ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

Αντιδράσεις και σάλος

Το άρθρο αποκάλυψε μια πτυχή της ελληνικής τραγωδίας, αλλά και έγινε αφορμή να εκδηλωθούν οι ιδεολογικές αντιθέσεις μέσα στους κόλπους του Κέντρου. Προκάλεσε ιδιαίτερα έντονες αντι­δράσεις των Φιλελευθέρων και των Ανακτόρων. Το ίδιο πρωί, ο Γ.Βεντήρης συναντιέται με τους Βενιζέλο και Ρέντη. Ύστερα από συνομιλία του και με τον Πλαστήρα, ο Βενιζέλος δηλώνει:

«Εφόσον θεωρείται κυβερνητική η δημοσιεύσασα το άρθρον εφημερίς, είμαι υποχρεωμένος να αποδοκιμάσω την τοιαύτην αρθρογραφίαν».

Επίσης, ο Πλαστήρας δηλώνει:

«Αι εφημερίδες είναι ελεύθεραι να γράφουν, αλλά και η κυβέρνησις επίσης υποχρεωμένη να εξηγηση ότι δεν εκ­φράζουν τας γνώμας της. Εν προκειμένω είμαι σύμφωνος με την δήλωσιν του κ.αντιπροέδρου».

Την αντίθεση τους με το άρθρο εκφράζουν και οι Αμερικανοί. (Ο Πιουριφόυ έχει φύγει για την Αμερική.) Από την άλλη πλευ­ρά. όμως, δεκατρείς βουλευτές της ΕΠΕΚ συγχαίρουν την Αλλα­γή - για το άρθρο της (Γ.Αναγνωστόπουλος, Δημ.Θεοχαρίδης, Ν.Ιντζές, Γ.Μελανίδης, Αρ.Πάλλης, Γ.Τζωρτζής, I.Χρυσοχόος, Αθ.Κουνούπης, Στ.Τσιαπάρας, Α.Ανωγειανάκης, Γ.Ξηρός, Γ.Βα­σιλειάδης, Μιχ.Κύρκος), ενώ οι υπουργοί Γ.Γρηγορίου και Χρ.Ευελπίδης, με δηλώσεις τους, το επιδοκιμάζουν (Προοδευτική Αλλαγή. 30 Σεπτεμβρίου 1952).

Ο Βενιζέλος, την άλλη μέρα, ύστερα από σύσκεψη του Κόμ­ματος των Φιλελευθέρων, δηλώνει:

«Το Κόμμα των Φιλελευθέρων αποδοκιμάζει ανεπιφυλά­κτως τους ύμνους οι οποίοι διετυπώθησαν κατά τας τε­λευταίας ημέρας υπέρ του ΕAM. Είναι αναμφισβήτητον ότι κατ'αρχάς το ΕΑΜ περιέλαβε σημαντικόν μέρος ιδεολό­γων πατριωτών, οι οποίοι είναι άξιοι τιμής. Μεταγενεστέ­ρως όμως η οργάνωσις αύτη υπεδουλώθη κατά τοιούτον τρόπον εις το ΚΚΕ και προεκάλεσε τοιαύτας συμφοράς διά το έθνος, ώστε να μη δύναται να γίνη δεκτόν ότι εις την ιστορίαν των αγώνων του ελληνισμού έχουν θέσιν οι αγώ­νες του ΕΑΜ εν τω συνόλω των...».

Για το ίδιο θέμα κάνει μακρές δηλώσεις και ο Γ.Παπανδρέου, που υποστηρίζει τις γνωστές απόψεις του εναντίον του ΕΑΜ. Στην Αλλαγή δημοσιεύεται άρθρο του Ν.Πλαστήρα, με τον τίτλο «Το ΕΑΜ και το έθνος». Ο αρχηγός της ΕΠΕΚ υποστηρίζει ότι η ορ­γάνωση

«υπήρξε πολύ ευρυτέρα του ΚΚΕ. Και, εις την αρχήν, εί­χε τον χαρακτήρα μιας πραγματικής οργανώσεως Αντι­στάσεως. Πολύ ταχέως όμως εδέσποσεν αυτής το ΚΚΕ και έκτοτε, υπό την διακριτικήν πρώτα και ωμήν κατόπιν καθοδήγησίν του, έπραξεν μόνον ό,τι συνέφερε εις το ΚΚΕ. Και το συμφέρον του ΚΚΕ απεδείχθη αντίθετον προς το συμφέρον του έθνους».

Η συζήτηση επεκτείνεται σε ολόκληρο τον Τύπο και κρατά αρκετές μέρες, πράγμα που δείχνει πόσο τα συγκλονιστικά γε­γονότα της περιόδου 1941 - 49 βαραίνουν ακόμα στη ζωή του έθνους.

ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

Και... «ζήτω το ΕΑΜ»

Στις 27 Σεπτεμβρίου, ενδέκατη επέτειο από την ίδρυση του Εθνι­κού Απελευθερωτικού Μετώπου, η εφημερίδα Προοδευτική Αλλα­γή δημοσιεύει ενυπόγραφο άρθρο του διευθυντή της, Νίκου Παπαπολίτη, αδελφού του υπουργού και από τα ηγετικά στελέχη της ΕΠΕΚ, Σάββα Παπαπολίτη (και οι δύο ανήκαν στην Κατοχή στην ΕΛΔ του Τσιριμώκου), με τον τίτλο: «Το ΕΑΜ»:

