Οργή του Πιουριφόυ
Σε όλα τα θέματα εξωτερικής πολιτικής που ενδιαφέρουν τους συμμάχους του NATO και κυρίως τους Αμερικανούς - Κορεατικό, ένταξη της Ελλάδας στο Ατλαντικό Σύμφωνο, συμμαχία με την Τουρκία, προετοιμασία της Τριμερούς και με τη Γιουγκοσλαβία - η κυβέρνηση του Κέντρου έχει ανταποκριθεί στις προσδοκίες τους. Ακόμα και στο Κυπριακό, η κυβέρνηση ακολουθεί πολιτική εξαιρετικά συγκρατημένη, αποφεύγοντας να έλθει σε σύγκρουση με την Αγγλία. Και αυτό εξοργίζει τους Κυπρίους.
Μπορούμε να πούμε ότι, σ'αυτή την περίοδο, διαμορφώνεται η φυσιογνωμία της εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας για την επόμενη, τουλάχιστον, εικοσαετία, μέσα στο πλαίσιο που έχουν καθορίσει ο διεθνής και ο εσωτερικός συσχετισμός των δυνάμεων μετά τα γεγονότα της δεκαετίας 1939-1949.
Αλλά αυτός ο φιλοδυτικός προσανατολισμός της κυβερνήσεως ΕΠΕΚ - Φιλελευθέρων δεν φτάνει για να την σώσει. Η μικρή της πλειοψηφία, τα πλήγματα που δέχεται από τα δεξιά και από τ'αριστερά, η έλλειψη σύμπνοιας και ενότητας στις γραμμές της, αλλά, κυρίως, η απόφαση των Αμερικανών να προωθήσουν στην εξουσία τον Συναγερμό την έχουν καταδικάσει να πέσει σε σύντομο χρονικό διάστημα. Οι συγκρούσεις Αμερικανικής Οικονομικής Αποστολής και υπουργών για θέματα κυρίως σχετικά με τις συμβάσεις για δημόσια έργα και την ανασυγκρότηση συνεχίζονται και εντείνονται. Στα μέσα Μαρτίου, ο υπουργός Δημοσίων Έργων στρατηγός Θ.Χαβίνης υποβάλλει την παραίτηση του, αρνούμενος να υπογράψει τη σύμβαση με την Ελληνική Εταιρεία Υδάτων, που την θεωρεί ασύμφορη για το κράτος. Η Αμερικανική Αποστολή αποφασίζει να περιορίσει τις δαπάνες για την ανασυγκρότηση σε δραχμές από 450 δισ. σε 300 δισ.
Αλλά την οργή των Αμερικανών προκαλεί κυρίως η προσπάθεια ορισμένων παραγόντων του Κέντρου να ματαιώσουν την καθιέρωση του πλειοψηφικού εκλογικού συστήματος και να επαναφέρουν την απλή αναλογική. Ο Βενιζέλος, που φοβάται ότι θα απορροφηθούν οι Φιλελεύθεροι από την ΕΠΕΚ, υποστηρίζει την κίνηση για επαναφορά της απλής αναλογικής. Ο υπουργός των Εσωτερικών Κ.Ρέντης, επωφελούμενος από την αρρώστια του Πλαστήρα, ετοιμάζει σχετικό νομοσχέδιο για να το καταθέσει στη Βουλή. Παρόλο ότι ο Πλαστήρας ειδοποιείται και αντιδρά, ο Ρέντης δίνει εντολή να το πολυγραφήσουν και, το βράδυ της 13ης Μαρτίου, μοιράζει αντίγραφα στους δημοσιογράφους στη Βουλή. Κινητοποιείται αμέσως η αμερικανική πρεσβεία, ειδοποιείται, ο άρρωστος Πλαστήρας και η κατάθεση του νομοσχεδίου ματαιώνεται. Την ίδια νύχτα, ύστερα από επίσκεψη του Βενιζέλου στον πρωθυπουργό, ο υφυπουργός Ιωσήφ ανακοινώνει ότι ο Πλαστήρας εξακολουθεί να είναι υπέρ του πλειοψηφικού, που «είναι το μόνον σύστημα με το οποίον πρέπει να διεξαχθούν αι προσεχείς εκλογαί».
Και ο υφυπουργός προσθέτει:
«Ο κ. Πλαστήρας θεωρεί επίσης άκαιρα τα περί νέου εκλογικού συστήματος, καθόσον ο ίδιος φρονεί ότι δεν υπάρχει περίπτωσις συντόμου προσφυγής εις εκλογάς».
Αλλά η παρέμβαση αυτή του πρωθυπουργού και η ματαίωση της απόπειρας Βενιζέλου - Ρέντη να καταθέσουν νομοσχέδιο για καθιέρωση της απλής αναλογικής δεν φτάνουν στον Αμερικανό πρεσβευτή. Ο Πιουριφόυ θέλει από τη μία να ταπεινώσει αυτούς που επιχείρησαν να χαλάσουν τα σχέδια της αμερικανικής πρεσβείας και από την άλλη να κάνει αδύνατη οποιαδήποτε νέα απόπειρα αυτού του είδους.
