ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

Αντίχτυποι στην Αριστερά

Όπως έχουμε εξιστορήσει, στη διάρκεια του προεκλογικού αγώ­να έχουν δημιουργηθεί σοβαρές προστριβές ανάμεσα στους διά­φορους ηγετικούς παράγοντες της ΕΔΑ. Μεγαλύτερη ακόμα οξύ­τητα δημιουργήθηκε με την υπόθεση των υποψηφιοτήτων Μπελογιάννη, Πλουμπίδη κ.λ.π., που αξίωνε να υποβληθούν η ηγε­σία του ΚΚΕ και δεν δέχονταν ηγετικοί παράγοντες της ΕΔΑ, όπως οι I.Πασαλίδης, Μιχάλης Κύρκος κ.λ.π. Αποκορυφώθηκε όμως ύστερα από τα αποτελέσματα των εκλογών, όταν αποκαλύφτη­κε πια με τους αριθμούς των σταυρών ότι το ΚΚΕ, με τις υποδεί­ξεις για πριμοδότηση, είχε καταφέρει να εκλεγούν μόνο οι εξόρι­στοι και να πάρουν καλή σειρά ακόμα και άγνωστα στον πολύ κόσμο στελέχη του εις βάρος παραγόντων που είχαν πρωτοστα­τήσει στην ίδρυση της ΕΔΑ, όπως ο Μιχ.Κύρκος, ο Νεόκ.Γρηγοριάδης, ο Σταύρος Ηλιόπουλος κ.λ.π. Ο Μιχ.Κύρκος και οι Αρι­στεροί Φιλελεύθεροι (Γρηγοριάδης, Σταμ.Χατζήμπεης κ.λ.π.) αποχωρούν από την ΕΔΑ. Όταν φτάνουν οι εξόριστοι βουλευτές, γίνεται προσπάθεια να γεφυρωθούν οι διαφορές. Στις 11 Νοεμ­βρίου, πραγματοποιείται στα γραφεία της ΕΔΑ (Μητροπόλεως) σύσκεψη. Ο Κώστας Γαβριηλίδης κάνει έκκληση σε όλους ν' απο­κατασταθεί η ενότητα. Ο Κύρκος εξηγεί τους λόγους για τους οποίους αποχώρησε και επιφυλάσσεται να συνεννοηθεί με τους φίλους του για να καθορίσει τη στάση του. Ο Σταύρος Ηλιόπου­λος, από μέρους του Σοσιαλιστικού Κόμματος (Πασαλίδη) κάνει μακρά εισήγηση για τη δράση της Αριστεράς από το 1950. Διαπι­στώνει ότι η Δημοκρατική Παράταξις εξασφάλισε ορισμένα πλε­ονεκτήματα για την Αριστερά (νομιμότητα ενός τμήματος της, συμβολή στην κατάργηση της Μακρονήσου ως στρατοπέδου εξό­ριστων), αλλά την χαρακτήριζαν έλλειψη συνοχής και ιδεολογική ρευστότητα. Αναφέρεται στις προσπάθειες για γενικότερη συ­γκέντρωση των δυνάμεων της Αριστεράς που έγινε στις δημοτικές εκλογές με τη συμμέτοχη και των πρώην ΕΑΜικών κομμάτων, που όμως απέτυχε, στην ίδρυση του Δημοκρατικού Συναγερμοί) κ.λ.π. Και συνεχίζει:

«Η ΕΔΑ επέτυχε πράγματι να φέρη ουσιαστικά στη νόμι­μη ενεργό πολιτική ζωή και δράση το σύνολο σχεδόν των

πολιτικών δυνάμεων της Αριστεράς».

Προσθέτει πως η ΕΔΑ παρουσίασε σοβαρές αδυναμίες και γι'αυτό δεν κατάφερε να πάρει ούτε όσες ψήφους συγκέντρωσε η Δ.Π. το 1950:

«Μεταξύ των κομμάτων και των στελεχών - συνεχίζει ο Στ.Ηλιόπουλος - έλειψε πολλές φορές, και στοιχειωδώς ακό­μη, η αναγνώριση της ισοτιμίας, ο αλληλοσεβασμός και η εκτίμηση των συνεργατών. Αντί αυτού, είδαν το φως εκ­δηλώσεις που προκαλούν θλιβερή απογοήτευση. (Διαπλη­κτισμοί και απειλές για υποψηφιότητες, διαγκωνισμός υπο­ψηφίων, θλιβερές αθλιότητες στη γενική συγκέντρωση της Αθήνας μέχρις εμφανίσεως μπράβων κ.λ.π.)... Απόφαση της Δ.Ε. που είδε το φως της δημοσιότητος άλλαξε ύστε­ρα από μερικές ώρες, είτε από την εφημερίδα είτε από πρόσωπα χωρίς καμιά εξουσιοδότηση».

