ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

Στρατιωτικές δαπάνες και αγγλοαμερικανικές αντιθέσεις

Το θέμα των υπέρογκων στρατιωτικών δαπανών της Ελλάδας μπλέκεται, την περίοδο αυτή, και με τον αγγλοαμερικανικό αντα­γωνισμό για το προβάδισμα στη Μεσόγειο. Τον Απρίλη και τον Μάη του 1952, ενώ κρίνεται η υπόθεση της ηγεσίας των συμμαχι­κών δυνάμεων στη Μεσόγειο, φτάνουν στην Ελλάδα, ο ένας με­τά τον άλλο, Αμερικανοί και Άγγλοι επίσημοι: Εκτός από τον ναύ­αρχο Κάρνεϋ, διοικητή των ατλαντικών δυνάμεων της Νότιας Ευρώπης, που βρίσκεται σχεδόν κάθε βδομάδα στη χώρα μας, έρ­χεται και ο λόρδος Χάλιφαξ, ο γνωστός από τη συμφωνία του Μο­νάχου με τους Χίτλερ και Μουσολίνι, και ο στρατάρχης Μοντγκόμερυ. Προς τιμήν του Μοντγκόμερυ η κυβέρνηση παραθέτει επίσημο γεύμα. Στην πρόποση του, ο αντιπρόεδρος Σοφ.Βενιζέ­λος, αφού εξυμνεί τον Άγγλο στρατάρχη για τη δράση του στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, αναφέρεται στον ελληνικό στρατό, στη συμ­βολή του στη συμμαχική υπόθεση, αλλά και στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η Ελλάδα για τη συντήρηση του, δαπανώντας πε­ρισσότερο, όπως τονίζει, από το 45% του προϋπολογισμού της.

Ο Μοντγκόμερυ, απαντώντας, επαινεί τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις για τη δράση τους στη Μέση Ανατολή κ.λ.π.. εκφράζει την εμπιστοσύνη του στην ηγεσία τους, και συνεχίζει:

«Δεν πιστεύω ότι θα δυνηθείτε να συνεχίζητε επ'αόριστον δαπανώντες τα 50% περίπου του προϋπολογισμού σας διά την άμυναν (...). Ο κομμουνισμός δεν θα ηττηθεί άπαξ διά παντός με ξιφολόγχας ή σφαίρας ή σίδηρα φυλακής. Θα ηττηθεί διά της υπάρξεως ευτυχούς και ικανοποιημένου λαού, καλώς στεγαζομένου, με καλόν βιοτικόν επίπεδον, με αναλόγους αμοιβάς διά καλήν εργασίαν και τρέφοντος εμπιστοσύνην εις την εθνικήν του ηγεσίαν». (Εφημερίδες, 10 Μαΐου 1952.)

Η περικοπή αυτή των δηλώσεων του Άγγλου στρατάρχη προ­καλεί αντιδράσεις του Τύπου της Δεξιάς, γιατί θεωρείται υπο­στήριξη των κυβερνητικών απόψεων. Προκαλεί και ανησυχία των Αμερικανών, που είναι αντίθετοι σε κάθε μείωση της δύναμης του ελληνικού στρατού. Ακολουθούν συνομιλία του Μοντγκόμερυ με τον Πιουριφόυ, νέες δηλώσεις του Άγγλου στρατάρχη ότι πρέπει να γίνουν οικονομίες χωρίς να μειωθεί η αριθμητική δύναμη του στρατού και ανακοινώσεις του υφυπουργού Αμύνης Γ.Μαύρου, που υποστηρίζει ότι παρερμηνεύτηκαν οι δηλώσεις του Βρετανού επισήμου. «Ο Άγγλος στρατάρχης - συνεχίζει ο Γ.Μαύρος - δεν εισηγήθηκε στην κυβέρνηση ελάττωση των ενόπλων μας δυνά­μεων». Ύστερα από συνεννόηση με τους Αμερικανούς - καταλή­γει - στον στρατιωτικό προϋπολογισμό του 1952-53 προβλέπονται οικονομίες χωρίς μείωση του στρατού.

Τη σοβαρότητα και την οξύτητα που έχει πάρει το πρόβλημα των στρατιωτικών δαπανών φανερώνει και μια συνομιλία που εί­χε στις 9 Μαΐου 1952, ο Γ.Μαύρος με τους Αμερικανούς διοικη­τές των ατλαντικών δυνάμεων. Την μεταφέρουμε από μνημόνιο που έχει κρατήσει ο Γ. Μαύρος, υφυπουργός τότε Αμύνης:

«Σήμερον την μεσημβρίαν συνηντήθην με τον ναύαρχον Κάρνεϋ και τον στρατηγόν Γκάβιν, αρχηγόν του Επιτε­λείου. Συνεζητήσαμεν επί των προβλημάτων τα οποία δη­μιουργεί ο προϋπολογισμός των ενόπλων δυνάμεων του 1952-53, λόγω της σημειωθείσης υπό του Υπουργείου των Οικονομικών και της Αμερικανικής Αποστολής ελαττώσε­ως των δαπανών κατά 300 δισ. Υπενθύμισα ότι ο προϋπο­λογισμός της Αεροπορίας δημιουργεί ανάγκην προσθέτων δαπανών διά νέα αεροδρόμια, νέας μοίρας και διά πρό­σθετα καύσιμα, λόγω των αεριοπροωθουμένων, 200 δισεκατομμυρίων δραχμών. Συνεπώς, διά να καταστή δυνατός ο περιορισμός των δαπανών των ενόπλων δυνάμεων κατά 300 ή 250 δισ. δρχ., θα έπρεπε να εγκαταλειφθή εξ ολο­κλήρου το πολεμικόν πρόγραμμα της Αεροπορίας, διά να εξοικονομηθή η πρόσθετος δαπάνη των 200 εκατ. Αν συμβή τούτο, δεν θα είμεθα εις θέσιν να δεχθώμεν τα 150 αεριοπροωθούμενα και συνεπώς δεν θα καταστεί δυνατή η δημιουργία των πέντε μοιρών, η οποία προβλέπεται να εί­ναι έτοιμη τον Ιούλιον του 1953. Του ετόνισα ότι η ελληνι­κή κυβέρνησις εν όψει περικοπής βοηθείας είναι διατεθει­μένη να περικόψη ριζικώς τας δαπάνας του στρατού, φθάνοντας ακόμη και μέχρι ελαττώσεως του μισθολογίου των στρατιωτών και ελαττώσεως του συσσιτίου.

