ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

«Ποδόσφαιρον κεφαλών»

Οπωσδήποτε, όση εντύπωση και να προκάλεσε η επιστολή Πλου­μπίδη δεν μπορούσε να έχει επίδραση στην τύχη των μελλοθάνα­των. Εξάλλου, ο ίδιος ο Μπελογιάννης, μετά την εκπομπή του ραδιοσταθμού «Ελεύθερη Ελλάδα», είπε στον συνήγορο του, Μηνά Γαλέο, ότι δεν μπορούν πια να ζητήσουν αναψηλάφηση της δίκης, κάνοντας χρήση μιας επιστολής που το κόμμα την χαρακτηρίζει πλαστή και χαφιέδικη. (Π.Παρασκευόπουλου, στο ίδιο, σ. 125.)

Έτσι, οι μελλοθάνατοι περιμένουν με αγωνία τις εισηγήσεις του Συμβουλίου Χαρίτων και την απόφαση του βασιλιά. Όπως έχει αφηγηθεί στη διάρκεια της δικτατορίας και επανέλαβε τε­λευταία σε πρωινή εφημερίδα ο Δ.Παπασπύρου, είχε πετύχει, με τη βοήθεια του Γ.Βεντήρη, να πάρει έγγραφο των Ανακτόρων προς τις στρατιωτικές δικαστικές Αρχές ώστε να μη γίνουν οι εκτε­λέσεις προτού να υπάρξει απόφαση για τις αιτήσεις χάριτος. (Βλέ­πε Αυγή. 30 Μαρτίου 1977.)

Στο μεταξύ, γύρω από την υπόθεση αυτή. στην οποία παίζε­ται η ζωή οχτώ ανθρώπων, έχει δημιουργηθεί ατμόσφαιρα πολι­τικού παζαριού. Η ΕΠΕΚ προσπαθεί να σώσει όσο το δυνατόν περισσότερους, ο Βενιζέλος επιμένει να εκτελεσθούν τουλάχιστον οι τέσσερις (Μπελογιάννης, Μπάτσης, Η.Αργυριάδης και Καλούμενος) και όλοι σχεδόν οι κυβερνητικοί ηγετικοί παράγοντες δεν θέλουν να έλθουν σε σύγκρουση με τους Αμερικανούς και με τους αδιάλλακτους στρατιωτικούς, προσπαθούν δηλαδή να κρα­τηθούν στην εξουσία. Αυτή την ατμόσφαιρα συναλλαγής διαπι­στώνουν οι ξένοι δημοσιογράφοι που έχουν έλθει στην Ελλάδα για να παρακολουθήσουν την εξέλιξη στη συνταρακτική αυτή υπό­θεση. Κι ένας απ'αυτούς, ο Όμηρος Μπόγκαρτ, γράφει ότι στην Αθήνα παίζεται «ποδόσφαιρο με ανθρώπινα κεφάλια».

Το Συμβούλιο Χαρίτων καθυστερεί να συνέλθει για την υπό­θεση αυτή, σύμφωνα με συνεννόηση που έχει κάνει ο Δ.Παπα­σπύρου - όπως αφηγείται ο ίδιος - με τις υπηρεσίες του Υπουρ­γείου Δικαιοσύνης.

«Αλλά στις 25 Μαρτίου - συνεχίζει την αφήγηση του ο τό­τε υπουργός Δικαιοσύνης -, μετά τη δοξολογία (...) με ει­δοποίησε ο ναύαρχος Σακελλαρίου ότι με ζητεί ο βασιλεύς. Στη συνάντησή μας ο βασιλεύς μού είπε ότι το σημείωμα της αναστολής που μου έδωσε η Υπηρεσία Ανακτόρων δεν έχει απεριόριστη διάρκεια και πρέπει το ταχύτερον να συ­νέλθει το Συμβούλιο των Χαρίτων. Ακόμα, έταξε προθε­σμία για την ισχύ της αναστολής ως το τέλος Μαρτίου. Έτσι, κάθε προσπάθειά μου για περαιτέρω παρέλκυση θα ήταν ματαία». (Στο ίδιο.)

