Αποκορυφώθηκε όμως ύστερα από τα αποτελέσματα των εκλογών, όταν αποκαλύφτηκε πια με τους αριθμούς των σταυρών ότι το ΚΚΕ, με τις υποδείξεις για πριμοδότηση, είχε καταφέρει να εκλεγούν μόνο οι εξόριστοι και να πάρουν καλή σειρά ακόμα και άγνωστα στον πολύ κόσμο στελέχη του εις βάρος παραγόντων που είχαν πρωτοστατήσει στην ίδρυση της ΕΔΑ, όπως ο Μιχ.Κύρκος, ο Νεόκ.Γρηγοριάδης, ο Σταύρος Ηλιόπουλος κ.λ.π. Ο Μιχ.Κύρκος και οι Αριστεροί Φιλελεύθεροι (Γρηγοριάδης, Σταμ.Χατζήμπεης κ.λ.π.) αποχωρούν από την ΕΔΑ. Όταν φτάνουν οι εξόριστοι βουλευτές, γίνεται προσπάθεια να γεφυρωθούν οι διαφορές. Στις 11 Νοεμβρίου, πραγματοποιείται στα γραφεία της ΕΔΑ (Μητροπόλεως) σύσκεψη. Ο Κώστας Γαβριηλίδης κάνει έκκληση σε όλους ν' αποκατασταθεί η ενότητα. Ο Κύρκος εξηγεί τους λόγους για τους οποίους αποχώρησε και επιφυλάσσεται να συνεννοηθεί με τους φίλους του για να καθορίσει τη στάση του. Ο Σταύρος Ηλιόπουλος, από μέρους του Σοσιαλιστικού Κόμματος (Πασαλίδη) κάνει μακρά εισήγηση για τη δράση της Αριστεράς από το 1950. Διαπιστώνει ότι η Δημοκρατική Παράταξις εξασφάλισε ορισμένα πλεονεκτήματα για την Αριστερά (νομιμότητα ενός τμήματος της, συμβολή στην κατάργηση της Μακρονήσου ως στρατοπέδου εξόριστων), αλλά την χαρακτήριζαν έλλειψη συνοχής και ιδεολογική ρευστότητα. Αναφέρεται στις προσπάθειες για γενικότερη συγκέντρωση των δυνάμεων της Αριστεράς που έγινε στις δημοτικές εκλογές με τη συμμέτοχη και των πρώην ΕΑΜικών κομμάτων, που όμως απέτυχε, στην ίδρυση του Δημοκρατικού Συναγερμοί) κ.λ.π. Και συνεχίζει:
«Η ΕΔΑ επέτυχε πράγματι να φέρη ουσιαστικά στη νόμιμη ενεργό πολιτική ζωή και δράση το σύνολο σχεδόν των
πολιτικών δυνάμεων της Αριστεράς».
Προσθέτει πως η ΕΔΑ παρουσίασε σοβαρές αδυναμίες και γι'αυτό δεν κατάφερε να πάρει ούτε όσες ψήφους συγκέντρωσε η Δ.Π. το 1950:
«Μεταξύ των κομμάτων και των στελεχών - συνεχίζει ο Στ.Ηλιόπουλος - έλειψε πολλές φορές, και στοιχειωδώς ακόμη, η αναγνώριση της ισοτιμίας, ο αλληλοσεβασμός και η εκτίμηση των συνεργατών. Αντί αυτού, είδαν το φως εκδηλώσεις που προκαλούν θλιβερή απογοήτευση. (Διαπληκτισμοί και απειλές για υποψηφιότητες, διαγκωνισμός υποψηφίων, θλιβερές αθλιότητες στη γενική συγκέντρωση της Αθήνας μέχρις εμφανίσεως μπράβων κ.λ.π.)... Απόφαση της Δ.Ε. που είδε το φως της δημοσιότητος άλλαξε ύστερα από μερικές ώρες, είτε από την εφημερίδα είτε από πρόσωπα χωρίς καμιά εξουσιοδότηση».
Αφού αναφέρει αρκετές περιπτώσεις επεμβάσεων αναρμόδιων προσώπων στην εφημερίδα της ΕΔΑ, Δημοκρατική, υποστηρίζει την ανάγκη να επιδιωχθεί η νομιμοποίηση του ΚΚΕ για να του δοθεί η δυνατότητα «ν'αναλάβη άμεσα τις ευθύνες της πολιτικής του». Και συνεχίζει:
«Όμως, η διατήρηση σε παρανομία του ΚΚΕ και η απουσία της ηγεσίας του είναι αυτή τη στιγμή πραγματικότης. Και εν όψει αυτής της πραγματικότητος, είμαστε υποχρεωμένοι εμείς, τα κόμματα που αποτελούν την ΕΔΑ, να αναλάβουμε με πλήρη ευθύνη και αυτοτέλεια την άσκηση της πολιτικής της Αριστεράς στη χώρα, με βάση την εκτίμηση των συνθηκών (...) από την ΕΔΑ».