Την άλλη μέρα, λοιπόν, η αμερικανική πρεσβεία δίνει στον Τύπο την ακόλουθη ανακοίνωση:
«Ο Αμερικανός πρεσβευτής εδέχθη σήμερον την πρωίαν τον διευθυντήν του πολιτικού γραφείου του προέδρου της κυβερνήσεως κ.Μοάτσον και τον παρεκάλεσε να εκφράση εις τον στρατηγόν Πλαστήραν εκ μέρους του την ικανοποίησίν του διά την βελτίωσιν της υγείας του. Ο Αμερικανός πρεσβευτής παρεκάλεσε επίσης τον κ.Μοάτσον να διαβεβαιώση τον στρατηγόν Πλαστήραν ότι η κυβέρνησις των Ηνωμένων Πολιτειών συμμερίζεται και επιδοκιμάζει την παρά του στρατηγού εκφρασθείσαν αντίθεσιν εις την επαναφοράν της απλής αναλογικής ως εκλογικού συστήματος εν Ελλάδι. Η αμερικανική κυβέρνησις πιστεύει ότι η επάνοδος εις το σύστημα της απλής αναλογικής, με την αναπόφευκτον συνέπειαν συνεχούς κυβερνητικής ασταθείας, θα είχε τόσον ολεθρίαν επίδρασιν επί της αποδοτικής χρησιμοποιήσεως της προς την Ελλάδα αμερικανικής βοηθείας, ώστε η αμερικανική πρεσβεία θεωρεί εαυτήν υποχρεωμένην να προβή εις την παρούσαν ανακοίνωσιν επιδοκιμασίας του κ.πρωθυπουργού επί του προκειμένου ζητήματος».
Έτσι, αντί η κοινή γνώμη να μάθει τι αποφάσισε η ελληνική Βουλή ή, τουλάχιστον, το υπουργικό συμβούλιο για το εκλογικό σύστημα, διαβάζει ανακοίνωση της αμερικανικής πρεσβείας που περιέχει και καθαρή απειλή για περικοπή της αμερικανικής βοήθειας σε περίπτωση που καθιερωθεί η αναλογική. Αλλά ούτε και αυτό είναι αρκετό για τον «δυναμικό» Πιουριφόυ. Δίνει και συνέντευξη, όπου επιβεβαιώνει τις θέσεις των ανακοινώσεων της πρεσβείας και αφήνει να εννοηθεί ότι οι παραπέρα εξελίξεις στην Ελλάδα βρίσκονται στα χέρια του.
Φυσικό είναι αυτή η ανοιχτή επέμβαση στα εσωτερικά της χώρας να προκαλέσει σάλο στον πολιτικό κόσμο και στον Τύπο. Ο Σοφ.Βενιζέλος σπεύδει να ευθυγραμμιστεί με τον Πλαστήρα και τον Πιουριφόυ: Δηλώνει πως την ανακοίνωση υπέρ του πλειοψηφικού την έχουν συντάξει μαζί με τον πρωθυπουργό. Ο υπουργός των Εσωτερικών όμως αντιδρά βίαια, εξαπολύοντας επίθεση κατά των Αμερικανών. Στην αρχή μακρών δηλώσεών του, ο Κ.Ρέντης αποκαλύπτει ότι ο Βενιζέλος είναι υπέρ της αναλογικής και ότι ο Πλαστήρας, που τον ρώτησε ο αντιπρόεδρος, είπε: «Κάνετε ό,τι θέλετε». Και συνεχίζει:
«Κατά το αμέσως επακολουθήσαν συντονιστικόν συμβούλιον επήρα εντολήν να ετοιμάσω το νομοσχέδιον (...) εζήτησα να επισκεφθώ τον κ.Πλαστήραν, αλλά δεν μου επέτρεψαν τούτο οι ιατροί. Επίσης, μέχρι προχθές οι διαφωνούντες εκ των υπουργών της ΕΠΕΚ κ.κ.Παπαπολίτης και Ιωσήφ δεν είχον παρουσιάσει την άποψίν των. Τέλος, ο κ.Καρτάλης παρουσιάζεται αναβλητικός και μόνον προχθές έλαβε θέσιν».