«Αυτό ήταν το ΕΑΜ - έγραφε ανάμεσα σε άλλα ο Ν.Παπαπολίτης. Το μεγαλύτερο ελληνικό λαϊκό δημιούργημα. Και, όπως εμείς πιστεύουμε, το μεγαλύτερο παγκόσμιο δημιούργημα σε σύγκριση με τις ντόπιες συνθήκες κάθε χώρας. Δεν πέρασε πολύς καιρός και το ΕΑΜ έγινε κτήμα και βίωμα του λαού μας. Και γι'αυτό κυριάρχησε πάνω στον κατακτητή κι έγινε ο τρόμος του, ο βραχνάς του (...). Δεν πρόκειται να υμνήσουμε του ΕΑΜ τα κλέη. Την υψηλόφρονα αποφασιστικότητα των παιδιών του λαού μας απέναντι στα εκτελεστικά αποσπάσματα των τριών κατακτητών. Ούτε την αντοχή τους, αντοχή μαρτύρων, μπρο­στά στα ανείπωτα βασανιστήρια που τους επέβαλλε η θηριώδης κακουργία του κατακτητού. Oπως την απαράμιλλη εφευρετικότητα του μυαλού των, για ν'αντιμετωπίζουν την περίτεχνη οργάνωσι της φασιστικής κατασκοπίας (...). Καλύτερα από κάθε περιγραφή ομιλούν τα ίδια τα γεγο­νότα (...) ομιλούν τα ίδια τα κείμενα του Συμμαχικού στρα­τηγείου, στις διαταγές του οποίου ήταν εντεταγμένες οι λαϊκές στρατιωτικές δυνάμεις και που αποτελούν έναν αλη­θινό ύμνο για τη στρατιωτική δράσι και τις επιχειρήσεις του ΕΛΑΣ και την ανεκτίμητη συμβολή του στην επιτυχία του δεύτερου αγώνος των συμμαχικών στρατιωτικών δυνά­μεων στην Αφρική και κατόπιν στην απόβασι στην Ιταλία (...). Σήμερα, που μπαίνουμε στην αρχή του 12ου χρόνου, το εθνικό και λαϊκό μας καθήκον μάς επιβάλλει να αποστρέφουμε το πρόσωπο από όλους όσους θέλησαν, εκμε­ταλλευόμενοι τις υπερβολές και τα σφάλματα ενός λαϊκού κινήματος, να συκοφαντήσουν και να περιυβρίσουν ή, με οποιοδήποτε πρόσχημα, να εκμεταλλευθούν αυτό το υψη­λό σύμβολο του πνεύματος της αυτοθυσίας που χαρακτη­ρίζει τον λαό μας, της αγάπης και της αφοσιώσεως προς την πατρίδα (...). Και ύστερα να θυμηθούμε πως πολλοί από τους δημιουργούς αυτού του κλέους της σύγχρονης Ελλάδος ζουν μεταξύ μας δυστυχισμένοι, περιφρονημένοι, διωγμένοι από την κακία και τα πάθη των ανθρώπων (...). Σήμερα, με την ευκαιρία της ιστορικής επετείου, ας τιμή­σουμε όλοι το ΕΑΜ: ΖΗΤΩ ΤΟ ΕΑΜ».

ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

Αντικομμουνισμός

Αυτές τις μέρες, η κυβέρνηση, είτε για ν'αποδείξει ότι δεν ευ­σταθούν οι εναντίον της κατηγορίες για συνοδοιπορία με την Αρι­στερά είτε γιατί θέλει να εξουδετερώσει την ΕΔΑ ως αντίπαλο του Κέντρου στις εκλογές, δείχνει ζωηρή αντικομμουνιστική δραστη­ριότητα. Στις αρχές Σεπτεμβρίου, με απόφαση της Επιτροπής Ασφαλείας Αττικής, διαλύεται η οργάνωση νεολαίας της ΕΔΑ, ΕΔΝΕ, με βάση τον Α.Ν. 509. Ο γραμματέας της, Πότης Παρασκευόπουλος, και είκοσι ακόμα στελέχη της εκτοπίζονται.

Στο υπουργικό συμβούλιο γίνεται και πάλι συζήτηση για διά­λυση της ΕΔΑ. Ο Βενιζέλος, σε συζήτηση του με τους δημοσιο­γράφους, αναφέρει πως η κυβέρνηση αντιμετωπίζει το ενδεχό­μενο να περιλάβει στον εκλογικό νόμο διάταξη που να υποχρεώνει τους υποψήφιους, για να ανακηρυχτούν, να κάνουν δήλωση ότι αποκηρύσσουν τον κομμουνισμό.

Τις μέρες αυτές, παραπέμπονται στο Πενταμελές Εφετείο για παράβαση του Α.Ν. 509, εβδομήντα ένα στελέχη και μέλη του ΚΚΕ, κυρίως ναυτεργάτες. Ταυτόχρονα, επικηρύσσονται σαν ληστές δύο στελέχη του ΚΚΕ (οι Ευθύμιος Μπράτσος και Σταύρος Καράς), που έχουν μπει παράνομα στην Ελλάδα από το εξωτερικό.

Για να μη λείψει και το μακάβριο και πένθιμο στοιχείο από την ελληνική πολιτική ζωή, στις 29 Σεπτεμβρίου πεθαίνει στο στρα­τόπεδο του Αγίου Ευστρατίου, όπου, όπως έχουμε δει, μετεκτοπίστηκε, παρόλο ότι ήταν σοβαρά άρρωστος μετά την ακύρωση της εκλογής του ως βουλευτή της ΕΔΑ, ο αγροτικός ηγέτης (πρώ­ην αρχηγός του συνεργαζόμενου με το ΚΚΕ Αγροτικού Κόμμα­τος) Κώστας Γαβριηλίδης. Η σορός του μεταφέρεται στην Αθή­να και θάβεται στο Γ Νεκροταφείο, στην Κοκκινιά.

Ο υπουργός των Εσωτερικών Κ.Ρέντης ενισχύει την αντικομμουνιστική εκστρατεία με ανακοινώσεις για κάποια περίεργη «κομμουνιστική οργάνωση», που σχεδίαζε να... ανατινάξει τη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Άλλοι όμως παράγοντες του Κέ­ντρου, και κυρίως η αριστερή πτέρυγα της ΕΠΕΚ και όσοι βου­λευτές στηρίζονται στις ΕΑΜικές ψήφους, αντιδρούν στην πολι­τική αυτή. Ο Καρτάλης, π.χ., δηλώνει πως είναι εντελώς αντίθετος σε κάθε σκέψη για διάλυση της ΕΔΑ.

«Τούτο - προσθέτει ο υπουργός Συντονισμού - και πολιτι­κώς άσκοπον και νομικώς αστήρικτον θα ήτο». (Εφημερί­δες, 26 Σεπτεμβρίου 1952.)

ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

Οικονομικά και κοινωνικά μέτρα

Καθώς τελειώνει ο βίος της, η κυβέρνηση του Κέντρου δοκιμάζει να προωθήσει μερικά κοινωνικά και οικονομικά μέτρα. Καταρ­τίζει νομοσχέδιο για επέκταση των κοινωνικών ασφαλίσεων στους αγρότες, τελικά όμως το εγκαταλείπει. Μια πρόταση νόμου για το θέμα αυτό έχει καταθέσει στις αρχές του 1951 ο Αλέξανδρος Σβώλος. Τον Ιούλιο του 1951,137 βουλευτές, πάλι με πρωτοβου­λία του Σβώλου και ύστερα από ενέργειες της επιτροπής του ει­δικού αγροτικού συνεδρίου που έχει πραγματοποιηθεί στις Σέρ­ρες, έχουν υπογράψει πρόταση στη Βουλή να προταχθεί η συζήτηση του σχετικοί) νομοσχεδίου που έχει ετοιμάσει το Υπουργείο Γεωρ­γίας. Αλλά και τότε και το φθινόπωρο του 1952 η συζήτηση ανα­βάλλεται. Μεσολαβούν οι δύο εκλογικές αναμετρήσεις και το θέ­μα μένει, για δέκα ακόμα χρόνια, στις προεκλογικές μόνο διακηρύξεις των κομμάτων.

