ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

Αντιαμερικανικές διαδηλώσεις

Η αγγλική διπλωματία έχει σημειώσει επιτυχία. Οι Αμερικανοί, όμως, με την επιρροή που ασκούν στον ΟΗΕ, παίζουν τον κύριο ρόλο στην καταψήφιση της ελληνικής προσφυγής. Εκτός από τους άλλους λόγους που έχουμε παραθέσει, η αμερικανική στάση υπα­γορεύεται και από την επιθυμία του Στέητ Ντηπάρτμεντ να εξασφαλίσει την αγγλική υποστήριξη στην αντικινεζική πολιτική του στην Άπω Ανατολή. Η Ελλάδα υποχρεώθηκε να αναδιπλωθεί στον ΟΗΕ. Η ελληνική αντιπροσωπεία απέσυρε την πρόταση της, πιστεύοντας ότι έτσι αποφεύγει να ψηφιστεί το αρχικό, εντελώς αρ­νητικό σχέδιο της Νέας Ζηλανδίας. Η κυβέρνηση, που δέχεται εντονότατες επικρίσεις για χλιαρό χειρισμό του Κυπριακού, επι­καλείται το αναμφισβήτητο γεγονός ότι το εθνικό μας θέμα έχει προβληθεί για πρώτη φορά στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ.

    Στην Αθήνα και στη Λευκωσία ξεσπά η οργή της νεολαίας, που στρέφεται τώρα περισσότερο κατά των Αμερικανών παρά των Άγγλων. Στις 14 Δεκεμβρίου, γίνεται στο προαύλιο του Πανεπι­στημίου Αθηνών συγκέντρωση φοιτητών όλων των σχολών. Οι ομι­λητές καταγγέλλουν ιδιαίτερα έντονα τη στάση των Αμερικανών, Οι φοιτητές κρατούν πλακάτ με συνθήματα «Αίσχος, Αμερικα­νοί», «Κάτω οι Άγγλοι», «Δεν πουλάμε την Κύπρο», «Ζητάμε δι­καιοσύνη από τον ΟΗΕ» κ.λ.π., και μοιράζουν προκηρύξεις της ΠΕΑΚ, που, ανάμεσα σε άλλα, γράφουν: «Να μας λείπουν οι φι­λίες με βδελυρούς σωματεμπόρους των λαών».

    Ύστερα από τη συγκέντρωση, οι φοιτητές πραγματοποιούν πορεία στην οδό Πανεπιστημίου. Στην οδό Κοραή γίνονται οι πρώτες συγκρούσεις με την αστυνομία. Οι διαδηλωτές σπάζουν τις γραμμές των αστυνομικών και προχωρούν στην πλατεία Συ­ντάγματος και στον Άγνωστο Στρατιώτη, όπου γονατίζουν και ψάλλουν τον Εθνικό Ύμνο. Περνώντας από το μέγαρο του Με­τοχικού Ταμείου Στρατού, λιθοβολούν τις σημαίες της Αγγλίας και της Αμερικής και το Αμερικανικό Κέντρο Πληροφοριών. Επί­σης ρίχνουν πέτρες στην ταμπέλα του ξενοδοχείου «Μ. Βρετανία» επιχειρώντας να προχωρήσουν στη Β.Σοφίας για να κα­τευθυνθούν προς τις πρεσβείες, δέχονται επίθεση από ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις. Για τη διάλυση τους χρησιμοποιούνται και πυροσβεστικές αντλίες, μία από τις οποίες οι διαδηλωτές κατορ­θώνουν να αχρηστεύσουν.

    Ο επίσημος απολογισμός των συγκρούσεων είναι 38 φοιτητές και 24 αστυφύλακες και αξιωματικοί της αστυνομίας τραυματίες. Ο Αμερικανός πρεσβευτής Κάνον κάνει έντονο διάβημα στην κυβέρνηση για τις αντιαμερικανικές διαδηλώσεις.

    Την άλλη μέρα, η αντιπολίτευση φέρνει το θέμα στη Βουλή. Ο Γ.Παπανδρέου επικρίνει την κυβέρνηση γιατί η αστυνομία χρη­σιμοποίησε σκληρές μεθόδους για να διαλύσει τους διαδηλωτές.

