ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

Πρώτες βολές για την «εσωτερική ασφάλεια»

Την 1η Νοεμβρίου, η κυβέρνηση παίρνει ψήφο εμπιστοσύνης της Βουλής: 131 υπέρ, 114 κατά (112 του Συναγερμού και 2 του Λαϊ­κού Κόμματος). Ο Μπαλτατζής, ο μοναδικός εκπρόσωπος του κόμματος του στη Βουλή, δηλώνει ότι αρνείται ψήφο. Απουσιά­ζουν δύο συναγερμικοί, καθώς και όλοι οι βουλευτές της ΕΔΑ, που βρίσκονται ακόμα στο στρατόπεδο της εξορίας ή στις φυλακές.

Στις 8 Νοεμβρίου, το πρωί, φτάνει στον Άγιο Ευστράτιο ένα περιπολικό του στόλου. Οι εφτά πολιτικοί εξόριστοι που έχουν εκλεγεί βουλευτές, ειδοποιούνται να ετοιμαστούν αμέσως να φύ­γουν για την Αθήνα: Από το στρατόπεδο συγκεντρώσεως στη Βου­λή. Η Φρουρά Χωροφυλακής διατάσσει τους άλλους εξορίστους να μείνουν στις χαράδρες, μέσα και γύρω από τις σκηνές τους, και να μην κατέβουν στην παραλία. Υπάρχει διαταγή του υπουργείου να απαγορευτούν οι εκδηλώσεις. Οι εφτά διαμαρτύρονται για τον τρόπο της μεταφοράς τους. Αφού τους επιτρέπουν να πάνε στην Αθήνα – λένε -, πρέπει να τους επιτρέψουν να επιβιβαστούν στο πλοίο της γραμμής. Η διοίκηση της Φρουράς Χωροφυλακής απαντά ότι αυτές είναι οι κυβερνητικές διαταγές. Και αργότερα, ο υπουργός Εσωτερικών Κ.Ρέντης, στον οποίο επίσης θα διαμαρ­τυρηθούν, απαντά ότι αυτό γίνεται για την ασφάλειά τους...

Νύχτα φτάνει στην Αθήνα το περιπολικό με τους εφτά βου­λευτές. Έχει ρυθμιστεί έτσι η πορεία του και ο χρόνος που θα φτάσει, ώστε να εμποδιστούν τυχόν εκδηλώσεις της Αριστεράς στον Πειραιά. Κανένας δεν ξέρει την ώρα που θα φτάσει. Στρατιωτικό μυστικό. Την άλλη μέρα πηγαίνουν στη Βουλή και παραλαβαίνουν από την αρμόδια υπηρεσία τις βουλευτικές τους ταυ­τότητες και τα σήματα. Πρέπει τώρα να ορκιστούν. Βουλευτές της Δεξιάς προσπαθούν να πείσουν τους άλλους συναδέλφους τους, του Συναγερμού και των Φιλελευθέρων, να μην προσέλθουν στη συνεδρίαση της Βουλής, ώστε να μην υπάρξει απαρτία ως την ημέρα που θα συνέλθει το Εκλογοδικείο, το οποίο, όπως πιστεύουν, θα ακυρώσει την εκλογή των εξόριστων. Η κίνηση αυτή όμως δεν βρίσκει απήχηση στην ηγεσία του Συναγερμού. Και ο πρόεδρος της Βουλής Δ.Γόντικας δηλώνει:

«Η Βουλή δεν μπορεί να αρνηθή την ορκωμοσίαν των, αφού ανεκηρύχθησαν από τα πρωτοδικεία». (Εφημερίδες, 12 Νοεμβρίου 1951.)