Με νομοσχέδιο που ψηφίζει η Βουλή, γίνονται μερικές απαλ­λοτριώσεις αγροκτημάτων υπέρ των ακτημόνων αγροτών. Επί­σης, υπογράφεται σύμβαση, με την οποία η Εκκλησία παραχωρεί από την περιουσία της 150 χιλιάδες στρέμματα αγρούς και 600 χι­λιάδες στρέμματα βοσκοτόπους (μοναστηριακές εκτάσεις) για την αποκατάσταση των ακτημόνων. Το κράτος παραχωρεί στην Εκκλησία για αποζημίωση διάφορα οικόπεδα και οικήματα στην περιοχή Αττικής.

Αυτά φυσικά τα μέτρα δεν είναι ικανά να εξαλείψουν τη δυ­σφορία των αγροτών για την οικονομική κατάσταση και την ανε­παρκή προστασία των προϊόντων τους. Στις 14 Σεπτεμβρίου, γίνονται σε ολόκληρη σχεδόν τη χώρα μεγάλα αγροτικά συλ­λαλητήρια. Ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο (Κόρινθο, Κιάτο, Ξυ­λόκαστρο κτλ.) χιλιάδες διαδηλωτές, με μαύρες σημαίες και πλα­κάτ («Ραγιάδες της γης, ξυπνάτε» κ.λ.π.) ζητούν προστασία της σταφίδας και εξασφάλιση της εξαγωγής της, καλλιεργητικά δά­νεια, πάταξη των κερδοσκόπων. Τα άλλα αιτήματα των αγροτών είναι: να συνεχιστεί η συγκέντρωση του σταριού, να κατοχυρω­θούν οι τιμές ασφαλείας, να δοθούν πριμ στους καπνοπαραγω­γούς κτλ.

Η κυβέρνηση έχει καταρτίσει κι ένα τετράχρονο πρόγραμμα ανασυγκροτήσεως, που προβλέπει συμπλήρωση των έργων εξη­λεκτρισμού με κατασκευή του υδροηλεκτρικού εργοστασίου Αχελώου, του θερμικού της Πτολεμαίδας κ.λ.π. Οι Αμερικανοί όμως εξακολουθούν να είναι αντίθετοι με την εκτέλεση μεγάλων έργων ανασυγκροτήσεως, προβάλλοντας πάντα την ανάγκη αντιπληθω­ριστικής πολιτικής. Ο αρχηγός της Αποστολής, Λάπαμ, αποχω­ρώντας από την Ελλάδα (στη θέση του μένει ο Μπάροους), δηλώνει ότι η Αποστολή δεν συμφωνεί με την κυβέρνηση να γίνουν δαπάνες για νέα έργα ανασυγκροτήσεως και ότι πρέπει να χρησιμοποιηθούν όλα τα διαθέσιμα κονδύλια του λογαριασμοί) δραχ­μών ανασυγκροτήσεως για να τελειώσουν τα έργα που έχουν ήδη αρχίσει.

ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

«Αόρατοι χείρες»

Στο αεροδικείο. συνεχίζονται οι απολογίες των κατηγορουμένων. Ο αρχισμηνίας Χριστοφής καταθέτει ότι όλες οι βλάβες στα αε­ροπλάνα οφείλονται σε τεχνικούς λόγους, σε ατέλειες των αερο­σκαφών. Γι'αυτό τα ατυχήματα, και ύστερα από τη σύλληψη των δήθεν «δολιοφθορέων» της ανύπαρκτης «κομμουνιστικής οργα­νώσεως», συνεχίζονται. (Πραγματικά, σχεδόν κάθε δέκα - δεκα­πέντε μέρες σημειώνονται αυτή την περίοδο ατυχήματα σε πο­λεμικά αεροπλάνα. Βλέπε εφημερίδες, 11.13 Σεπτεμβρίου κ.λπ.)

Στη διάρκεια της διαδικασίας, ο συνήγορος Άγγ.Τσουκαλάς φωνάζει μέσα στο δικαστήριο:

- Αόρατοι χείρες κινούνται ακόμη γύρω από αυτήν την υπόθεσιν.

Και η φράση αυτή θα συνοδεύει για πολλά χρόνια τα υπο­μνήματα των συνηγόρων, τα άρθρα των εφημερίδων και τις αγο­ρεύσεις βουλευτών που θα αναφέρονται στη συνταρακτική αυτή υπόθεση.

Στις 12 Σεπτεμβρίου, αγορεύει ο β.επίτροπος. Προτείνει θα­νατικές καταδίκες για έξι κατηγορουμένους, τους Παναγουλάκη, Παπαντωνίου, Μαδεμλή, Γαλανό, Μεταξά και Θεοδωρίδη. Ισό­βια για πέντε, τους Ζαφειρόπουλο, Λεμπέση, Κοντογεωργάκη, Κοντό και Ντίνου. Είκοσι χρόνια για τον Χριστοφή και 18 για τον Τσώκο.

Ο συνήγορος του Μεταξά τονίζει, στην αγόρευσή του, ότι η κατηγορία κατά του πελάτη του κατασκευάστηκε από τους προ­σωπικούς του εχθρούς. Και αναφέρει το παράδειγμα δύο μαρτύρων κατηγορίας που έχουν αποστρατευτεί με τον νόμο 3302, τον οποίο είχε καταρτίσει ο Θ.Μεταξάς ως προσωπάρχης του Υπουργείου Αεροπορίας (ευνοούσε όσους προέρχονταν από τη Σχολή Ικάρων και έβαζε σε δεύτερη μοίρα τους αξιωματικούς της Αεροπορίας που είχαν κάνει μετάταξη από τον στρατό ή το ναυ­τικό). Ο Άγγ.Τσουκαλάς, στην αγόρευσή του, μιλά για νέα υπό­θεση Ντρέυφους.

Στις 17 Σεπτεμβρίου, το αεροδικείο βγάζει την απόφαση του. Καταδικάζει σε θάνατο δύο, τους Παναγουλάκη και Θεοδωρίδη, σε ισόβια δεσμά τέσσερις, τους Θ.Μεταξά, τον υποσμηναγό Γ.Μαδεμλή, τον αρχισμηνία Παπαντωνίου και τον Κοντό· σε 20 χρό­νια ειρκτή τέσσερις, τους Ζαφειρόπουλο, Λεμπέση, Κοντογεωρ­γάκη και Ντίνου· σε 10 χρόνια τους Χριστοφή και Γαλανό. Η κύ­ρια κατηγορία εναντίον τους είναι παράβαση του Α.Ν. 375 περί κατασκοπίας.