Όπως είναι φανερό, ο υπουργός δεν θέτει στον βασιλιά ζήτη­μα ότι θα παραιτηθεί η κυβέρνηση ή ο ίδιος προσωπικά αν γίνουν εκτελέσεις. Και όμως, ο Πλαστήρας έχει υποσχεθεί, με τις προ­γραμματικές του δηλώσεις, ότι κανένας δεν θα εκτελεστεί για αδι­κήματα που διέπραξε πριν από την 1η Νοεμβρίου 1951, μέρα που ανέλαβε η νέα κυβέρνηση. (Ο Μπελογιάννης βρίσκεται στις φυλακές από το 1950, το ίδιο και η Ιωαννίδου. Ο Μπάτσης έχει πια­στεί πριν από την 1η Νοεμβρίου 1951.) Από την παραμονή της εθνικής γιορτής αρχίζουν κυβερνητικές συσκέψεις για το θέμα των εκτελέσεων ακόμα και γύρω από το κρεβάτι του άρρωστου πρω­θυπουργού. Ο Γ.Καρτάλης προτείνει να ψηφιστούν αμέσως τα «μέτρα επιεικείας» και να προστεθεί διάταξη ότι μετατρέπονται οι θανατικές καταδίκες και όσων καταδικάστηκαν για κατασκο­πία. Ο Βενιζέλος δεν δέχεται. Ο Πλαστήρας έχει εμπλακεί στις αντίθετες διακηρύξεις του. Σύμφωνα με την προγραμματική του διακήρυξη δεν θα έπρεπε να εκτελεστούν οι Μπελογιάννης, Μπά­τσης και Ιωαννίδου, μπορούσαν όμως να οδηγηθούν στο εκτελε­στικό απόσπασμα οι Καλούμενος. Ηλ.Αργυριάδης, Χ.Τουλιάτος και Μ.Μπισμπιάνος. Πώς όμως θα εκτελεστούν άλλοι και θα σωθούν οι θεωρούμενοι αρχηγοί; Βέβαια, ο Πλαστήρας έχει κά­νει και άλλες δηλώσεις στο παρελθόν εναντίον γενικά της θανατικής ποινής (λόγος Τήνου, και αλλού), αλλά έχει επίσης δηλώσει ότι θα γίνει σεβαστή η απόφαση του Συμβουλίου Χαρίτων. Και τι θα κάνει η κυβέρνηση αν ο βασιλιάς εγκρίνει την εισήγηση του Συμβουλίου Χαρίτων; Θα θέσει πολιτικό ζήτημα; Φαίνεται ότι στο μεταξύ, εκτός από τον Βενιζέλο, και ορισμένοι βουλευτές της ΕΠΕΚ πιέζουν να μη «θυσιαστεί» η κυβέρνηση για να σωθούν τα κεφάλια «μερικών κομμουνιστών». Την ατμόσφαιρα εκείνων των ημερών αποτυπώνει στο Ημερολόγιο του, ο Μιχ.Κύρκος:

