ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

Κινήσεις στον στρατό;

Τις παραμονές της τριμερούς Διασκέψεως του Λονδίνου, στην Ελλάδα πληθαίνουν τα σημάδια για μια επικείμενη κυβερνητική κρίση. Στα μέσα Αυγούστου, έχει αρχίσει να γίνεται λόγος και για κινήσεις στον στρατό για. ανώμαλες λύσεις. Στις 16 Αυγούστου, η διοικούσα επιτροπή της ΕΔΑ, με διάβημα της στον Στεφανόπουλο, καταγγέλλει ότι ορισμένοι στρατιωτικοί παράγοντες ετοιμάζουν δικτατορία. Στις 23 Αυγούστου, ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της ΕΠΕΚ Σάββας Παπαπολίτης επισκέπτεται τον αντιπρόεδρο Π.Κανελλόπουλο και του αναφέρει φήμες, σύμφωνα με τις οποίες στρατιωτικοί παράγοντες έχουν μεταδώσει σε φιλοκυβερνητικές εφημερίδες πληροφορίες για συγκεντρώσεις σοβιετικών στρα­τευμάτων στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Η μετάδοση παρόμοι­ων «πληροφοριών» - κατά την καταγγελία του Παπαπολίτη - απο­βλέπει στο να δημιουργηθεί ατμόσφαιρα ανησυχίας και «εθνικών κινδύνων», ώστε να δικαιολογηθεί παρέμβαση του στρατού στα πολιτικά πράγματα. Οι πραξικοπηματίες - κατά τις πληροφορίες του εκπροσώπου της ΕΠΕΚ -, με το πρόσχημα ότι η κυβέρνηση Παπάγου είναι ανίκανη να αντιμετωπίσει την κατάσταση εξαι­τίας της αρρώστιας του πρωθυπουργού, σκοπεύουν να επιβάλουν δικτατορία. Οι φήμες αναφέρουν ότι την πληροφορία για κινήσεις σοβιετικών στρατευμάτων στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα έχει μεταδώσει σε κυβερνητική εφημερίδα ο ίδιος ο αρχηγός του ΓΕΣ, αντιστράτηγος Σόλων Γκίκας.

    Ο Παπαπολίτης έχει ζητήσει για το ίδιο θέμα ακρόαση από τον βασιλιά. Την άλλη μέρα, δημοσιεύεται στον Τύπο ανακοίνωση «υπεύθυνου κυβερνητικού παράγοντα», κατά την οποία:

«Πράγματι, προ εικοσαημέρου περίπου είχον περιέλθει και εις τας ελληνικάς υπηρεσίας πληροφοριών φήμαι περί εμφανίσεως εν Βουλγαρία σοβιετικών στρατευμάτων τα οποία εκινούντο προς νότον προς τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Αι φήμαι αυταί διαψεύσθηκαν εντός εικοσιτε­τραώρου ως ανακριβείς, μεταξύ των άλλων και υπό της εν Σόφια ελληνικής πρεσβείας (...) ουδέποτε ο αρχηγός του ΓΕΣ κ.Γκίκας μετέδωσεν, ούτε και ήτο δυνατόν να μεταδώση τας φήμας ταύτας ή ανησυχίας εξ αφορμής αυτών, εφόσον η διάψευσίςτων υπήρξεν άμεσος. Σχετικήν άλλω­στε διαβεβαίωσιν είχε παράσχει και ο υπουργός της Εθνι­κής Αμύνης κ.Κανελλόπουλος προς το κυβερνητικόν συντονιστικόν συμβούλιον».

Και την άλλη μέρα, κυβερνητική ανακοίνωση αναφέρει ότι:

«.. .ουδέν υπάρχει, το οποίον να δικαιολογή ανησυχίας πα­ραμερισμού της νομίμου κυβερνήσεως. Ο στρατός πει­θαρχεί απολύτως εις την κυβέρνησιν της χώρας, η δε στρα­τιωτική ηγεσία είναι προσηλωμένη εις το καθήκον της».