Αλλά, με την καταδίκη των θυμάτων της σκευωρίας, δεν τε­λειώνει η «υπόθεση της Αεροπορίας». Μάλλον τώρα αρχίζει, για­τί έχει ήδη γίνει πολιτικό θέμα. Στον αγώνα που έχουν αρχίσει οι εφημερίδες του Κέντρου (βλέπε Αλλαγή, Ελευθερία, Ελληνική Ημέρα, Αυγούστου και Σεπτεμβρίου 1952), προσχωρεί τώρα και το Βήμα, φιλοσυναγερμικό την περίοδο αυτή, που ως τότε υπο­στήριζε την επίσημη εκδοχή για δολιοφθορές και κομμουνιστική συνωμοσία στην Αεροπορία. Στις 13 Σεπτεμβρίου, προτού δηλα­δή να εκδοθεί η απόφαση του αεροδικείου. Το Βήμα γράφει:

«Αληθινά καταπληκτικά, αλλά και περίεργα πράγματα φαίνεται ότι εξακολουθούν να συμβαίνουν εις την δίκην των αεροπόρων. Τα καταγγελθέντα περί βασανιστηρίων εις βάρος των κατηγορουμένων (...) ουδένα αρμόδιον συνεκίνησαν μέχρι της στιγμής. Το λεχθέν, εξάλλου, ότι τα διενεργήσαντα την προανάκρισιν πρόσωπα είναι διαβεβλημένα και ύποπτα δεν διεψεύσθη έως τώρα από κανέ­ναν, το οποίον σημαίνει ότι αληθεύει».

Αφού αναφέρεται στην περίπτωση του Μεταξά και στην κα­ταγγελία του Τσουκαλά για «αοράτους χείρας», συνεχίζει:

«Όλα αυτά όμως αποδεικνύουν ότι, με κάθε παρερχομένην ημέραν, η υπόθεσις συνεχώς διαβάζεται. Αν είναι τού­το κατόρθωμα σατανικού κομμουνιστικού ελιγμού ή αν είναι αποτέλεσμα προσωπικών εχθροτήτων και αντιθέ­σεων που από ετών διαβιβρώσκουν την Βασιλικήν Αεροπορίαν...».

Στο ίδιο φύλλο δημοσιεύει επιστολή του βουλευτή και πρώην υπουργού της Αεροπορίας, Πέτρου Ευριπαίου, ο οποίος γράφει:

«Λυπούμαι, διότι ασθενών δεν μπόρεσα να προσέλθω αυ­θορμήτως μάρτυς εις την δίκην της Αεροπορίας, διότι διατελέσας υπουργός κατά την περίοδον 1945-1946 έτυχε να έχω προσωπάρχην της Αεροπορίας τον κ.Θ.Μεταξάν. Μου εδόθη η ευκαιρία καθ'όλον το διάστημα της υπουργίας μου να εκτιμήσω τον άτεγκτον και δίκαιον χαρακτήρα του (...). Ούτε εις κομμουνιστικήν κίνησιν ανεμείχθη ποτέ, αλ­λά τουναντίον υπήρξεν αμείλικτος διώκτης του κομμουνισμού και του λαθρεμπορίου (...)».

Στις 16 Σεπτεμβρίου, το Βήμα δημοσιεύει επιστολή «παλαιού αεροπόρου», ο οποίος, αφού επισημαίνει ευθύνες του αρχηγού του ΓΕΑ για την κατάσταση στην Αεροπορία, όπως είχε, κατά τη γνώμη του, προκύψει από τη δίκη, συνεχίζει:

«Εις την Σχολήν Αεροπορίας μετά τα γεγονότα αυτά ετοποθετήθη διοικητής, χωρίς να δικαιολογήται λόγω του βαθμού του -πιθανώς διά να ανταμειφθή διά την γενομένην ωραίαν προανάκρισιν -, αντισμήναρχος ο οποίος είχε καταδικασθεί από το στρατοδικείον εις 4 1/2 μηνών φυλάκισιν "επί υφαιρέσει κατεσχημένων χρημάτων και λαθρε­μπορία", και ο οποίος -αδιαφόρως εάν κατ' έφεσιν απηλ­λάγη... λόγω πλήρους συγχύσεως ή βλακείας - είναι πάντοτε διοικητικώς ένοχος και διαβεβλημένος...».

Το πρόσωπο που καταγγέλλει ο «παλαιός αεροπόρος» είναι ο επικεφαλής των βασανιστηρίων, αντισμήναρχος Μητσάκος.

Στις 18 Σεπτεμβρίου ανακοινώνεται ότι ο υπουργός Αμύ­νης Γ.Μαύρος ανέθεσε σε αντιστράτηγο της Στρατιωτικής Δι­καιοσύνης να κάμει ανακρίσεις για τα βασανιστήρια. Αλλά, για πολλές ακόμα βδομάδες και μετά την καταδίκη τους, τα θύ­ματα της σκευωρίας εξακολουθούν να κρατούνται στις φυλα­κές Τατοΐου, να βρίσκονται, δηλαδή, στη διάθεση των βασανι­στών τους και να μη μεταφέρονται σε κανονικές φυλακές, παρά τις διαμαρτυρίες των συνηγόρων τους, τα δημοσιεύματα ορι­σμένων εφημερίδων και τις σχετικές διαταγές που έχει δώσει η κυβέρνηση.

Η υπόθεση της Αεροπορίας θα εξακολουθήσει, όπως θα δού­με, ν'απασχολεί για πολλά χρόνια ακόμα τον Τύπο, τη Βουλή, την κυβέρνηση και την κοινή γνώμη. Θα την κληρονομήσει ο Συναγερμός, που θα την παραδώσει αργότερα, χωρίς να κάνει σπου­δαία πράγματα για να την διαλευκάνει, στη συνέχειά του, στην ΕΡΕ του Καραμανλή. Και τα ερωτηματικά θα μείνουν ως σήμε­ρα για το τι ήταν ακριβώς η υπόθεση αυτή. Ένας ξένος μελετη­τής της πρόσφατης ελληνικής Ιστορίας δίνει την ακόλουθη ερμη­νεία γι' αυτή την τραγική υπόθεση:

«Στην πραγματικότητα, φαίνεται ότι επρόκειτο για ένα είδος ρυθμίσεως παλαιών προσωπικών λογαριασμών, η οποία απέβλεπε στην αποβολή από την Βασιλική Αερο­πορία ωρισμένων αξιωματικών φιλελευθέρων τάσεων (η εκκαθάριση των δημοκρατικών αξιωματικών στην Αερο­πορία δεν είχε, φαίνεται, προχωρήσει τόσο βαθιά όσο στα άλλα όπλα)». (Μεϋνώ, στο ίδιο. σ. 468.)

