ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΤΡΗΣ: Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΝΕΟΦΑΣΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Στο ΚΕΦΑΛΑΙΟ V, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Ο ΜΙΚΡΟΣ, στη σελίδα 226, αναφέρει:

Σύμφωνα με τη συνταγή του Χόλυγουντ για τα γκανγκστερικά φιλμς, ενώ το «τέλειον έγκλημα» κοντεύει να ολοκληρωθεί, ξαφνικά, στις 12 παρά 5, κάτι δεν πάει καλά. Οι κακοί τιμωρούνται. Οι καλοί νικούν. Και ο θεατής φεύγει με το ηθικοπλαστικό δίδαγμα ότι στο κόσμο αυτόν η αρετή πάντα θριαμβεύει… Δεν ξέρω αν και στην πραγματικότητα οι εγκληματίες διαπράττουν, κατά κανόνα, κάποιο μοιραίο λάθος. Στην περίπτωση πάντως του πραξικοπήματος της 15^ης Ιουλίου οι σκηνοθέτες έκαναν το λάθος να υποτιμήσουν τη δύναμη αντιστάσεως δύο παραγόντων: της Βουλής και του Λαού! Εφόσον είχε αποφασιστεί η διατήρηση της συνταγματικής βιτρίνας (μ’αυτό τον όρο είχε δοθεί η έγκριση της Ουάσινγκτον), η κυβέρνηση Νόβα έπρεπε να περιβληθεί με την εμπιστοσύνη της Βουλής. Δηλαδή να συγκεντρώσει 151 ψήφους. Και διέθετε μόνο 25, όσοι και οι υπουργοί. Ο Κανελλόπουλος προθυμοποιήθηκε να προσφέρει τους 99 βουλευτές της ΕΡΕ. Το ίδιο και ο Μαρκεζίνης με τα 7 κοινοβουλευτικά μέλη του κόμματός του. Σύνολο 131. Έλειπαν είκοσι. Κάτι έμμεσες βολιδοσκοπήσεις σε βουλευτές της Αριστεράς έδωσαν αρνητικό αποτέλεσμα. Μόνη απομένουσα δεξαμενή ήταν η Ένωση Κέντρου. Για να είμαστε ειλικρινείς, στην Ένωση Κέντρου δεν επερίσσευε η αρετή. Ένας σημαντικός αριθμός βουλευτών δεν είχε ανυπέρβλητους δισταγμούς ν’ανταλλάξει το πικρό ψωμί του νέου Ανένδοτου αγώνα με ένα υπουργικό χαρτοφυλάκιο της εκλογής του ή με ένα χρηματικό ποσό γύρω στις 100.000 ως 200.000 δολάρια – όσο περίπου είχε διατιμηθεί η κάθε βουλευτική αποσκίρτηση.

Σωστά, επομένως, οι συνωμότες είχαν σταθμίσει τα πράγματα. Κατά τους υπολογισμούς των Χοϊδά και Μητσοτάκη (που ήσαν οι εμπνευστές των Ιουλιανών) ο αριθμός εκείνων που ήταν δυνατό να καμφθούν θα κόστιζε γύρω στα 15 εκατομμύρια δολάρια. Μικροπράγματα… Αλλά συνέβη το απρόοπτο, που προκάλεσε εμπλοκή στα γρανάζια του μηχανισμού της συνωμοσίας. Το απρόοπτο ήταν η εξέγερση του λαού. Μέσα σε μια νύχτα, από την ώρα που οι έκτακτες εκδόσεις των εφημερίδων ανήγγειλαν την εκπαραθύρωση του αρχηγού της πλειοψηφίας ως την έναρξη της διαδικασίας κατασκευής βασιλικών ανδρεικέλων, σ’αυτές τις λίγες ώρες, η ωρίμανση του λαού είχε πραγματοποιήσει ένα τεράστιο ποιοτικό (και ποσοτικό) άλμα… Τα αρνητικά στοιχεία της πολιτικής του Παπανδρέου ξεχάστηκαν. Ένα μοναδικό αίσθημα κυριάρχησε: η προσβολή. Ο καθένας αισθάνθηκε να καίει το δικό του μάγουλο από τη συμπεριφορά των ξένων και του νεαρού μονάρχη. Και ο αντίκτυπος δεν περιορίστηκε στην ευρεία δημοκρατική παράταξη. Εξεσπάθωσε εναντίον του Θρόνου και ένα σημαντικό ποσοστό οπαδών της Δεξιάς. Αν μπορεί να δοθεί επιγραμματικά η θυελλώδης λαϊκή έκρηξη του θέρους του 1965, αδίστακτα λέμε: Εκμηδένισε τη δημοτικότητα της δυναστείας αι θεοποίησε τον Γεώργιο Παπανδρέου.