Ο Ηλιόπουλος τονίζει πως η ηγεσία του ΚΚΕ έχει βέβαια το δικαίωμα να ασκεί την κριτική της στην ηγεσία της ΕΔΑ, παρατηρεί όμως:
«Τα ίδια φαινόμενα ταλαντεύσεων, ασταθείας πολιτικής, ξαφνικών αλλαγών και συγχύσεων μέσα στην ΕΔΑ έχουν ήδη προκληθεί από ορισμένες εκδηλώσεις της ηγεσίας του ΚΚΕ, τόσο στην προεκλογική περίοδο σαν πολεμική και κριτική σε βάρος στελεχών της ΕΔΑ όσο και μετεκλογικά, σαν κριτική των αποτελεσμάτων των εκλογών (...). Αυτά προκάλεσαν αναταραχή και σύγχυση ανάμεσά μας. (Από το προσωπικό αρχείο του Σταύρου Ηλιόπουλου.)
Στη σύσκεψη αυτή έχουν πάρει μέρος τα μέλη της διοικούσας επιτροπής της ΕΔΑ. εκπρόσωποι των ιδρυτικών της κομμάτων ομάδων, οι βουλευτές που έχουν επιστρέψει από την εξορία, ο Αντώνης Μπριλλάκης, ως εκπρόσωπος της νεολαίας της ΕΔΑ κ.λ.π. Γίνεται φανερό και από όσα παραθέσαμε ότι, παρά τις προσωπικές συγκρούσεις και ιδεολογικές αποχρώσεις, στο βάθος της αναταραχής υπάρχει η προσπάθεια και αξίωση του ΚΚΕ να ελέγχει την ΕΔΑ και να καθορίζει τη γραμμή και την πολιτική της. Την κατάσταση χειροτερεύει το γεγονός ότι η πραγματική ηγεσία του ΚΚΕ βρίσκεται στο εξωτερικό και έτσι οι διάφοροι μη κομμουνιστές παράγοντες της ΕΔΑ είναι πολύ δύσκολο να συντονίσουν μαζί της τις ενέργειές τους ή να συζητήσουν τα παράπονα και τις διαφωνίες τους. Και αν ακόμα οι εδώ εκπρόσωποι της ηγεσίας του ΚΚΕ συμφωνούν σε ορισμένα σημεία με τους ηγέτες της ΕΔΑ, η έξω ηγεσία μπορεί, σε λίγη ώρα. με τις εκπομπές του ραδιοσταθμού της ν'ανατρέψει τη συμφωνία.
Έτσι, και μετά τη σύσκεψη της 11ης Νοεμβρίου, οι διαφωνίες συνεχίζονται. «Αόρατες δυνάμεις» ανατρέπουν τις αποφάσεις της διοικούσας επιτροπής της ΕΔΑ. Λόγου χάρη, ενώ έχει αποφασιστεί στη σύσκεψη να μη γίνει, «προς το παρόν», πανελλαδική σύσκεψη της ΕΔΑ, γιατί δεν θεωρούνται ώριμες οι συνθήκες, στις 13 Νοεμβρίου, η Δημοκρατική γράφει τα αντίθετα: Ότι χκύριο θέμα στη σύσκεψη ήταν η οργάνωση πανελλαδικής συνδιασκέψεως και ότι εξουσιοδοτήθηκε «παμψηφεί» η Δ.Ε. να καθορίσει την ημερήσια διάταξη. Το ΚΚΕ, που έχει τον έλεγχο της πλειοψηφίας των οργανωμένων μελών της ΕΔΑ, θέλει να οργανωθεί συνδιάσκεψη, έστω και βιαστικά, για να προωθήσει τη θέση του στην ηγεσία και στη στελέχωση του νέου συνασπισμού της Αριστεράς.