Είναι μια εξήγηση που φωτίζει μία πλευρά από την υπόθεση. Η εξόντωση του Θ.Μεταξά, επικίνδυνου αντιπάλου του Κελαιδή και των άλλων υπεύθυνων για τη σκευωρία, ήταν ασφαλώς ένας στόχος. Δεν μπορούμε όμως να είμαστε βέβαιοι, γιατί δεν προκύπτει καθαρά από τα στοιχεία αν αυτό τον στόχο τον είχαν τάξει από την αρχή οι συνωμότες ή τον όρισαν στην πορεία, όταν με τις «ομολογίες» που αποσπούσαν με τα βασανιστήρια, τους «άνοιξε η όρεξη» να διευρύνουν τον κύκλο των «ενόχων» της ανύπαρκτης «κομμουνιστικής συνωμοσίας». Και οι περισσότε­ροι από τους άλλους αξιωματικούς, τους «εν ενεργεία», που ενο­χοποίησαν, ήταν «φιλελευθέρων τάσεων» χωρίς όμως κανένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την πολιτική. Ενέπλεξαν όμως και αρκετούς συντηρητικότατους και φιλομοναρχικούς. Έτσι τους «βόλευε» να κάνουν για να υφάνουν τον ιστό της ανύπαρκτης κομμουνιστικής συνωμοσίας στην Αεροπορία. Εκείνο που αναμφισβήτητα προ­κύπτει, είναι ότι τα θύματα της σκευωρίας ήταν όλοι σχεδόν γεν­ναίοι και ικανοί αξιωματικοί και δεν ανήκαν στην κλίκα του «αρ­χηγού» και των άλλων σκευωρών. Ήταν λοιπόν πιθανότατο μια μέρα να ανέβαιναν ψηλότερα σε ηγετικές θέσεις της Αεροπορίας. Αλλά ο ΙΔΕΑ και οι Αμερικανοί, που επεδίωκαν να ελέγχουν από­λυτα τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις, προτιμούσαν τους εθελό­δουλους από τους γενναίους. Όπως πάντα όλοι οι προτέκτορες.

Βραχυπρόθεσμα, σκοπός της σκευωρίας ήταν να δημιουργή­σει ζητήματα στην κυβέρνηση του Κέντρου, να την υπονομεύσει, να δείξει ότι ήταν απαραίτητη για την εθνική ασφάλεια η επι­κράτηση του Συναγερμού. Μακροπρόθεσμα, να επιβάλει τον από­λυτο έλεγχο του ΙΔΕΑ στην Αεροπορία. Όπως έχουμε δει, ο Κελαιδής ήταν σε επαφή με τους κινηματίες του τη νύχτα της 30ής - 31ης Μαΐου 1951. Ο Κ.Μαργαρίτης, που διοικούσε τη Σχο­λή Αεροπορίας στην κρίσιμη για τη σκευωρία περίοδο Απριλίου - Μαΐου 1952 και ήταν δικαστής στη δίκη της Αεροπορίας, θα γίνει αρχηγός του ΓΕΑ (1956-62). Ένας ακόμα αεροδίκης, ο Αντωνάκος, θα γίνει αρχηγός της Αεροπορίας το 1964, ύστερα από μια νέα μικρή «υπόθεση Αεροπορίας». Ο Αντωνάκος θα ακινητο­ποιήσει την Αεροπορία την ημέρα του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου. Ένας από εκείνους που τα θύματα της σκευωρίας κα­τηγορούν ως πρωτεργάτες των βασανιστηρίων, ο σμηναγός Σκαρμαλιωράκης. θα παρουσιαστεί, ταξίαρχος της Αεροπορίας το 1967, στο πλευρό της Χούντας.

Αν το κίνημα του Μαΐου 1951 ήταν η πρώτη δοκιμή των ΙΔΕΑτών για την επιβολή δικτατορίας του ΙΔΕΑ, τα βασανιστήρια, η κα­τασκευή ενόχων και η απόσπαση «ομολογιών» στην υπόθεση Αε­ροπορίας, όλος ο μηχανισμός συντριβής της ανθρώπινης προσω­πικότητας, είναι ο ίδιος που θα εφαρμόσει η ΕΣΑ του Ιωαννίδη. Υπάρχει όμως και ένα στοιχείο που κάνει την «υπόθεση Αεροπορίας» ανεπανάληπτη. Απ'ό,τι μπορεί κανείς να θυμηθεί, σ'όλες τις περιπτώσεις στην περίοδο της δικτατορίας, οι κατηγο­ρίες κατασκευάζονταν από τον μηχανισμό της ΕΣΑ, με βάση όμως κάποια, έστω και μικρά, πραγματικά γεγονότα, δηλαδή μια εκ­δήλωση αντιστασιακής δραστηριότητας. Στην υπόθεση της Αε­ροπορίας όλα κατασκευάστηκαν από την αρχή. Οι ίδιοι οι σκευωροί ονόμασαν «δολιοφθορές» ασήμαντα και συνηθισμένα ατυχήματα, παρουσίασαν ταινίες κηροπάνου, που στην πραγ­ματικότητα κανένας δεν είχε τοποθετήσει στους μηχανισμούς αεροπλάνων, μετέβαλαν σε κομμουνιστές γνωστούς αντικομμουνιστές αξιωματικούς και τους υποχρέωσαν ύστερα να αλληλοενοχοποιούνται, μετέβαλαν νέους ανθρώπους σε ανθρώπινα ράκη, σακάτεψαν και σκότωσαν. Ίσως υπάρχει μόνο μία ακόμα υπόθεση που θα θυμίζει σε μικρογραφία εκείνη της Αε­ροπορίας: Το «σαμποτάζ» που κατασκεύασε το 1963 ο - συ­νταγματάρχης τότε - Γ.Παπαδόπουλος στον Έβρο. Η ομοιότη­τα μαρτυρεί ίσως αρκετά και για την κοινή πηγή που ενέπνεε τους κατασκευαστές των δύο υποθέσεων.

ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

«Απόδραση» Ακριβογιάννη

Ο αυτοκινητιστής Τσώκος καταθέτει ότι μαζί με τον Ακριβογιάννη είχαν πάει σε μια κομμουνιστική «γιάφκα» και εκεί ο υπο­σμηναγός Θεοδωρίδης συνέστησε στον νεαρό δόκιμο πιλότο να φύγει για την Αλβανία. Ο Θεοδωρίδης, στην απολογία του. λέει ήρεμα, με ύφος κάπως απόκοσμου ανθρώπου αφιερωμένου στα θεία, ότι δεν γνώρισε ποτέ του ούτε τον Ακριβογιάννη ούτε τον Τσώκο. Ο Θεοδωρίδης έχει υποστεί τα φοβερότερα βασανιστή­ρια. Του έχουν κάψει το πέλμα για να «ομολογήσει» και κινδυ­νεύει να χάσει το πόδι του.