Για πολλούς μήνες δεν αποτολμήθηκε ούτε μια δημόσια εμφάνιση της βασιλικής οικογένειας. Ενώ τέσσερις μέρες μετά το πραξικόπημα, όταν ο Παπανδρέου κατέβηκε από το Καστρί στην Αθήνα, κινητοποιήθηκε – χωρίς καμιά απολύτως προπαρασκευή – ο πληθυσμός της πρωτεύουσας και τον επευφήμησε μ’ένα ενθουσιασμό, που θύμιζε κάτι μεταξύ αρχαιορωμαικού θριάμβου και ινδικής λατρείας προς τον Γκάντι. Οι ιαχές δονούσαν επί ώρες την ατμόσφαιρα και ο βουερός αντίλαλος διαπερνούσε τα κατάκλειστα παράθυρα των ανακτόρων και περιέλουε με ριγηλό τρόμο τους ενοίκους του. Μια ακριβοδίκαιη παρατήρηση είναι ότι τόσο η θεοποίηση του Παπανδρέου όσο και η λαϊκή αποστροφή προς των Κωνσταντίνο, φαινομενικά μόνο είχαν στόχους τα δύο πρόσωπα. Στη λαϊκή αντίληψη, που συνηθίζει να υπεραπλουστεύει τις έννοιες, οι δύο πρωταγωνιστές αντικατόπτριζαν τους δύο κόσμους – το φως και το σκοτάδι. Και το ένστικτο του λαού διέκρινε όχι δύο πρόσωπα, αλλά δύο σύμβολα της προαιώνιας πάλης των δυνάμεων του καλού και του κακού. Ο θαυμαστός αυτός μεταβολισμός είχε συντελεσθεί από τη μια στιγμή στην άλλη, σαν τη λάμψη της αστραπής που σκίζει το σκοτάδι.

Η λαϊκή έκρηξη είχε αποφασιστική επίδραση στη στάση των βουλευτών. Η μαγνητική έλξη του προσφερόμενου υπουργείου και των άλλων παροχών υποχωρούσε – όχι πάντοτε – μπροστά στην απειλητική προοπτική του πολιτικού θανάτου. Κάθε βουλευτής που πήγαινε στην εκλογική του περιφέρεια ερχόταν αντιμέτωπος με τη λαϊκή οργή: «Πρόσεξε», του έλεγαν όχι πολύ διακριτικά. «Αν μείνεις πιστός στον «γέρο», θα είσαι ισόβιος βουλευτής. Αλλά αν πουληθείς και μας προδώσεις, να μην ξαναπατήσεις εδώ».

Στη δημιουργία της εκρηκτικής ατμόσφαιρας είχαν συμβάλλει και οι πρώτες δραστηριότητες τα κυβερνήσεως Νόβα. Σε μια φοιτητική συγκέντρωση διαμαρτυρίας (21 Ιουλίου) η αστυνομία, κατευθυνόμενη τώρα από τον «σκληρό» ναύαρχο Τούμπα, ξαναθυμήθηκε της «ηρωικές» μέρες του καραμανλισμού και έδειξε τα φρεσκοακονισμένα δόντια της. ο απολογισμός ήταν: ένας νεκρός φοιτητής, ο Σωτήρης Πέτρουλας, 200 τραυματίες και 250 συλληφθέντες… Αυτή η αιματηρή υπόμνηση των πραγματικών στόχων του πραξικοπήματος – και δεν ήταν η μόνη – ύψωνε το φράγμα της λαϊκής εξεγέρσεως και ασφαλώς δεν διευκόλυνε την αύξηση του αριθμού των προδοτών βουλευτών.

Το ιουλιανό εγχείρημα, όπως είπαμε, είχε ξεκινήσει με την προϋπολογισμένη προϋπόθεση ότι υπερεπαρκής αριθμός βουλευτών του Κέντρου θα δελεαζόταν από τα «πλούσια ελέη» της νέας καταστάσεως και θα πρόδιδε τη δημοκρατία και τον ηγέτη της. Γι’αυτό και ήταν πολύ πικρή η απογοήτευση, όταν την μέρα της ψηφοφορίας διαπιστώθηκες ότι ξ επιχείρηση εξαγοράς συνειδήσεων είχε αποδώσει από το σύνολο των 171 βουλευτών του κέντρου μόνο 25 αποστάτες. Η ψηφοφορία έγινε τη νύχτα της 4^ης Αυγούστου. Η κυβέρνηση Νόβα καταψηφίστηκε (131 υπέρ και 167 κατά, 2 απουσίαζαν). Ήταν η πρώτη αποτυχία των συνωμοτών.