Αφού αναφέρει αρκετές περιπτώσεις επεμβάσεων αναρμό­διων προσώπων στην εφημερίδα της ΕΔΑ, Δημοκρατική, υποστη­ρίζει την ανάγκη να επιδιωχθεί η νομιμοποίηση του ΚΚΕ για να του δοθεί η δυνατότητα «ν'αναλάβη άμεσα τις ευθύνες της πο­λιτικής του». Και συνεχίζει:

«Όμως, η διατήρηση σε παρανομία του ΚΚΕ και η απου­σία της ηγεσίας του είναι αυτή τη στιγμή πραγματικότης. Και εν όψει αυτής της πραγματικότητος, είμαστε υποχρεω­μένοι εμείς, τα κόμματα που αποτελούν την ΕΔΑ, να ανα­λάβουμε με πλήρη ευθύνη και αυτοτέλεια την άσκηση της πολιτικής της Αριστεράς στη χώρα, με βάση την εκτίμηση των συνθηκών (...) από την ΕΔΑ».

Ο Ηλιόπουλος τονίζει πως η ηγεσία του ΚΚΕ έχει βέβαια το δικαίωμα να ασκεί την κριτική της στην ηγεσία της ΕΔΑ, παρατη­ρεί όμως:

«Τα ίδια φαινόμενα ταλαντεύσεων, ασταθείας πολιτικής, ξαφνικών αλλαγών και συγχύσεων μέσα στην ΕΔΑ έχουν ήδη προκληθεί από ορισμένες εκδηλώσεις της ηγεσίας του ΚΚΕ, τόσο στην προεκλογική περίοδο σαν πολεμική και κριτική σε βάρος στελεχών της ΕΔΑ όσο και μετεκλογικά, σαν κριτική των αποτελεσμάτων των εκλογών (...). Αυτά προκάλεσαν αναταραχή και σύγχυση ανάμεσά μας. (Από το προσωπικό αρχείο του Σταύρου Ηλιόπουλου.)

Στη σύσκεψη αυτή έχουν πάρει μέρος τα μέλη της διοικούσας επιτροπής της ΕΔΑ. εκπρόσωποι των ιδρυτικών της κομμάτων ομάδων, οι βουλευτές που έχουν επιστρέψει από την εξορία, ο Αντώνης Μπριλλάκης, ως εκπρόσωπος της νεολαίας της ΕΔΑ κ.λ.π. Γίνεται φανερό και από όσα παραθέσαμε ότι, παρά τις προσωπικές συγκρούσεις και ιδεολογικές αποχρώσεις, στο βάθος της αναταραχής υπάρχει η προσπάθεια και αξίωση του ΚΚΕ να ελέγχει την ΕΔΑ και να καθορίζει τη γραμμή και την πολιτική της. Την κατάσταση χειροτερεύει το γεγονός ότι η πραγματική ηγεσία του ΚΚΕ βρίσκεται στο εξωτερικό και έτσι οι διάφοροι μη κομμουνι­στές παράγοντες της ΕΔΑ είναι πολύ δύσκολο να συντονίσουν μα­ζί της τις ενέργειές τους ή να συζητήσουν τα παράπονα και τις διαφωνίες τους. Και αν ακόμα οι εδώ εκπρόσωποι της ηγεσίας του ΚΚΕ συμφωνούν σε ορισμένα σημεία με τους ηγέτες της ΕΔΑ, η έξω ηγεσία μπορεί, σε λίγη ώρα. με τις εκπομπές του ραδιο­σταθμού της ν'ανατρέψει τη συμφωνία.

Έτσι, και μετά τη σύσκεψη της 11ης Νοεμβρίου, οι διαφωνίες συνεχίζονται. «Αόρατες δυνάμεις» ανατρέπουν τις αποφάσεις της διοικούσας επιτροπής της ΕΔΑ. Λόγου χάρη, ενώ έχει αποφασιστεί στη σύσκεψη να μη γίνει, «προς το παρόν», πανελλα­δική σύσκεψη της ΕΔΑ, γιατί δεν θεωρούνται ώριμες οι συνθήκες, στις 13 Νοεμβρίου, η Δημοκρατική γράφει τα αντίθετα: Ότι χκύριο θέμα στη σύσκεψη ήταν η οργάνωση πανελλαδικής συνδιασκέψεως και ότι εξουσιοδοτήθηκε «παμψηφεί» η Δ.Ε. να καθορίσει την ημερήσια διάταξη. Το ΚΚΕ, που έχει τον έλεγχο της πλειοψηφίας των οργανωμένων μελών της ΕΔΑ, θέλει να οργα­νωθεί συνδιάσκεψη, έστω και βιαστικά, για να προωθήσει τη θέ­ση του στην ηγεσία και στη στελέχωση του νέου συνασπισμού της Αριστεράς.