Ο υποσμηναγός Γ.Μαδεμλής, που κατηγορείται ότι συνόδευσε τον Ακριβογιάννη ως τα σύνορα, καταθέτει ότι όλα είναι ψέματα και ότι αυτός βρισκόταν εκείνη την ώρα στο αεροδρόμιο, όπως προκύπτει από τα επίσημα βιβλία. Πρόσφατα, ο Γ.Μαδεμλής, με επιστολή του στο Βήμα (17 Μαρτίου 1977, έρευνα Πάνου Λουκάκου για την υπόθεση της Αεροπορίας), αφηγήθηκε, ανάμεσα σε άλλα, τα ακόλουθα:

«Μετά από πολυετή υπηρεσία σε πολεμικές μονάδες στην Ελλάδα και στη Μέση Ανατολή, υπηρετούσα στη Σχολή Αεροπορίας στο Τατόι ως εκπαιδευτής πτήσεων και ως αποκλειστικός δοκιμαστής των αεροσκαφών της. Στα υπό­γεια του Φαλήρου και στις φυλακές Τατοΐου αυτή την επο­χή οι βασανισταί σκευωρούν για να "μοντάρουν" την γνω­στή υπόθεση των αεροπόρων. Στις 29 Μαρτίου 1952, οι σκευωροί ανακριταί, με μία ψευδή και καθ'υποβολήν κα­τάθεση του Παναγουλάκη εναντίον μου, ανοίγουν τον δρό­μο της τραγικής μου περιπετείας χωρίς όμως και να ενερ­γούν τη σύλληψή μου (...). Μία δηλαδή ακόμη τρανή απόδειξις ότι οι ανακριταί εγνώριζαν ότι η "δήθεν κατάθεσις Παναγουλάκη" ήταν ιδικόν των κατασκεύασμα. Στις 7 Απριλίου 1952, εξαφανίζεται ο Ακριβογιάννης - μαθητής της Σχολής Αεροπορίας -, κι όμως παραμένω ελεύθερος, πετώ και ως σμηναγός Ασφαλείας κρατώ το αεροδρόμιο στα χέρια μου ως και τις φυλακές. Αυτό διαρκεί μέχρι την 29ην Απριλίου 1952. Την ημέρα αυτή, μόλις κατέβηκα από μία δοκιμαστική πτήση, με δόλο και βία, οι εγκληματίες ανακριτές με ενέκλεισαν, παρά τις διαμαρτυρίες μου, στις φυλακές του αεροδρομίου χωρίς καμιά δικαιολογία ή εξή­γηση για την ενέργειά τους αυτή. Μετά από διήμερη αυ­στηρή απομόνωση, με μόνη συντροφιά τα βογγητά και τα ουρλιαχτά του ετοιμοθάνατου Δαδαλή, μου είπαν ότι το όνομά του ανεφέρετο στην κατάθεση Παναγουλάκη. Η πε­ρίφημος αυτή κατάθεση Παναγουλάκη, αποσπασθείσα κατόπιν φρικτών βασανιστηρίων και καθ' υποβολήν των ανα­κριτών (...) υπήρξε μόνον η αφετηρία της τραγωδίας μου, διότι καθ'οδόν, λίγες μέρες προ της δίκης (...) εξύφαναν και νέαν σκευωρίαν υπό τον τίτλον "συνοδεία Ακριβογιάννη εις Αλβανίαν". Οι λόγοι που επέβαλαν την κατασκευή ενός ενόχου συνοδείας του Ακριβογιάννη είναι πολύ φανε­ροί. Έπρεπε να δώσουν την ευχέρεια στο Αεροδικείο που αυτοί εξουσίαζαν - το έλεγαν άλλωστε οι βασανιστές στην ανάκριση "Εμείς θα είμαστε στην έδρα" - να επιβάλη ποι­νές με τον Νόμο 375/36 – κατασκοπία - για να μην έχουν το δικαίωμα οι καταδικασθέντες να προσφύγουν σε ανα­θεωρητικό δικαστήριο κι έτσι να είναι πάντα απόλυτα σί­γουροι ότι το έγκλημά των δεν θα αποκαλυφθή. Την εντολή γι'αυτό την έδωσε ο ίδιος ο αρχηγός της Αεροπορίας, στις 18 Ιουλίου 1952, ήτοι μετά από δυόμισι μήνες από της συλλήψεώς μου, προς τον επισμηναγό Δημακόπουλο (...). Ο Δημακόπουλος φαντάζεται την συνοδεία, υπο­βάλλει το πόρισμά του στο αφεντικό του εν σπουδή - για­τί βρισκόμαστε ήδη στις παραμονές της δίκης - και κατόπιν προσπαθεί να στηρίξη τον μύθο του με υπ'αυ­τού κατασκευασθείσες καταθέσεις ψευδομαρτύρων, με πλαστογραφίες εγγράφων που διεπιστώθησαν (...). Με το φανταστικό πόρισμά του, ο Δημακόπουλος με φέρνει αυθαίρετα να πετώ την ίδια ώρα που πετούσε ο δόκιμος Ακριβογιάννης και να προσγειώνομαι στο αεροδρόμιο Τα­τοΐου πολύ αργότερα από την ώρα της παύσεως εργασίας, δηλαδή 14.15, ενώ η τελευταία μου προσγείωση την ημέ­ρα εκείνη έγινε στις 12.54 ώρα, σύμφωνα με το επίσημο βιβλίο του πύργου ελέγχου...».

Αλλά ο Ακριβογιάννης είχε πραγματικά φύγει για την Αλβα­νία - και για ποιο σκοπό; Κανένας δεν πίστεψε ποτέ στα σοβα­ρά την κατηγορία ότι κάποια κομμουνιστική οργάνωση τον έστει­λε... στον Εμβέρ Χότζα για να... μεταφέρει κάποιο σημείωμα. Για πάρα πολλά χρόνια επικρατούσε η εντύπωση πως κάποιο ατύχημα θα είχε συμβεί στον νεαρό δόκιμο, θα έπεσε κάπου, σε χαράδρα ή σε θάλασσα, με το αεροπλάνο του και χάθηκε. Και οι σκευωροί της Αεροπορίας χρησιμοποίησαν το ατύχημα για να κατασκευάσουν υπόθεση κατασκοπίας και να δώσουν υπόστα­ση στην τόσο ετοιμόρροπη υπόθεση «κομμουνιστικής συνωμοσίας» που είχαν χαλκεύσει. Αλλά τον Μάρτη του 1976, ο από­στρατος ταξίαρχος Αεροπορίας Β.Δέδες, πρώην διευθυντής ασφαλείας πτήσεων του ΓΕΑ, υποβάλλει απόρρητο υπόμνημα, στο οποίο, με πλήθος στοιχεία, υποστηρίζει πως τον Ακριβογιάννη τον έστειλαν στην Αλβανία οι σκευωροί (Μητσάκος, Σκαρμαλιωράκης κ.λ.π.) με «εθνική αποστολή», στην πραγματικότητα όμως για να στοιχειοθετήσουν κατηγορία κατασκοπίας εναντίον των κρατουμένων και βασανιζομένων από τους ίδιους συναδέλ­φων τους αξιωματικών και υπαξιωματικών της Αεροπορίας. Και. όπως περίμεναν και ήθελαν οι σκευωροί, οι Αλβανοί καταδίκα­σαν και τουφέκισαν τον νεαρό δόκιμο ως κατάσκοπο της Ελλά­δας. Στο μεταξύ, στα βασανιστήρια στο Φάληρο, οι σκευωροί σκότωσαν τον καθηγητή Δάδαλη, που τον παρουσίαζαν σαν τον μυστηριώδη κομμουνιστή καθοδηγητή «Κώστα», που έδωσε την εντολή στον Ακριβογιάννη να πάει στην Αλβανία. Έτσι, χάθηκαν οι δύο ουσιαστικοί μάρτυρες και θύματα της πλεκτάνης. Κατά το υπόμνημα Δέδε, σκηνοθέτες της τραγικής και σατανικής αυτής πλεκτάνης ήταν ο τότε σμηναγός - και αργότερα υποπτέραρχος και γενικός γραμματέας του Υπουργείου Πολιτισμού κατά τη δι­κτατορία της Χούντας - Αντ.Σκαρμαλιωράκης, ο Μητσάκος, ο Καρακίτσος, ο Δημακόπουλος, που συνόδευσαν τον Ακριβογιάν­νη με ένα Ντακότα στην πτήση του προς την Αλβανία, ενώ τε­λευταίος που έδωσε οδηγίες στο αεροδρόμιο στον νεαρό δόκιμο ήταν ο εκπαιδευτής του, ένας σμηναγός - νομάρχης στη δικτατο­ρία και τώρα απόστρατος ταξίαρχος. «Καθοδηγητής» του Σκαρμαλιωράκη, του επικεφαλής του Α2 της Σχολής Αεροπορίας, ήταν - κατά το υπόμνημα Δέδε - ο τότε σταθμάρχης της CIA στην Ελλά­δα, Ελληνοαμερικανός Τομ Καραμεσίνης, και άμεσος προϊστά­μενος ο αντισμήναρχος Καρακίτσος.

