ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

Αντιδράσεις

Μέρες και ώρες θανάσιμης αγωνίας των καταδικασμένων σε θά­νατο, των συγγενών τους, των φίλων τους. Η γυναίκα του Μπάτση, που ήταν σίγουρη πως ο άντρας της δεν θα καταδικαζόταν σε θάνατο, αφού είχε πάρει υποσχέσεις από υψηλά πρόσωπα, κά­νει απόπειρα αυτοκτονίας. 0 πατέρας του, ο γερο-ναύαρχος, βα­σιλικός πάντα, κατατρεγμένος από τους βενιζελικούς την εποχή του Διχασμού, στεκόταν ως αυτή τη στιγμή ταμπουρωμένος στην ψυχρή αξιοπρέπεια του παλιού στρατιωτικού. Τώρα όμως τα ψέ­ματα τέλειωσαν. Για να σώσει το παιδί του, αποφασίζει ν'απευ­θυνθεί στον βασιλιά Παύλο που, για την οικογένεια και τη δυνα­στεία του, έχει διακινδυνεύσει και την ίδια τη ζωή του. Ο Παύλος όμως αρνείται να τον δεχτεί.

Αλλά το θέμα, πέρα από την ανθρωπιστική του πλευρά, είναι κυρίως πολιτικό. Η Αριστερά κινητοποιείται για να σωθούν οι μελ­λοθάνατοι. Η ΕΔΑ, οι Σβώλος και Τσιριμώκος του ΣΚΕΑΔ, ο Μιχάλης Κύρκος κάνουν αλλεπάλληλα διαβήματα στον πρωθυπουργό για να ματαιωθούν οι εκτελέσεις. Επισημαίνουν την ανθρωπιστι­κή και την πολιτική πλευρά του θέματος. Τονίζουν πως θα είναι πλήγμα για την προσπάθεια να κατευναστούν τα πάθη. Μπρο­στά στον κίνδυνο των εκτελέσεων η Αριστερά παρουσιάζεται ενωμένη. Ο Πασαλίδης και ο Κύρκος μιλούν στη Βουλή κατά των εκτελέσεων. Ο Κύρκος κάνει διάβημα και στον Γ.Βεντήρη. Βουλευτές της ΕΔΑ επισκέπτονται επανειλημμένα και τον Αρχιεπίσκοπο Αθη­νών Σπυρίδωνα. Ο Αρχιεπίσκοπος τους βεβαιώνει πως του έχουν προκαλέσει μεγάλη εντύπωση η παλικαριά, η πίστη στις ιδέες, η αυτοθυσία, το ηθικό μεγαλείο του Μπελογιάννη. Η αυταπάρνη­ση στον Μπελογιάννη είναι ανώτερη κι απ'αυτήν των πρώτων χριστιανών, λέει ο Αρχιεπίσκοπος. Γιατί αυτός δεν έχει καμιά ελ­πίδα για μέλλουσα ζωή, αφού δεν την πιστεύει. Δεν δέχεται ο Σπυρίδων να κάνει δημόσια δήλωση εναντίον των εκτελέσεων, γιατί φοβάται, όπως εξομολογείται στους βουλευτές της ΕΔΑ, τις αντιδράσεις μέσα στην ίδια την Εκκλησία. Υπόσχεται όμως να εκ­φράσει ευχή στον βασιλιά. (Αφήγηση Παναγιώτη Κατερίνη.)

Η κυβέρνηση είναι βαθιά διχασμένη στο θέμα. Ο υπουργός Συ­ντονισμού Γ.Καρτάλης απειλεί ότι θα παραιτηθεί αν γίνουν εκτε­λέσεις. Ο Βενιζέλος και ο υπουργός Αμύνης Σακελλαρίου απει­λούν να παραιτηθούν αν δεν γίνουν εκτελέσεις. Ο υπουργός Δικαιοσύνης Δ.Παπασπύρου είναι κατά των εκτελέσεων, αλλά και κατά των παραιτήσεων και ιδιαίτερα της δικής του. Και η κυ­βέρνηση ως σύνολο «νίπτει τας χείρας», δηλώνοντας ότι η χάρις είναι προνομία του Στέμματος και ότι η ίδια δεν θα επέμβει στο ζήτημα.