Εις το σημείον τούτο, τον ηρώτησα αν ωμίλησε με τον στρατάρχην Μοντγκόμερυ, ο οποίος ωμίλησε περί της δυνατής οργανώσεως εφεδρικού στρατού.

Γνώμαι Κάρνεϋ: Μου ετόνισεν εν αρχή ότι είναι απολύτως ενθουσιασμένος από τας εντυπώσεις, τας οποίας απεκόμισεν εξ Ελλάδος, κι ότι ο ελληνικός στρατός έχει το υψηλότερον ηθικόν εξ όλων των δυνάμεων τας οποίας επεθεώρησεν εις Μεσόγειον. "Δι'αυτό ακριβώς - μου ετόνισεν - πρέπει να είσθε πολύ επιφυλακτικοί εις μέτρα, ως είναι η ελάττωσις του συσσιτίου, σιγαρέτων, μισθού, μήπως αυτά θίξουν το ηθικόν του στρατού, το οποίον πρέπει να διατηρηθή αμείωτον". Μου ετόνισεν ότι πρέπει με πολλή προσοχήν να εξετάσωμεν το αεροπορικόν πρόγραμμα, διότι το αεροπορικόν όπλον είναι κατ'εξοχήv δαπανηρόν, και διερωτάται αν η Ελλάς είναι εις θέσιν να εφαρμόση αερο­πορικόν πρόγραμμα τοιαύτης εκτάσεως αμέσως, και ίσως θα έπρεπε να εξετασθή αν το πρόγραμμα τούτο είναι δυ­νατόν να εφαρμοσθή εις 3-4 χρόνια.

Όσον αφορά την ελάττωσιν των δυνάμεων του στρατού, φρονεί ότι αυτή είναι δυνατή, περιοριζομένης της δυνά­μεως των σχηματισμών, χωρίς να ελαττωθούν αι μονάδες, ενισχυόμενης εν περιπτώσει επιστρατεύσεως.

Ως προς το θέμα του ηθικού του στρατού είναι στενώς συνυφασμένον με το ηθικόν του λαού, το οποίον διατηρείται μόνον με οικονομικήν σταθερότατα. Εάν, συνεπεία υψηλών στρατιωτικών δαπανών διατηρουμένων διά να κρατηθή το ηθικόν επίπεδον του στρατού, εκθέσωμεν την νομισματικήν μας σταθερότητα και προκαλέσωμεν πληθωρισμόν, τότε θα θιγεί εμμέσως το ηθικόν του στρατού, εφόσον ο λαός από τον οποίον προέρχεται θα ευρίσκεται εις οικονομικήν απαθλίωσιν». (Από το προσωπικό αρχείο του Γεωργίου Μαύρου.)

Παρουσιάζεται, δηλαδή, και ο ναύαρχος Κάρνεϋ να συμφω­νεί στην ουσία με τις δηλώσεις Μοντγκόμερυ, που έχουν προκα­λέσει την αντίδραση του Πιουριφόυ. Η συνομιλία Μαύρου - Κάρνεϋ συνεχίζεται με θέμα το καταδρομικό «Έλλη», που έχουμε πάρει από την Ιταλία («Πρίγκηπας Σαβοΐας»), σε αντικατάστα­ση εκείνου που μας είχε τορπιλίσει ιταλικό υποβρύχιο, στις 15 Αυ­γούστου 1940:

«Ανέπτυξα εις τον ναύαρχον - έγραφε ο Γ.Μαύρος στο Μνημόνιο του - ότι το καταδρομικόν ως έχει, αποτελεί μίαν άχρηστον μονάδα διά το ελληνικόν Ναυτικόν. Εφόσον δεν δυνάμεθα να το χρησιμοποιήσωμεν δαπανώντας όσα χρειάζονται διά να γίνη σκάφος ετοιμοπόλεμον, δημιουργεί ένα πρόβλημα η ύπαρξίς του (...). Του είπον ότι η κυβέρνησις είναι διατεθειμένη να εξετάση την χρησιμότητα αντικαταστάσεώς του δι'ενός χρησίμου σκάφους μεγαλυτέρου των δύο αντιτορπιλλικών (D.D.), το οποίον να φέρη το όνομα "Έλλη" και το οποίον να χρησιμοποιηθή ως αρχηγίς των αντιτορπιλλικών. Εν τοιαύτη περιπτώσει, το σκάφος θα ήτο δυνατόν να πωληθή και να αντικατασταθή με μεγάλο αντιτορπιλλικόν. Μου απήντησεν ότι το θέμα τον ενδια­φέρει διττώς. Πρώτον, εις ποίον θα πωληθεί. Διά την Αργεντινήν δεν έχει αντίρρησιν. Αν τούτο είναι δυνατόν, θα υποστηρίξη εις την αμερικανικήν κυβέρνησιν να εφοδιάση τον ελληνικόν στόλον με ένα καταδρομικόν της κλάσεως "ΑΛΛΕΝ" 2.200 τόνων...».