Η τακτική αυτή του ΚΚΕ είναι φυσικό να προκαλεί αγανάκτηση και απογοήτευση στους ιδρυτικούς παράγοντες της ΕΔΑ, που, ο ένας μετά τον άλλο, αρχίζουν ν'αποσύρονται, αφήνοντας ελεύθερο το έδαφος στα κομμουνιστικά στελέχη να εφαρμόσουν τις εντολές του κόμματος τους. Ο Σταύρος Ηλιόπουλος γράφει, στις 13 Νοεμβρίου, στον Πασαλίδη, που βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη: «Η σύσκεψη πραγματοποιήθηκε την περασμένη Κυριακή και στο σημερινό φύλλο της εφημερίδας Δημοκρατική δημοσιεύονται πληροφορίες (...). Το περιεχόμενο όμως του σχετικού δημοσιεύματος προκαλεί κατάπληξη και αγανάκτηση σε κάθε στοιχειωδώς τίμιο άνθρωπο, γιατί αποτελεί πλήρη διαστρέβλωση της πραγματικότητας (...). Το ότι λοιπόν αμέσους ύστερα από μια τέτοια κριτική, άρχισε η Δημοκρατική «να διαστρεβλώνει όλη την αλήθεια πάνω στις συζητήσεις και στις αποφάσεις τέτοιας σημαντικής συσκέψεως, δεν μπορεί να αφήνει καμία απολύτως αμφιβολία ότι η τακτική αυτή αποτελεί μελετημένη και συνειδητή περιφρόνηση προς όλους τους συσκεφθέντες και επιβεβαιώνει τη διαμαρτυρία κάποιου από τους συσκεφθέντες, ότι μέσα στην ΕΔΑ υπάρχει μια πολιτική παρέα που κάνει ό,τι της αρέσει». (Από το προσωπικό αρχείο του Στ.Ηλιόπουλου.)
Οι ανακοινώσεις για την ανακάλυψη των ασυρμάτων φυσικό ήταν να προκαλέσουν συγκίνηση στους κόλπους της Αριστεράς. Ηγετικοί παράγοντες της ΕΔΑ, όπως ο I.Πασαλίδης, ο Μιχ.Κύρκος. ο Στ.Ηλιόπουλος, βλέπουν ότι οι προσπάθειες τους να νομιμοποιηθεί ολόκληρη η Αριστερά τινάζονται στον αέρα από τη συνέχιση, με ευθύνη της ηγεσίας του ΚΚΕ, μεθόδων που ταιριάζουν μόνο σε πολεμική περίοδο.
Παρ'όλ'αυτά, μπορούμε να πούμε ότι οι αποκαλύψεις για τους ασυρμάτους φέρνουν, στην αρχή τουλάχιστον, αντίθετα αποτελέσματα στους κόλπους της Αριστεράς. Δημιουργούν μια τάση των μη κομμουνιστών ηγετικών παραγόντων της Αριστεράς να δείξουν την αλληλεγγύη τους προς το ΚΚΕ, γιατί θεωρούν αυτό που συμβαίνει και την εκμετάλλευση του από τη Δεξιά, επίθεση εναντίον ολόκληρου του προοδευτικού και δημοκρατικού κόσμου και προσπάθεια να ματαιωθούν τα ειρηνευτικά μέτρα του Πλαστήρα, έστω και περικομμένα. Έτσι, στη Δημοκρατική δημοσιεύεται άρθρο του προέδρου της ΕΔΑ, I.Πασαλίδη, που υπογραμμίζει ότι, όταν μια ιδεολογία και ένα κόμμα διώκονται, φυσικό είναι οι οπαδοί του να καταφεύγουν στις κρύπτες και στις κατακόμβες, όπως οι πρώτοι χριστιανοί. Και ο Μιχάλης Κύρκος, που έχει ήδη δηλώσει, ότι θ'αποχωρήσει από την ΕΔΑ, ξαναρχίζει τις συζητήσεις για στενή συνεργασία με το κόμμα της Αριστεράς. Έτσι, στις 21 Νοεμβρίου, δηλαδή εφτά μέρες μετά τις ανακοινώσεις για τους ασυρμάτους, γράφει στο Ημερολόγιο του:
«Ο Γαβριηλίδης ήρθε στο σπίτι κατά τις 10 π.μ. Μου είπε, ότι έλαβε γνώσιν της επιστολής μου και είναι σύμφωνος. Μου προσέθεσε, ότι θα μου στείλουν απάντησιν έγγραφον». (Ανέκδοτο Ημερολόγιο Μιχ.Κύρκου, σελίδες χειρόγραφου 4-5.)
Τα βασικά σημεία της εφτασέλιδης επιστολής που έχει στείλει στον πρόεδρο της ΕΔΑ, Πασαλίδη, ο Μιχ.Κύρκος τα έχει εκ θέσει σε σύσκεψη φίλων του:
«...Επρότεινα τα κατωτέρω: α) Η ΕΔΑ θα παραμείνει συνασπισμός κομμάτων, β) Ο αγών της θα γίνεται μόνον μέσα στα νόμιμα πλαίσια και αυτό θα περιφρουρηθεί πάση θυσία και εναντίον παντός, ο οποίος τυχόν θα επιχειρούσε να τον εκτρέψη με οποιοδήποτε τρόπο. Η νομιμότης πρέπει να γίνη πίστις για όλους, φίλους και αντιπάλους, γ) Η ΕΔΑ καθορίζει μόνη την πολιτική της, απολύτως αδέσμευτη...».