Ομάδα βουλευτών της ΕΠΕΚ κινείται δραστήρια για να μα­ταιωθούν οι εκτελέσεις: ο Λουκής Ακρίτας, ο Μηνάς Πατρίκιος, ο Νίκος Ασκούτσης κ.λ.π. Ο Ακρίτας, σε δηλώσεις του στις εφημε­ρίδες της 5ης Μαρτίου, τονίζει:

«...εάν ο κομμουνισμός χαρακτηρισθή ως αδίκημα κατα­σκοπίας, είναι μοιραίον όλοι οι συλληφθέντες κομμουνισταί να χαρακτηρισθούν ως κατάσκοποι και να επαναρχίση μια περιπέτεια αυτήν την στιγμήν, βαθυτέρα και πλέον επικίνδυνος διά την ομαλήν εξέλιξιν του πολιτικού μας βίου».

Σύμφωνα με τη διαδικασία του νόμου 375, ο στρατιωτικός διοι­κητής της περιοχής, της ΑΣΔΑΝ στην περίπτωση αυτή, έχει το δι­καίωμα να διατάξει την εκτέλεση των θανατικών καταδικών χω­ρίς να περιμένει να αποφανθεί το Συμβούλιο Χαρίτων. Οι ΕΠΕΚικοί βουλευτές πείθουν τον Πλαστήρα να κινήσει τον μηχανισμό του Συμβουλίου Χαρίτων για να χάσει στο μεταξύ το ζήτημα την οξύτητά του. Οι μελλοθάνατοι κερδίζουν μερικές μέρες ζωής.

Ο Πλαστήρας βρίσκεται σε φοβερό δίλημμα. Δημόσια κηρύσ­σεται υπέρ της εφαρμογής των αποφάσεων του στρατοδικείου. Καταλαβαίνει όμως ότι έτσι τορπιλίζει ο ίδιος την ειρηνευτική πο­λιτική του, παραβιάζει την υπόσχεση του ότι δεν θα εκτελεσθούν κατάδικοι για αδικήματα που διέπραξαν πριν να αναλάβει η νέα κυβέρνηση ΕΠΕΚ - Φιλελευθέρων κι ότι, για δεύτερη φορά, και μά­λιστα στο τέλος της ζωής του, συνδέει το όνομά του με εκτελέ­σεις για πολιτικούς λόγους. Ζητά να εξαιρεθεί από την εκτέλε­ση η καταδικασμένη σε θάνατο γυναίκα που περιμένει να γίνει μητέρα, η Έλλη Ιωαννίδου. Έχει επανειλημμένες συνεργασίες για το θέμα με τον βασιλιά, τον Βενιζέλο, τον Πιουριφόυ και προ­σπαθεί να πετύχει να εκτελεστούν όσο το δυνατόν λιγότεροι. Στέλ­νει και γράμμα μ'αυτό το πνεύμα στον βασιλιά. Αποφεύγει όμως να διακηρύξει δημόσια την απέχθειά του για τις εκτελέσεις. Έχει δεσμευθεί με τον λόγο του ότι θα εκτελεσθούν οι αποφάσεις του στρατοδικείου. Θέλει να διατηρήσει και την πρωθυπουργία. Πι­στεύει πως, αφού τελειώσει η υπόθεση αυτή, έστω με τη θυσία μερικών, θα μπορέσει να εφαρμόσει το ειρηνευτικό του πρόγραμμα. Πάνω στον πρωθυπουργό, άρρωστο και ετοιμόρροπο, στερημένο πια κι από τη δύναμη να απειλήσει παραίτηση, ξε­σπούν τα αντίθετα κύματα. Το συμβούλιο της νεολαίας του κόμ­ματος του κηρύσσεται κατά των εκτελέσεων και δίνει σχετική ανακοίνωση στις εφημερίδες. Ο Πλαστήρας παύει το προεδρείο της νεολαίας (Σάκη Πεπονή, Γ.Βούλγαρη, Ε.Καλιτσουνάκη).

Ο Συναγερμός προσπαθεί να επωφεληθεί πολιτικά από τον σάλο και γενικότερα από την υπόθεση των εκτελέσεων. Δεν παίρ­νει ανοιχτή κι επίσημη θέση υπέρ των εκτελέσεων. Αυτό θα ερχόταν σε κατάφωρη αντίθεση με τις διακηρύξεις των Παπάγου - Μαρκεζίνη περί λήθης του παρελθόντος και γαληνεύσεως. Οι φιλοσυναγερμικές εφημερίδες όμως γράφουν ότι, αν δεν εκτελε­στούν όσοι καταδικάστηκαν σε θάνατο, αυτό σημαίνει ότι η κυ­βέρνηση υποδουλώθηκε ολοκληρωτικά στη... Σόφια. Και ο Π.Κα­νελλόπουλος, που του ζητούν οι δημοσιογράφοι τη γνώμη του για το συγκλονιστικό θέμα των εκτελέσεων, απαντά:

«Υπάρχουν νόμοι. Δεν έχω να ειπώ τίποτε άλλο». (Εφη­μερίδες, 5 Μαρτίου 1952.)