Αφού υποστηρίζει ότι με την αναλογική εξασφαλίζεται ηρεμότερος πολιτικός βίος, ο υπουργός των Εσωτερικών γενικεύει την επίθεσή του:
«Η Ελλάς- τονίζει - διήλθεν εμφύλιον πόλεμον και αντιθέσεις πέριξ του καθεστώτος. Ημείς, οι οποίοι εζήσαμεν την μακράν αυτήν περίοδον, προσέχομεν περισσότερον ώστε ν'αποφευχθή η ανανέωσις μιας τοιαύτης καταστάσεως. Διότι μία τοιαύτη οξεία κατάστασις βλάπτει περισσότερον τον τόπον από ό,τι τον βλάπτει μια συχνότερα κυβερνητική μεταβολή. Γνωρίζομεν ότι υπάρχει ένα αίσθημα νοσταλγίας πολλών στελεχών προς την δικτατορίαν του Μεταξά, όπως υπάρχει αντιθέτως ένα αίσθημα απεχθείας προς το σύστημα εκείνο, το οποίον απέστειλε πολλούς εξ ημών των πολιτικών εις την εξορίαν. Ατυχώς εσημειώθη τότε μία μη αναμενομένη ανοχή - διά να μην είπω και ενίσχυσις - των δημοκρατικών κυβερνήσεων της Αγγλίας και των Ηνωμένων Πολιτειών και η ανάμνησις της προτιμήσεώς των εκείνης προς το δικτατορικόν σχήμα του Μεταξά μάς καθιστά πολύ δυσπίστους εις τας τυχόν προτιμήσεις τας σημερινάς των Ηνωμένων Πολιτειών και της Μεγάλης Βρετανίας υπέρ του πλειοψηφικού συστήματος. Διότι με το πλειοψηφικόν σύστημα υπάρχει κίνδυνος να δημιουργηθή εις την Ελλάδα σήμερον ή αύριον (...) κατάστασις προσομοιάζουσα προς την δικτατορίαν (...) είμεθα υποχρεωμένοι, προς διατήρησιν των ελευθέρων θεσμών και προς αποφυγήν δημιουργίας παρανόμου μηχανισμού της Δεξιάς, όπως π.χ. μια οργάνωσις όπως ο ΙΔΕΑ, να επιμείνωμεν αγωνιζόμενοι προς αποτροπήν της καθιερώσεως του πλειοψηφικού συστήματος». (Εφημερίδες, 15 Μαρτίου 1952.)
Οι δηλώσεις του Ρέντη προκαλούν, όπως είναι φυσικό, νέο σάλο στην αμερικανική πρεσβεία και στους κόλπους της κυβερνήσεως. Γίνονται επανειλημμένες συσκέψεις, ακόμα και γύρω από το κρεβάτι του άρρωστου πρωθυπουργού. Πραγματοποιείται και έκτακτη συνέλευση των βουλευτών της ΕΠΕΚ, πολλοί από τους οποίους εκφράζουν τη δυσφορία τους για την επέμβαση του Πιουριφόυ στο θέμα του εκλογικού συστήματος, που είναι καθαρά εσωτερικό. Την άλλη μέρα ο Αμερικανός επιτετραμμένος Γιοστ επισκέπτεται τον Ρέντη και, όπως γράφουν οι εφημερίδες, «εξέφρασε έκπληξιν διότι ο Τύπος ερμήνευσε τας δηλώσεις του κ.Πιουριφόυ ως επέμβασιν εις τα εσωτερικά της Ελλάδος». Ο ίδιος ο Πιουριφόυ έχει μακρά συνομιλία με τον υφυπουργό Εξωτερικών Ε.Αβέρωφ. Αξιώνει να βρει η κυβέρνηση έναν τρόπο να δικαιολογήσει την επέμβαση του στα εσωτερικά της χώρας. Και το εξασφαλίζει. Ύστερα από διαδοχικές συναντήσεις του αντιπροέδρου Βενιζέλου με τον βασιλιά και με τον ίδιο τον Πιουριφόυ, δίνεται στον Τύπο η ακόλουθη κυβερνητική ανακοίνωση:
«Είναι φυσικόν η κυβέρνησις των Ηνωμένων Πολιτειών να ενδιαφέρεται διά την καλυτέραν διάθεσιν της παρεχομένης βοηθείας, διά την οποίαν της είμεθα ευγνώμονες. Ανήκει όμως εις τον ελληνικόν λαόν και την κυβέρνησίν του να αποφασίζη εκάστοτε με ποιο σύστημα θα διοικηθεί η χώρα βάσει των συνταγματικών μας θεσμών, και το οποίον σύστημα θεσπίζεται από την Βουλήν με γνώμονα το συμφέρον του τόπου». (Εφημερίδες, 16 Μαρτίου 1952).
Η κυβέρνηση και την επέμβαση του Πιουριφόυ δικαιολογεί και το δικαίωμά της να καθορίσει τελικά αυτή το εκλογικό σύστημα διακηρύσσει. Φυσικά, τέτοιες ακροβασίες δεν μπορούν να την σώσουν. Η απόφαση να υπονομευτεί, να οδηγηθεί σε πτώση και να αντικατασταθεί από τον Συναγερμό έχει παρθεί στην Ουάσιγκτον.