Αλλά ας ξαναγυρίσουμε στο αεροδικείο, τον Σεπτέμβριο του 1952.

ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

Πυροβολισμοί μέσα στη νύχτα

Αλλά οι σκευωροί, που επιδιώκουν ταυτόχρονα να βοηθήσουν ν'ανατραπεί η κυβέρνηση Πλαστήρα, να προετοιμάσουν την επιτυ­χία Παπάγου και την προώθηση των σκοπών του ΙΔΕΑ, αλλά και να επιβάλουν κλίμα τρομοκρατίας μέσα στην Αεροπορία εξο­ντώνοντας κάθε πιθανό αντίπαλο των σχεδίων τους, δημιουργούν το κατάλληλο κλίμα και έξω από το δικαστήριο. Μια νύχτα, το αεροδρόμιο του Τατοΐου και η γύρω περιοχή αναστατώνονται. Οι σκοποί έχουν δει σκιές να κινούνται μέσα στο σκοτάδι. Αρχίζουν να πυροβολούν. Γίνεται αμέσως κινητοποίηση. Φωτοβολίδες φω­τίζουν την περιοχή. Περίπολοι την χτενίζουν. Δεν βρίσκουν τίπο­τε. Το συμπέρασμα είναι ότι κάποια ζώα θα πλησίασαν στα φυ­λάκια (εφημερίδες, 10 Σεπτεμβρίου 1952). Ίσως πάλι να ήταν κάποια σκηνοθεσία των ίδιων των σκευωρών, που ήθελαν να επη­ρεάσουν και τη δίκη. Παρόμοια επεισόδια θα σημειωθούν σε λί­γες μέρες στο αεροδρόμιο της Λάρισας και αλλού (εφημερίδες, 13 Σεπτεμβρίου). Στο μεταξύ, στο αεροδικείο, συνεχίζονται οι απολογίες των κατηγορουμένων. Ο απόστρατος αντισμήναρχος Μεταξάς απολογείται περίπου μία ώρα. Αναφέρεται στη δράση του, λέει ότι υπήρξε πάντα διώκτης των κομμουνιστών. Και το­νίζει ότι είναι θύμα σκευωρίας και ότι θέλουν να τον εξοντώσουν, γιατί, με τον νόμο 3302, που είχε συντάξει ως προσωπάρχης του Υπουργείου Αεροπορίας, έχει αποκτήσει πολλούς εχθρούς.

ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

Η δίκη της Αεροπορίας

Στις 22 Αυγούστου, αρχίζει η δίκη. Η αίθουσα του Αεροδικείου, στην οδό Σταδίου, είναι κατάμεστη. Πολλοί οι κατηγορούμενοι. Στην πρώτη σειρά οι σμηναγοί Παναγουλάκης και Ζαφειρόπουλος και ο υποσμηναγός Θεοδωρίδης, ωχρός, σχεδόν αμίλητος, μ'ένα πρόσωπο παιδικό και βαθιά μελαγχολία. Ακολουθούν στα εδώλια και άλλοι αξιωματικοί και υπαξιωματικοί, όλοι με τις στολές τους. Στα τελευταία, οι απόστρατοι και οι πολίτες κατηγορούμενοι. Ανά­μεσα τους, ο μόνος μεσόκοπος κατηγορούμενος, ο αντισμήναρχος Θ.Μεταξάς, κοντός, νευρώδης, με όψη βασανισμένη. Έχει μεγά­λες συμπάθειες, αλλά και εχθρούς στην Αεροπορία. Έχει «κυνη­γήσει» ανίκανους και μερικούς λαθρεμπόρους από το Σώμα. Και, με τη μόρφωση και την ικανότητα του, θεωρείται από τους φιλό­δοξους ΙΔΕΑτες επικίνδυνος αντίπαλος, γιατί, κάποια στιγμή, οι κυ­βερνήσεις Κέντρου μπορεί να τον επαναφέρουν στην ενέργεια και να τον τοποθετήσουν αρχηγό της Αεροπορίας. Τι καλύτερη ευκαι­ρία λοιπόν για να εξουδετερωθεί από το να ενοχοποιηθεί και να καταδικαστεί, αυτός ο αντικομμουνιστης, σαν αρχηγός «κομμου­νιστικής συνωμοσίας»;

Όταν θ'αρχίσει η διαδικασία, θα πλανιώνται στο δικαστήριο κι οι σκιές δύο άλλων κατηγορουμένων: του νεαρού Ακριβογιάννη, που χαρακτηρίζεται «απών» και χωρίζεται γι'αυτόν η διαδι­κασία, και του καθηγητή Μαθηματικών Χρ.Δάδαλη, που «πέθα­νε» στη διάρκεια των προανακρίσεων.