Έτσι, στις 12 Νοεμβρίου, προσέρχονται στη Βουλή εφτά από τους δέκα βουλευτές της ΕΔΑ. Διατηρούν ακόμα την ιδιότητα του εξορίστου: Βρίσκονται στην Αθήνα με 15θήμερη «άδεια», χωρίς να έχει τυπικά διακοπεί καν η εκτόπιση τους. Είναι οι περισσό­τεροι γνωστά ονόματα: Ο Κώστας Γαβριηλίδης, παλιός αγροτι­κός ηγέτης, αρχηγός του Αγροτικού Κόμματος, του συνεργαζό­μενου με το ΚΚΕ από την εποχή του Μεσοπολέμου. Ο στρατηγός Στέφανος Σαράφης, στρατιωτικός αρχηγός του ΕΛΑΣ κατά την Κατοχή. Ο στρατηγός Χατζημιχάλης, της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΛΑΣ. Οι δικηγόροι Μανώλης Πρωιμάκης, από τους ηγέτες του Πολιτικού Συνασπισμού του ΕΑΜ μετά την Απελευθέρωση, και Ηλίας Ηλιού, και οι δύο παλαιοί παπαναστασιακοί. Ο πρώην καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης Γιάν­νης Ιμβριώτης. Ο συνδικαλιστής του Βόλου Νίκος Τσόχας.

Η ορκωμοσία τους γίνεται με όλους τους τύπους και μέσα σε απόλυτη ησυχία. Μόνο για μια στιγμή διακόπτει την ησυχία μια κραυγή: «Αίσχος. Οι αρχηγοί του εγκλήματος εις την Βουλήν...». Αυτός που φωνάζει, είναι ο βουλευτής του Συναγερμού Θ.Ταμβακάς, πρώην επίτροπος εκτάκτων στρατοδικείων. «Έξω εσύ», απαντά κάποιος βουλευτής της Αριστεράς στον Ταμβακά, που, από την έδρα του επιτρόπου, έχει ζητήσει τη θανατική καταδίκη δεκάδων αριστερών, πολλοί από τους οποίους οδηγήθηκαν τελι­κά στα εκτελεστικά αποσπάσματα. Τα κουδούνια και οι παρα­τηρήσεις του προέδρου της Βουλής ξαναφέρνουν και πάλι την τά­ξη στο Σώμα. Τα σοβαρά επεισόδια που προανάγγελλαν ορισμένοι ότι θα γίνονταν κατά την ορκωμοσία των εξόριστων βουλευτών της ΕΔΑ, δεν σημειώθηκαν. Εξάλλου, ο ίδιος ο αρχηγός της Δε­ξιάς, ο Παπάγος, είχε πριν λίγο παραδεχτεί ότι η ορκωμοσία εί­ναι νομότυπη. Ταυτόχρονα όμως έριξε και τις πρώτες βολές κα­τά της ειρηνευτικής πολιτικής του Πλαστήρα.

Πραγματικά, μόλις αρχίζει η συνεδρίαση της Βουλής, την ημέ­ρα εκείνη - οι εφτά εξόριστοι βουλευτές έχουν προσέλθει και έχουν καταλάβει τις θέσεις τους πίσω από τον Κ.Τσαλδάρη, που επι­μένει να κάθεται στην πρώτη σειρά της αριστερής πτέρυγας -, ο αρχηγός του Συναγερμού σηκώνεται και κάνει την ακόλουθη δή­λωση από μέρους του κόμματος του:

«Ο Ελληνικός Συναγερμός δεν πρόκειται να ελέγξη τον πρόεδρον της Βουλής επί του θέματος της ορκωμοσίας, διό­τι φρονεί, ότι η Βουλή δεν πρόκειται να μεταβληθή εις Εκλογοδικείον. Επειδή όμως το θέμα τούτο εφάπτεται του γενικωτέρου προβλήματος της εσωτερικής ασφαλείας της χώρας, ο Ελληνικός Συναγερμός επιφυλάσσεται να αναζητήση τας πολιτικάς ευθύνας της κυβερνήσεως εν καιρώ. Και, κατά συνέπειαν, καλούμεν την κυβέρνησιν, όπως αποσαφήνιση το ταχύτερον ενώπιον της Εθνικής Αντιπροσω­πείας την επί του ζητήματος της εσωτερικής ασφαλείας της χώρας πολιτικήν της, επί του οποίου οφείλω να προσθέσω ότι η ανησυχία της κοινής γνώμης δεν είναι μόνον έκδηλος αλλά και εύλογος».