Η αντιπολίτευση όμως δεν ικανοποιείται από τις κυβερνητικές διαβεβαιώσεις. Εκτός από τον Παπαπολίτη και ο αρχηγός της ΦΔΕ Σοφ.Βενιζέλος ζητά ακρόαση από τον βασιλιά. Όλα τα κόμ­ματα του Κέντρου καλούν συσκέψεις των κοινοβουλευτικών τους Ομάδων και των κυριότερων εξωκοινοβουλευτικών τους στελε­χών. Στις ανακοινώσεις που εκδίδουν, βάζουν ολόκληρο το κυβερνητικό θέμα. Έτσι, το Κόμμα των Φιλελευθέρων αναφέρει:

«Δεν υπάρχει κυβέρνησις. Υπάρχουν υπουργοί, υπάρχουν φατρίαι αλληλομαχόμεναι, αλλά κυβέρνησις δεν υπάρχει. Πρόσφατοι αποδείξεις της κυβερνητικής ανυπαρξίας είναι η θλιβερωτάτη, ηθικώς και πολιτικώς, υπόθεσις της συμ­βάσεως Ζήμενς, καθώς και η βαρεία υπόθεσις του αρχη­γού του Γενικού Επιτελείου, των οποίων αμφοτέρων επι­βάλλεται η ταχίστη δικαστική και διοικητική εκκαθάρισις (...). Ο τόπος χρειάζεται κυβέρνησιν. Και κυβέρνησιν πλέον, όπως έχει διαμορφωθεί η κατάστασις, ημπορεί να δώση μόνον ο ελληνικός λαός».

Το Κόμμα των Φιλελευθέρων καταγγέλλει ότι διάφορες κυβερνητικές φατρίες σχεδιάζουν, άλλες λύση «μεταβατικής» και άλλες κατάλυση του κοινοβουλευτισμού. Και ζητά ψήφιση νέου εκλογικού νόμου και κατόπιν άμεσο σχηματισμό υπηρεσιακής για κάνει εκλογές. Η ΕΠΕΚ υποστηρίζει ότι κινούνται «στρατιωτικοπολιτικοί παράγοντες» για ανώμαλες λύσεις και συνεχίζει:

«Η χώρα δεν έχει πλέον κυβέρνησιν. Ο πρωθυπουργός της, βαρέως ασθενής, δεν δύναται να ασκήση τα καθήκο­ντα του και η κυβέρνησις εσωτερικώς σπαρασσόμενη περιήλθεν εις την εξουσίαν δυνάμεων απεργαζομένων δει­νά διά τον τόπον».

    Το ΔΚΕΛ καταγγέλλει διωγμούς αντιφρονούντων, απολύσεις δημοτικών αρχόντων και προσπάθεια να προκληθεί ανησυχία στην κοινή γνώμη. Προειδοποιεί ότι η αντιπολίτευση, μετά τη Διάσκε­ψη του Λονδίνου, θα ζητήσει να ξεκαθαριστεί η πολιτική κατά­σταση, και καταλήγει:

«Καθίσταται φανερόν πλέον ότι ο Συναγερμός αντιλαμ­βάνεται ότι διέρχεται τα τελευταίας του ημέρας και αγω­νίζεται επί ματαίω να παρατείνη την ζωήν του. Κάθε σκέψις εκτροπής που τυχόν κυοφορείται εις σκοτεινούς εγκεφάλους, είναι βέβαιον ότι θα συνάντηση την λυσσώδη αντίδρασιν ολοκλήρου του πολιτικού κόσμου και του ελ­ληνικού λαού, αλλά και εν γένει όλων των παραγόντων του πολιτεύματος».

    Ο πρόεδρος της ΕΔΑ I.Πασαλίδης καλεί την εσωκοινοβουλευτική αντιπολίτευση σε «καθολική και συντονισμένη πολιτική δραστηριότητα» για την αποτροπή των ανωμάλων λύσεων και νέες εκλογές.