«Σήμερα συνήντησα τον Γ.Καρτάλη - γράφει στις 26 Μαρ­τίου. Μου είπε ότι το ζήτημα των εκτελέσεων τείνει να τακτοποιηθή. Θέτουν σαν βάσι την αρχική δήλωσι του Πλα­στήρα, ότι θα κριθούν επιεικώς όσα έγιναν πριν αναλάβη η κυβέρνησίς του. Μ'αυτή τη λύση μετριάζεται η ποινή των Μπελογιάννη, Ιωαννίδου, Λαζαρίδου και Μπάτση. Μένουν οι άλλοι τέσσερις. Σε παρατήρησί μου, ότι θα είναι ανανδρία να εκτελεσθούν οι υπόλοιποι, μου είπε: "Να ιδούμε τι θα γίνει μ'αυτούς". Και με ρώτησε "εσύ τι λες;". Δεν μπορούσα να του απαντήσω γιατί ήταν και άλλοι. Το απόγευμα, στις 5 μ.μ., του είπα να καταβάλη κάθε προσπά­θεια να μη γίνη καμιά εκτέλεσις. Το μεσημέρι συναντήθη­κα με τον Γρ.Κασιμάτη. Μιλήσαμε μία ώρα. Ο Κ. μου αποκάλυψε ότι στα Χανιά έγινε σύσκεψις μεταξύ Βενιζέ­λου, Πιουριφόυ, Καρτάλη και Κασιμάτη. Ο Καρτάλης έθε­σε το ζητημάτων εκτελέσεων. Ο Πιουριφόυ απήντησε: "Αυ­τό είναι ζήτημα αποκλειστικά δικό σας. Εμάς δεν μας ενδιαφέρει". Ύστερα απ'αυτή τη σύσκεψη ο Βεν. έγινε μαλακότερος. Ο Κασ. μου επιβεβαίωσε όσα είχε πει μία ώρα προηγουμένως ο Καρτ. Το απόγευμα στη Βουλή κυ­κλοφόρησε η πληροφορία ότι ο Β. δεν δέχεται την παρα­πάνω λύσι. Την νύκτα ο Β., ύστερα από καινούργια συνά­ντηση με τον Πλ. ανακοίνωσε ότι "επήλθε πλήρης συμφωνία", χωρίς όμως και να εξηγήση πάνω σε ποια βά­ση. Στη Βουλή ατμόσφαιρα πτώσεως της κυβερνήσεως. Οι συναγερμικοί μόλις συγκρατούσαν τη χαρά τους. Αντιθέτως, ήσαν περίλυποι της ΕΠΕΚ. Πολλοί από αυτούς "δη­μοκρατικοί" τα'βαζαν με τους υπουργούς που δεν θέλουν εκτελέσεις κι εναντιώνονται σ'αυτές. "Μα δεν θα παρα­δώσουμε την εξουσία στον Παπάγο, για δυο κ..."». (Μιχ.Κύρκου, στο ίδιο, σ. 39-40.)

Ο Βενιζέλος έχει μακρά συνομιλία για το θέμα των εκτελέσε­ων και με τον βασιλιά. Φαίνεται πως τελική συμφωνία και με τον βασιλιά και με τον Πλαστήρα είναι να εφαρμοστεί οποιαδήποτε εισήγηση κάνει το Συμβούλιο Χαρίτων. Δηλαδή, η κυβέρνηση δεν είναι σε θέση ν'αναλάβει τις πολιτικές της ευθύνες. Οχυρώνεται πίσω από ένα συμβουλευτικό όργανο: το Συμβούλιο Χαρίτων. Ακολουθούν συσκέψεις των κυριοτέρων υπουργούν (Γ.Καρτάλη, Δ.Παπασπύρου, Σ.Παπαπολίτη. Α.Ιωσήφ, κ.λ.) με τον Βενιζέ­λο στο σπίτι του Πλαστήρα. Στις 27 Μαρτίου, γίνονται χωριστές συσκέψεις των κοινοβουλευτικών ομάδων της ΕΠΕΚ και των Φι­λελευθέρων με μοναδικό θέμα, και οι δύο, τις εκτελέσεις. Και οι δύο Κ.Ο. «εξουσιοδοτούν εν λευκώ», η μία τον Πλαστήρα και η άλλη τον Βενιζέλο, να χειριστούν το ζήτημα. Δεν αναλαβαίνουν κι αυτές δημόσια τις ευθύνες τους. Γίνεται γνωστό, πάντως, πως στη σύσκεψη της ΕΠΕΚ οι Γ.Καρτάλης και Λ.Ακρίτας επέμειναν να μη γίνει καμιά εκτέλεση.