Είναι φανερό ότι ο Συναγερμός δεν έχει τη δυνατότητα να προ­βάλει «βέτο» στην ορκωμοσία των βουλευτών της ΕΔΑ. Και έχει αναθέσει στον αρχηγό της να ρίξει μόνο μερικές βολές προπαρασκευαστικές για τη γενικότερη αντεπίθεση της Δεξιάς που θ'αρχίσει σε λίγο.

Ο έμπειρος στις κοινοβουλευτικές μάχες και καθόλου ευάλω­τος στο σημείο αυτό, τουλάχιστον από τη Δεξιά, υπουργός των Εσωτερικών Κ.Ρέντης, γνωστός αντικομμουνιστής και από τους πρωτεργάτες της δημιουργίας των «αναμορφωτηρίων Μακρονήσου», δεν αφήνει χωρίς απάντηση τη δήλωση του Παπάγου. Τονίζει λοιπόν - και με το δίκιο του - ότι στο σημείο αυτό έχει δικαίωμα να «επαίρεται» ότι στο θέμα αυτό δεν μπορεί να υπάρξει επίκριση εναντίον του ούτε για το παρελθόν ούτε για το παρόν. Και αξιώ­νει από τον Παπάγο να μιλήσει συγκεκριμένα. Ο Παπάγος δεν εί­ναι έτοιμος για μια τέτοια κοινοβουλευτική μάχη. Ουτε πείρα έχει, ουτε στοιχεία για ν'αποδείξει τους ισχυρισμούς για ανησυχίες της κοινής γνώμης. Περιορίζεται λοιπόν να απαντήσει ότι δεν έκαμε καμιά επίκριση. Αλλά ο Ρέντης δεν υποχωρεί. Επιμένει, αφού ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολιτεύσεως μιλά για εύλογο ανησυχία κ.λ.π., να προσκομίσει συγκεκριμένα στοιχεία. Αλλά εκείνη τη στιγ­μή, βγάζει από τη δύσκολη θέση τον στρατάρχη ο στρατηγός: 0 Πλαστήρας παρεμβαίνει για να πει ότι πρόκειται για παρεξήγηση, ότι «ο αξιότιμος αρχηγός του Ελληνικού Συναγερμού ωμίλησε κα­θαρά» και ότι δεν υπήρξε καμιά επίκριση. Και καταλήγει:

«Αλλά νομίζω ότι και εις την μακράν αυτήν στοιχειώδη, ας είπωμεν, επίκρισιν, η κυβέρνησις θα δώσει διασαφήσεις αργότερον καταθέτουσα οριστικά νομοσχέδια και άλλα μέ­τρα διάφορα, εκ των οποίων νομίζω ότι και η αντιπολί­τευση, ο Ελληνικός Συναγερμός, θα ικανοποιηθεί».

Και παρακαλεί «να θεωρηθή το ζήτημα λήξαν». Ο πρωθυπουργός δεν κάνει, ασφαλώς, αυτή την παρέμβαση μόνο από αβρότητα και προσωπική συμπάθεια προς τον Παπά­γο. Το πιθανότερο είναι ότι έχει την αφέλεια να πιστεύει πως για την ειρήνευση, που την θεωρεί θέμα εθνικό και έργο της ζωής του, θα εξασφαλίσει τη συνεργασία του στρατάρχη. Μήπως κι ο ίδιος ο Παπάγος και ο Μαρκεζίνης δεν έχουν εξαγγείλει πολιτική «λήθης του παρελθόντος»; Το γεγονός ότι εκείνες ακριβώς τις μέρες οι εφημερίδες της Δεξιάς έχουν εξαπολύσει φοβερή εκστρατεία και παρουσιάζουν την κυβέρνηση Πλαστηρα - Βενιζέλου ότι «παραδί­δει την χώραν εις τον κομμουνισμόν», δεν του λέει, φαίνεται, τί­ποτε. ..