Εις τα πεπολιτισμένα κράτη – λέει - εις πάσαν περίπτω­σιν η τάξις πρέπει να τηρείται. Άλλη η περίπτωσις όταν, εξ άλλων λόγων, απειλείται η τάξις και άλλη, όταν η τάξις απειλείται από την έκφρασιν ενός πανελληνίου αισθήμα­τος, του οποίου ασφαλώς συμμετείχον εις πλήρην βαθμόν και τα όργανα της τάξεως. Εις αυτήν την περίπτωσιν πρέ­πει να είναι περισσότερον αβρά και απολύτως προσεκτι­κή η στάσις των οργάνων της τάξεως. Και φοβούμεθα ότι ο αριθμός των θυμάτων διαπιστώνει ότι ο τρόπος της τηρήσεως της τάξεως χθες δεν ήτο ο πρέπων εις την περίστασιν».

    Ο Γ.Παπανδρέου θίγει γενικότερα το Κυπριακό. Υποστηρίζει ότι η πορεία των συζητήσεων στη Γενική Συνέλευση «κλονίζει τα ηθικά θεμέλια του ΟΗΕ και θέτει εις δοκιμασίαν την εμπιστοσύνην και την φιλίαν προς τους συμμάχους της χώρας». Επικρίνει επίσης τον πρωθυπουργό και τον υπουργό Εξωτερικών, γιατί ούτε ο ένας ούτε ο άλλος δεν βρίσκονταν στον ΟΗΕ κατά την κρίσιμη συζήτηση του Κυπριακού.

    Με το ίδιο πνεύμα μιλά και ο εκπρόσωπος της ΕΠΕΚ Ε.Μπακλατζής. Στην απάντηση του, ο Π.Κανελλόπουλος τονίζει πως συμμερίζεται και η κυβέρνηση την πικρία της αντιπολιτεύσεως για την πορεία των συζητήσεων στον ΟΗΕ (δεν έχει ακόμα ψηφι­στεί η απόφαση), διαβεβαιώνει όμως ότι θα συνεχιστούν οι προ­σπάθειες, με τη βεβαιότητα ότι η Ελλάδα τελικά θα δικαιωθεί. Συνεχίζοντας, υπερασπίζεται τους αστυνομικούς, λέγοντας ότι έκαναν το καθήκον τους, επαινεί τη νεολαία, γιατί «πρωτοστατεί εις όλους τους μεγάλους και ωραίους αγώνας», αλλά, προσθέτει, ορισμένες εκδηλώσεις ξεπερνούν το επιτρεπόμενο όριο και απο­δοκιμάζει τους λιθοβολισμούς συμμαχικών κτιρίων (Πρακτικά Βουλής, 15 Δεκεμβρίου 1954).

    Η οργή της νεολαίας αποκορυφώνεται, όταν γίνεται γνωστή η απόφαση της Πολιτικής Επιτροπής του ΟΗΕ. Το πρωί της 16ης Δε­κεμβρίου, γίνεται μεγάλη φοιτητική συγκέντρωση στο Πανεπι­στήμιο της Θεσσαλονίκης. Αφού ακούν τους ομιλητές και εγκρί­νουν ψήφισμα για το Κυπριακό, οι φοιτητές ξεχύνονται στους δρόμους, διαδηλώνοντας με αντιαμερικανικά και αντιαγγλικά συν­θήματα. Φτάνουν στο αμερικανικό προξενείο και αντιπροσωπεία τους επιδίδει αντίγραφο του ψηφίσματος τους. Οι διαδηλωτές όμως εξαγριώνονται όταν βλέπουν τον πρόξενο να βγαίνει στο μπαλ­κόνι του προξενείου και να γελά. Αρχίζουν τότε να ρίχνουν βροχή από πέτρες κατά του κτιρίου και κατά των χωροφυλάκων, που προσπαθούν να τους συγκρατήσουν. Σπάζουν τα τζάμια του προ­ξενείου και της αμερικανικής βιβλιοθήκης. Μερικοί μπαίνουν μέ­σα στο κτίριο της βιβλιοθήκης και προξενούν σοβαρές ζημιές. Κα­τά τις συγκρούσεις με τους αστυνομικούς τραυματίζονται σοβαρά τέσσερις φοιτητές, ένας ταγματάρχης της χωροφυλακής και δύο πολίτες που βρέθηκαν τυχαία στον τόπο των επεισοδίων, και ελα­φρότερα πολλοί διαδηλωτές και χωροφύλακες.