    Ο Π.Κανελλόπουλος, από μέρους της κυβερνήσεως, χαρα-κτηρίζει ανεύθυνες τις καταγγελίες των αντικυβερνητικών κομμάτων και διαβεβαιώνει ότι, αν υπάρχει κίνδυνος εκτροπής από το πολίτευμα, «ούτος προέρχεται μόνον εκ της Άκρας Αριστεράς και ουχί εκ μέρους των ενόπλων δυνάμεων αίτινες είναι πισταί και αυστηρώς αφωσιωμέναι εις τον βασιλέα και το πολίτευμα». (Τις αντιλήψεις του αυτές ο Π.Κανελλόπουλος θα τις διατηρήσει, όπως θα δούμε, ως τη νύχτα της 20ής-21ης Απριλίου 1967, που κάποιος λοχαγός θα τον ξυπνήσει και θα τον συλλάβει, ενώ είναι πρωθυπουργός της χώρας.)

    Οι διαψεύσεις του Π.Κανελλόπουλου δεν καθησυχάζουν βέ­βαια την αντιπολίτευση. Στις 26 Αυγούστου, ο Κ.Ρέντης δηλώνει:

«Το επεισόδιον Γκίκα αποτελεί μίαν μόνον εκδήλωσιν από τας πολλάς που υπάρχουν της βαθυτέρας, όχι απλώς πο­λιτικής, αλλά μάλλον πολιτειακής κρίσεως (...) ο στρατιω­τικός σύνδεσμος αποτελεί μίαν πραγματικότητα με αξίωσιν μάλιστα (...) να διαδραματίση εν δεδομένη στιγμή ρόλον πολιτειακού παράγοντος. Το δυστύχημα διά την Ελλάδα είναι ότι όπισθεν του στρατιωτικού συνδέσμου ίσταται ο συμμαχικός παράγων...».

Και, στις 28 Αυγούστου, ο Σοφοκλής Βενιζέλος υποβάλλει υπό­μνημα στον βασιλιά εναντίον των κινήσεων για μεταβατική κυ­βέρνηση:

«Η Υ.Μ. γνωρίζει ότι από μακρού θεωρούμεν ως ανώμαλον και πρωτοφανή εις τα πολιτικά χρονικά της χώρας — γρά­φει, ανάμεσα σε άλλα, ο αρχηγός της ΦΔΕ - την παράτασιν της ασκήσεως της εξουσίας υπό κυβερνήσεως ουσιαστικώς ακέφαλου, συνεπεία της μακράς ασθενείας του πρωθυ­πουργού (...). Εις ταύτα προστίθεται η ηθική ανωμαλία ότι μεταξύ του ασθενούς πρωθυπουργού και των υπουργών παρεμβαίνουν ανεύθυνοι παράγοντες... Και ναι μεν η συνδιάσκεψις του Λονδίνου συντελεί εις την παράτασιν της αναμφισβητήτως υφισταμένης πολιτικής κρίσεως, αισθανόμεθα όμως την υποχρέωσιν έναντι του Στέμματος, του έθνους και του πολιτεύματος όπως επιστήσωμεν ευλαβώς την προσοχήν της Υ.Μ. επί της ανάγκης όπως, ευθύς ως λή­ξη η αρχομένη συνδιάσκεψις, επιδιωχθή επειγόντως η αποκατάστασις της επικινδύνως διαταραχθείσης πολιτικής ομαλότητος. Μέσα προς επίτευξιν του σκοπού αυτού είναι κατά την γνώμην της ΦΔΕ τα κάτωθι: 1) σχηματισμός υπη­ρεσιακής κυβερνήσεως, 2) ψήφισις νέου εκλογικού νόμου (...) 3) διάλυσις της Βουλής και διενέργεια νέων εκλογών εντός των συνταγματικών προθεσμιών...». (Δαφνή, στο ίδιο, σ. 524-5.)