Αλλά δεν είναι μόνο ο σάλος στην Ελλάδα. Το θέμα των εκτε­λέσεων στη χώρα μας έχει γίνει και πάλι παγκόσμιο. Πρωτο­στατούν βέβαια στην κινητοποίηση για τη σωτηρία των οχτώ θανατοποινιτών τα κομμουνιστικά κόμματα, αλλά παίρνουν μέρος και οι σοσιαλιστές, ριζοσπάστες, φιλελεύθεροι, δεξιοί, χριστια­νοί κ.λ.π. Τηλεγραφήματα προς τον βασιλιά και την κυβέρνηση για να ματαιωθούν οι εκτελέσεις υπογράφουν, ανάμεσα σε εκα­τοντάδες άλλους πολιτικούς, κληρικούς, συγγραφείς, συνδικα­λιστές κ.λ.π., ο Ντε Γκωλ, ο Πολ Μπονκούρ, ο Πιερ Κοτ, ο Ζαν Πολ Σαρτρ, ο Τσάρλυ Τσάπλιν, ο Πολ Ελυάρ, ο Λουί Αραγκόν, ο Κοκτώ, ο Χάουαρντ Φαστ, ο Χένρυ Ουάλας κ.λ.π. κ.λ.π. Στο Λονδίνο, στη Ρώμη, στο Παρίσι οργανώνονται μεγάλες διαδηλώ­σεις και επιδίδονται ψηφίσματα στις ελληνικές πρεσβείες. Στην Ιταλία κηρύσσονται στάσεις εργασίας, ενώ 300 Ιταλοί γερουσια­στές, με υπόμνημά τους στον Βενιζέλο, που πέρασε αυτές τις μέ­ρες από τη Ρώμη, ζητούν να ματαιωθούν οι εκτελέσεις. Γάλλοι και Άγγλοι διανοούμενοι υπογράφουν διακηρύξεις με ανάλογο περιεχόμενο. Το σκίτσο του Μπελογιάννη με το γαρίφαλο, φιλοτε­χνημένο από τον μεγάλο Πικάσο κυκλοφορεί σε χιλιάδες αντί­γραφα. Είκοσι αγγλικανοί κληρικοί, με τηλεγράφημά τους στον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών, τον καλούν να γίνει νέος Ιωάννης Χρυσό­στομος και να σώσει τη ζωή των οχτώ μελλοθάνατων. Ακολουθεί τηλεγράφημα και Αμερικανών κληρικών. Στο πρωθυπουργικό γραφείο στιβάζονται τα τηλεγραφήματα, τα υπομνήματα, τα γράμ­ματα με εκκλήσεις για τη σωτηρία των οχτώ μελλοθάνατων.

Ο Πλαστήρας ζει εφιαλτικές ώρες. Δεν είναι μόνο το θέμα των εκτελέσεων. Πλήθος προβλημάτων έχουν σωρευτεί στους αδύ­νατους ώμους του. Οι Αμερικανοί πιέζουν να καθιερωθεί το πλειο­ψηφικό εκλογικό σύστημα για να εξασφαλίσουν τη νίκη του Συ­ναγερμού. Δεν κρύβουν πια την εχθρότητά τους προς την κυβέρνηση ΕΠΕΚ - Φιλελευθέρων. Με ορισμένους ΕΠΕΚικούς και φιλελεύθερους υπουργούς έχουν διακόψει κάθε επαφή. Αξιώνουν να γίνει ανασχηματισμός για να απομακρυνθούν όσοι υπουργοί διαφωνούν με την Αμερικανική Οικονομική Αποστολή. Ο Συνα­γερμός. με την ενθάρυνση των Αμερικανών και για να εκμεταλλευτεί τις εσωκυβερνητικές αντιθέσεις, σκληρύνει την αντιπολί­τευση του. Ο άρρωστος πρωθυπουργός, που γνώρισε τόσες θύελλες στη ζωή του, τώρα δεν θ' αντέξει.