Συλλαλητήρια για το Κυπριακό γίνονται και σε πολλές επαρ­χιακές πόλεις (Νάουσα, Δράμα, Αλεξανδρούπολη κ.λ.π.) και σο­βαρές συγκρούσεις διαδηλωτών και αστυνομικών σημειώνονται στην Πάτρα και στα Χανιά. Αλλά την κυβέρνηση έχουν ανησυχή­σει κυρίως οι αντιαμερικανικές εκδηλώσεις στη Θεσσαλονίκη. Για πρώτη φορά, διαδηλωτές προκάλεσαν σοβαρές καταστροφές σε αμερικανικά γραφεία. Αναπληρωτής του υπουργού Β.Ελλάδος επισκέπτεται αμέσως τον Αμερικανό πρόξενο και του εκφράζει τη λύπη του. Και ο Παπάγος μηνά στον Κάνον τη λύπη του και διατάσσει να τιμωρηθούν οι πρωταίτιοι για τα επεισόδια. Ο υπουρ­γός Εσωτερικών Νικολίτσας ανακοινώνει ότι αντικαταστάθηκαν ο αναπληρωτής του γενικού διοικητή Β.Ελλάδος και ο αστυνο­μικός διευθυντής Θεσσαλονίκης, γιατί «οι εντεταλμένοι προς τήρησιν της τάξεως είναι υπεύθυνοι διά την οφειλομένην προς φί­λους και συμμάχους φιλικήν συμπεριφοράν». (Εφημερίδες, 17 Δεκεμβρίου 1954.)

Ο Παπάγος, την άλλη μέρα, έχει μακρά συνομιλία με τον Αμερικανό πρεσβευτή, στον οποίο εκφράζει και προσωπικά τη λύπη του για τα επεισόδια της Θεσσαλονίκης. Παρόλο που ο υπουργός εσωτερικών απαγόρευσε οποιαδήποτε συγκέντρωση για το Κυ­πριακό, μόλις γίνεται γνωστή η απόφαση που πήρε η Γενική Συνέ­λευση του ΟΗΕ, νέες διαδηλώσεις ξεσπούν στην Αθήνα. Φοιτητές και μαθητές διαδηλώνουν στην οδό Πανεπιστημίου και συγκρούονται με αστυνομικούς έξω από το Μετοχικό Ταμείο. Αρκετοί διαδηλωτές τραυματίζονται και 30 πιάνει η αστυνομία. Τα συνθήμα­τα που κυριαρχούν είναι «Κάτω οι Άγγλοι», «Κάτω οι Αμερικανοί».

Στο Παρίσι, ο Ντάλες δηλώνει ότι, στη διάρκεια των συνεδριάσεων του Ατλαντικού Συμβουλίου, είχε συνομιλία με τον Έλ­ληνα υπουργό των Εξωτερικών:

«Αργά την εσπέραν της ιδίας ημέρας - συνεχίζει ο Αμερι­κανός υπουργός των Εξωτερικών - η υπό συζήτησιν πρότασις ενώπιον της Πολιτικής Επιτροπής ετροποποιήθη και ενεκρίθη υπό την τροποποιημένην μορφή, διά συντριπτι­κής πλειοψηφίας (...). Είμαι ευτυχής διότι η απόφασις αύ­τη, η οποία αντικατοπτρίζει το πνεύμα της μετριοπάθειας, εύρε τόσον ευρείαν υποστήριξιν. Προξενεί βαθείαν λύπην κι ότι η στάσις των Ηνωμένων Πολιτειών επί του Κυ­πριακού φαίνεται να έχει παρεξηγηθεί εν Ελλάδι εν τινί βαθμώ. Τοιαύται παρεξηγήσεις είναι δυστυχώς αναπό­φευκτοι ακόμη και μεταξύ λαών οι οποίοι έχουν βαθύτατον σεβασμόν και εκτίμησιν προς αλλήλους. Πλην όμως έχω την πεποίθησιν ότι η μακρά παράδοσις φιλίας μεταξύ του ελληνικού και του αμερικανικού λαού θα συνεχισθή άνευ προσκομμάτων. Ήμουν ιδιαιτέρως ευτυχής υποστηρίζων κατά την σημερινήν συνεδρίασιν του συμβουλίου την πρότασιν όπως η επομένη συνέλευσις των υπουργών των κρατών του NATO συνέλθη την προσεχή άνοιξιν εις Αθήνας». (Το Βήμα, 19 Δεκεμβρίου 1954.)

    Αλλά τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά όσο τα βλέπει - ή πα­ριστάνει ότι τα βλέπει - ο Ντάλες. Δεν μπορεί να απαλλαγεί η αυ­τοδιάθεση της Κύπρου με μια... συνεδρίαση του NATO στην Αθήνα... Η εξέγερση στην Ελλάδα για τη στάση των συμμάχων στον ΟΗΕ απλώνεται όλο και περισσότερο. Ο κυπριακής καταγωγής πολιτευτής και πρώην βουλευτής της ΕΠΕΚ Λουκής Ακρίτας ζη­τά να καταγγελθεί η ελληνοαμερικανική συμφωνία. Το Βήμα κα­ταγγέλλει τους συμμάχους ότι «μετεβλήθησαν εις συνωμότας διά να καταπνίξουν την φωνήν ενός υπερήφανου λαού», αλλά απο­κρούει τις απόψεις όσων ζητούν να αναθεωρηθεί η εξωτερική πο­λιτική της χώρας.