Η τακτική αυτή του ΚΚΕ είναι φυσικό να προκαλεί αγανά­κτηση και απογοήτευση στους ιδρυτικούς παράγοντες της ΕΔΑ, που, ο ένας μετά τον άλλο, αρχίζουν ν'αποσύρονται, αφήνοντας ελεύθερο το έδαφος στα κομμουνιστικά στελέχη να εφαρμόσουν τις εντολές του κόμματος τους. Ο Σταύρος Ηλιόπουλος γράφει, στις 13 Νοεμβρίου, στον Πασαλίδη, που βρίσκεται στη Θεσσαλο­νίκη: «Η σύσκεψη πραγματοποιήθηκε την περασμένη Κυριακή και στο σημερινό φύλλο της εφημερίδας Δημοκρατική δημοσιεύο­νται πληροφορίες (...). Το περιεχόμενο όμως του σχετικού δημο­σιεύματος προκαλεί κατάπληξη και αγανάκτηση σε κάθε στοι­χειωδώς τίμιο άνθρωπο, γιατί αποτελεί πλήρη διαστρέβλωση της πραγματικότητας (...). Το ότι λοιπόν αμέσους ύστερα από μια τέ­τοια κριτική, άρχισε η Δημοκρατική «να διαστρεβλώνει όλη την αλήθεια πάνω στις συζητήσεις και στις αποφάσεις τέτοιας σημα­ντικής συσκέψεως, δεν μπορεί να αφήνει καμία απολύτως αμφι­βολία ότι η τακτική αυτή αποτελεί μελετημένη και συνειδητή περιφρόνηση προς όλους τους συσκεφθέντες και επιβεβαιώνει τη διαμαρτυρία κάποιου από τους συσκεφθέντες, ότι μέσα στην ΕΔΑ υπάρχει μια πολιτική παρέα που κάνει ό,τι της αρέσει». (Από το προσωπικό αρχείο του Στ.Ηλιόπουλου.)

Οι ανακοινώσεις για την ανακάλυψη των ασυρμάτων φυσικό ήταν να προκαλέσουν συγκίνηση στους κόλπους της Αριστεράς. Ηγετικοί παράγοντες της ΕΔΑ, όπως ο I.Πασαλίδης, ο Μιχ.Κύρ­κος. ο Στ.Ηλιόπουλος, βλέπουν ότι οι προσπάθειες τους να νο­μιμοποιηθεί ολόκληρη η Αριστερά τινάζονται στον αέρα από τη συνέχιση, με ευθύνη της ηγεσίας του ΚΚΕ, μεθόδων που ταιριά­ζουν μόνο σε πολεμική περίοδο.

Παρ'όλ'αυτά, μπορούμε να πούμε ότι οι αποκαλύψεις για τους ασυρμάτους φέρνουν, στην αρχή τουλάχιστον, αντίθετα απο­τελέσματα στους κόλπους της Αριστεράς. Δημιουργούν μια τάση των μη κομμουνιστών ηγετικών παραγόντων της Αριστεράς να δείξουν την αλληλεγγύη τους προς το ΚΚΕ, γιατί θεωρούν αυτό που συμβαίνει και την εκμετάλλευση του από τη Δεξιά, επίθεση εναντίον ολόκληρου του προοδευτικού και δημοκρατικού κόσμου και προσπάθεια να ματαιωθούν τα ειρηνευτικά μέτρα του Πλα­στήρα, έστω και περικομμένα. Έτσι, στη Δημοκρατική δημοσιεύε­ται άρθρο του προέδρου της ΕΔΑ, I.Πασαλίδη, που υπογραμμί­ζει ότι, όταν μια ιδεολογία και ένα κόμμα διώκονται, φυσικό είναι οι οπαδοί του να καταφεύγουν στις κρύπτες και στις κατακόμ­βες, όπως οι πρώτοι χριστιανοί. Και ο Μιχάλης Κύρκος, που έχει ήδη δηλώσει, ότι θ'αποχωρήσει από την ΕΔΑ, ξαναρχίζει τις συ­ζητήσεις για στενή συνεργασία με το κόμμα της Αριστεράς. Έτσι, στις 21 Νοεμβρίου, δηλαδή εφτά μέρες μετά τις ανακοινώσεις για τους ασυρμάτους, γράφει στο Ημερολόγιο του:

«Ο Γαβριηλίδης ήρθε στο σπίτι κατά τις 10 π.μ. Μου είπε, ότι έλαβε γνώσιν της επιστολής μου και είναι σύμφωνος. Μου προσέθεσε, ότι θα μου στείλουν απάντησιν έγγραφον». (Ανέκδοτο Ημερολόγιο Μιχ.Κύρκου, σελίδες χειρό­γραφου 4-5.)

Τα βασικά σημεία της εφτασέλιδης επιστολής που έχει στείλει στον πρόεδρο της ΕΔΑ, Πασαλίδη, ο Μιχ.Κύρκος τα έχει εκ θέσει σε σύσκεψη φίλων του:

«...Επρότεινα τα κατωτέρω: α) Η ΕΔΑ θα παραμείνει συ­νασπισμός κομμάτων, β) Ο αγών της θα γίνεται μόνον μέ­σα στα νόμιμα πλαίσια και αυτό θα περιφρουρηθεί πάση θυσία και εναντίον παντός, ο οποίος τυχόν θα επιχειρούσε να τον εκτρέψη με οποιοδήποτε τρόπο. Η νομιμότης πρέ­πει να γίνη πίστις για όλους, φίλους και αντιπάλους, γ) Η ΕΔΑ καθορίζει μόνη την πολιτική της, απολύτως αδέσμευ­τη...».