Αλλά στη συζήτηση παρεμβαίνει αμέσως ένας άλλος φιλελεύ­θερος, ο «άνευ χαρτοφυλακίου» υπουργός Γ.Βαρβούτης. Τονί­ζει ο Βαρβούτης ότι, αν ο Παπάγος εννοεί ότι θα ζητηθούν ευθύ­νες από την κυβέρνηση γιατί βρίσκονται στη Βουλή βουλευτές της ΕΔΑ, «τούτο είναι συνταγματικώς και πολιτικώς απαράδεκτον». Και συνεχίζει:

«Φρονώ, και δεν φαντάζομαι ότι έχει αντίθετον γνώμην ο Ελληνικός Συναγερμός, ότι δεν είναι δυνατόν να ζητηθούν ευθύναι, διότι μερίς του ελληνικού λαού έστειλεν (ορισμέ­νους αντιπροσώπους ενταύθα. Ούτοι δεν ήλθον με την θέλησιν της κυβερνήσεως. Διαφωνούμεν και ημείς ριζικώς με την πολιτικήν την οποίαν εκπροσωπούν οι αντιπρόσωποι της ΕΔΑ. Αλλά εκείνο το οποίον πρέπει να τονισθή και επί του οποίου πιστεύω ότι θα είναι ομόφωνος η γνώμη της Βουλής, είναι ότι αποκλειστικόν εισιτήριον διά την είσοδον εις την αίθουσα αυτήν είναι η θέλησις των εκλογέων και ο τίτλος ανακηρύξεως των βουλευτών υπό των νομίμων δι­καστηρίων της χώρας. Αν η θέλησις αύτη εξεδηλώθη νομί­μως και εγκύρως, θα αποφασίσει κυριαρχικούς το Εκλογοδικείον, συμφώνως προς τα διατάξεις του Συντάγματος. Η κυβέρνησις και η Βουλή δεν έχει δικαίωμα να επέμβη εις την κρίσιν των δικαστηρίων. Εάν ο αρχηγός του Ελληνικού Συναγερμού συμφωνή εις την άποψιν αυτήν, δεν υπάρχει κανένα ζήτημα και παρακαλώ να διασαφηνισθή τούτο».

Η τοποθέτηση του θέματος από τον Βαρβούτη είναι συνταγ­ματικά άψογη. Στον Παπάγο δεν μένει κανένας δρόμος διαφυ­γής. Σηκώνεται από τη θέση του και λέει:

- Μάλιστα, συμφωνώ.

Έτσι, πριν από την ορκωμοσία των βουλευτών της ΕΔΑ, ο Συ­ναγερμός έχει υποχρεωθεί να ομολογήσει ότι, στο θέμα αυτό, δεν έχει περιθώρια για πολεμική κατά της κυβερνήσεως. Και ο Ρέντης, φυσικά, δεν παραλείπει να εκμεταλλευτεί την απάντηση που έχουν αποσπάσει ο ίδιος και ο Βαρβούτης από τον Παπάγο. Σε δηλώ­σεις του στις εφημερίδες την άλλη μέρα υπογραμμίζει το γεγονός ότι ο αρχηγός του Συναγερμού δεν υιοθετεί την πολεμική του Τύ­που της Δεξιάς για τα «θέματα ασφαλείας».

Χαρακτηριστικό, πάντως, για τις αντιδράσεις υπηρεσιών και άλλων παραγόντων και στα πιο στοιχειώδη μέτρα ειρηνεύσεως είναι και το γεγονός ότι πολιτικοί κρατούμενοι που αθωώνονται από τα δικαστήρια ή παίρνουν χάρη, παραδίνονται από τις φυ­λακές στην Ασφάλεια και τους στέλνουν αμέσως εξορία. Ο Ρέ­ντης υποχρεώνεται να εκδώσει σχετική διαταγή να σταματήσει η τακτική αυτή που. όπως δηλώνει στον Τύπο ο υπουργός Εσωτερικών, «δεν ήτο δυνατόν να συνεχισθή, διότι ενεφάνιζε τας επιτροπάς ασφαλείας διαφωνούσας προς την δικαστικήν εξουσίαν, η οποία έχει και το δικαίωμα του εκτοπισμού, και προς την προνομίαν του βασιλέως περί απονομής χάριτος. (Εφημερίδες. 7 Νοεμ­βρίου 1951.)