Στη συντηρητικότερη Καθημερινή, ο Χρ.Χρηστίδης γράφει:

«Η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών απέδειξε χωρίς καμμιά δυνατή παρερμηνεία πως η πίστη της προς την ελευ­θερία μπορεί να γίνει αντικείμενο παζαρέματος. Πως τα ιερά ιδανικά της, για τα οποία μας έστειλε να σκοτωθού­με στην Κορέα, είναι ιδανικά με διαλείψεις. Απέδειξε δη­λαδή η αμερικανική κυβέρνηση πως η πίστη της δεν είναι πίστη, και πως τα ιδανικά που διαφημίζει στις ξένες αγο­ρές δεν είναι ιδανικά, παρά μια πραμάτεια σαν κάθε άλ­λη» {Καθημερινή, 25 Δεκεμβρίου 1954).

Υπάρχουν ενδείξεις πως η χώρα βαδίζει προς εθνική κρίση εξαιτίας του Κυπριακού. Στις 20 Δεκεμβρίου, ο βασιλιάς απευ­θύνει διάγγελμα, στο οποίο αναφέρει ότι συμμερίζεται τα αι­σθήματα του λαού για τις εξελίξεις του εθνικού θέματος, και συ­νεχίζει:

«Είναι αναμφισβήτητον ότι αναμένομεν περισσότερα, εί­ναι όμως εξ ίσου αναμφισβήτητον ότι το θέμα της Κύπρου εξήλθε της αφάνειας εις την οποίαν ευρίσκετο και ενεγράφη εις την διεθνή ημερησίαν διάταξιν...».

    Αφού υποστηρίζει ότι «η ανθρωπότης βαίνει βραδέως μεν, αλλ’ασφαλώς προς την ελευθερίαν» και ότι οι Κύπριοι οπωσδή­ποτε θα δικαιωθούν, φτάνει στον στόχο του διαγγέλματος του:

«Επιθυμώ να υπενθυμίσω εις όλους ότι ημείς και οι φίλοι μας ζώμεν εις μίαν δύσκολον και επικίνδυνον περίοδον της ιστορίας της ανθρωπότητος. Δεν επιτρέπεται μία προσω­ρινή απογοήτευσις να μας καταστήση τόσον μυωπικούς ώστε να λησμονήσωμεν, έστω και προς στιγμήν, τα μεγά­λα σημερινά προβλήματα και τους τεραστίους κινδύνους, τους οποίους μόνον ως μία πραγματική ηνωμένη οικογέ­νεια εθνών δυνάμεθα να αντιμετωπίσωμεν επιτυχώς. Ας μη λησμονούμεν ότι οι φίλοι, οι οποίοι τόσον μας απεγοήτευσαν εις την υπόθεσιν της Κύπρου, είναι οι ίδιοι φίλοι οι οποίοι σήμερον και εις το παρελθόν και εις το μέλλον, εάν είμεθα εις και ο αυτός λαός, εγγυώνται την ασφάλειαν ημών καθώς και όλου του ελευθέρου κόσμου. Καλώ σήμερον όλους τους Έλληνας να διατηρήσωμεν την αντικειμενικό­τητα και την ψυχραιμίαν μας (...). Πολλάκις τυγχάνει όχι μόνον οι φίλοι, αλλά και αγαπημένοι συγγενείς να έχουν δυσκολίας μεταξύ των...».

    Είναι φανερό λοιπόν ότι ο βασιλιάς παρεμβαίνει σε μια προ­σπάθεια να ανακοπεί το κύμα της οργής κατά της Αγγλίας, των Ηνωμένων Πολιτειών και των άλλων συμμάχων, που έχει κατακλύσει την Ελλάδα εξαιτίας του Κυπριακού. Αλλά η προσπάθεια η δική του, καθώς και η κυβερνητική δεν φέρνουν σοβαρό αποτέλεσμα, μια που οι ίδιοι οι Άγγλοι με την επιμονή τους να κρατούν τηv Κύπρο και οι Αμερικανοί και οι άλλοι σύμμαχοι του NATO με τηv αλληλεγγύη τους απέναντι στην αποικιακή βρετανική πολιτι­κή τροφοδοτούν αυτό το κύμα της οργής.