Τριάντα οχτώ μάρτυρες κατηγορίας, κάπου 20-25 οι συνήγο­ροι, κι ανάμεσά τους πασίγνωστα ονόματα: Αβραάμ, Τσουκαλάς, Τούντας. Βαρικόπουλος, Μικρουλέας... Δημοσιογράφοι, αξιω­ματικοί της Αεροπορίας, συγγενείς των κατηγορουμένων κατα­κλύζουν τη μικρή αίθουσα. Αεροδίκες είναι, εκτός από τους δύο που αναφέραμε, και ο σμήναρχος Κ.Μαργαρίτης και οι αντι­σμήναρχοι Γ.Αντωνάκος και Ε.Κανελλάκης, βασιλικός επίτρο­πος ο αντισμήναρχος Κ.Παπαγεωργόπουλος. Οι Κ.Μαργαρίτης και Γ.Αντωνάκος θα γίνουν αργότερα, σ'άλλη περίοδο ο ένας και σ'άλλην ο άλλος, αρχηγοί του ΓΕΑ. Ο Αντωνάκος, που θα το­ποθετηθεί αρχηγός του ΓΕΑ τον Γενάρη του 1964, θα βοηθήσει τη Χούντα να επιβληθεί στις 21 Απριλίου 1967. Τον Κ.Μαργαρίτη (αρχηγό του ΓΕΑ στην περίοδο 1956-62) θα καταγγείλουν αργό­τερα οι τότε κατηγορούμενοι ως έναν από τους κύριους οργανω­τές της εναντίον τους σκευωρίας (Το Βήμα, 5 και 6 Μαΐου 1977).

Οι κατηγορίες εναντίον των αξιωματικών και υπαξιωματικών και των πολιτών κατηγορουμένων, βαρύτατες. Ο Α.Ν. 375 απει­λεί τους κατηγορούμενους, τουλάχιστον τους κυριότερους, με θά­νατο. Πρώτος μάρτυρας, ο διοικητής της Σχολής Αεροπορίας Αντ.Βλαντούσης. (Του πήραν τη διοίκηση τον Απρίλη του 1952 και την έδωσαν στον αρχηγό τότε του Α' Κλάδου του ΓΕΑ, σμήναρχο Κ.Μαργαρίτη, τον αεροδίκη στην ίδια υπόθεση.) Ήταν φανερή από την κατάθεση του η προσπάθεια του Βλαντούση να είναι «εν τά­ξει» με τους προϊσταμένους του, αλλά και με τη συνείδησή του. Να επιβαρύνει όσο του γινόταν λιγότερο τους συναδέλφους του, χωρίς όμως να προκαλέσει και την οργή των πραγματικών, εκεί­νη την εποχή, κυρίων της Πολεμικής μας Αεροπορίας. Εξάλλου, φαίνεται πως κι ο ίδιος, παρά τις καλές του προθέσεις, έχει πα­γιδευτεί από τους σκευωρούς και έχει πιστέψει πως κάποιες «δολιοφθορές» έγιναν από κάποια «κομμουνιστική οργάνωση».

Μήπως και οι ίδιοι οι κατηγορούμενοι, όταν βασανίζονταν στο Παλαιό Φάληρο ή στο Τατόι, δεν πίστευαν, ο καθένας για τον εαυ­τό του, ότι, από κάποιο λάθος ή παρεξήγηση, έχουν εμπλακεί σε μια υπόθεση, για την οποία όλοι οι άλλοι πιθανότατα να είναι ένο­χοι; Και μόνο στη δίκη κατάλαβαν πια ότι, από την αρχή ως το τέ­λος, ήταν μια σκευωρία;

Ο Βλαντούσης λοιπόν καταθέτει:

Επίτροπος: Ποίοι εκ των κατηγορουμένων φρονείτε ότι ενέχονται εις την υπόθεσιν;

Μάρτυς: Γνωρίζω ότι ο Γαλανός εφέρετο ως αριστερών φρονημάτων...

Επίτροπος: Πώς εξηγείτε την διαγωγήν του Παναγουλάκη και των άλλων, η οποία ενεφανίζετο ως άμεμπτη;

Μάρτυς: Όσοι μολύνονται από το μικρόβιον του κομ­μουνισμού, αποβάλλουν κάθε ίχνος ανθρωπισμού και δύ­νανται να χρησιμοποιήσουν οιονδήποτε μέσον ή τακτικήν διά να επιτύχουν τους σκοπούς των. Ο Παναγουλάκης π.χ. έδειχνε ζήλον εις την Σχολήν. Δεν αποκλείεται όμως να εγίνετο αυτό εκ μέρους του διά να καλύψη συνωμοτικά σχέδια.

Πρόεδρος: Θεωρείτε τους κατηγορουμένους ικανούς να διαπράξουν τας πράξεις διά τας οποίας κατηγορούνται;

Μάρτυς: Δεν γνωρίζω.

Όλοι οι κατηγορούμενοι, όσοι έχουν δεχτεί στην προανάκρι­ση ότι έχουν πάρει μέρος σε δολιοφθορές ή σε «κομμουνιστική οργάνωση», αναιρούν τις καταθέσεις τους ως προϊόντα βίας και καταναγκασμού. Ο αρχηγός του ΓΕΑ Κελαιδής, που εξετάζεται ως μάρτυρας κατηγορίας στις 30 Αυγούστου, καταθέτει πως δεν ασκήθηκε καμιά πίεση στους κατηγορούμενους και ότι, όταν πή­γε κι ο ίδιος και τους επισκέφθηκε στα κρατητήρια, του ομολόγησαν μόνοι τους τις «πράξεις» τους.

Ένας από τους κατηγορούμενους που κατηγορείται για δο­λιοφθορά (συγκεκριμένα, ότι έβαλε ταινίες κηροπάνου στη μη­χανή αεροπλάνου που «ντεραπάρισε» και έπαθε ζημιές κατά την προσγείωση), ο αρχισμηνίας Γαλανός, έχει παραδεχτεί στην προανάκριση το κατηγορητήριο. Στον συνήγορο του όμως έχει πει ότι είναι όλα ψέματα και ότι υποχρεώθηκε να υπογράψει «ομολογίες» με φρικτά βασανιστήρια. Στο δικαστήριο αρνείται την ενοχή του. Ξαφνικά, όμως, όταν τον καλεί το δικαστήριο πρώτο ν'απολογηθεί, αφηγείται πως «έκανε δολιοφορές» σε συνεργασία με τους κατηγορούμενους αρχισμηνίες Παπαντωνίου και Κοντογεωργάκη και με τον ιδιώτη Κοντό, επαναλαμ­βάνει δηλαδή όσα αναφέρουν οι γραπτές «ομολογίες» του. Ο συνήγορος του, Τούντας, κατάπληκτος από την ξαφνική μετα­στροφή του πελάτη του αποχωρεί από τη δίκη. Στο δικαστήριο γίνεται σεισμός. Οι σκευωροί, που κινούν τα νήματα, περιμέ­νουν τώρα ότι και οι άλλοι κατηγορούμενοι θα επαναλάβουν τις «ομολογίες» τους. Αντίθετα, όμως, οι Κοντογεωργάκης, Κοντός και Παπαντωνίου αρνούνται τα πάντα και αρχίζουν να αφη­γούνται τα βασανιστήρια που τους έκαναν στην προανάκριση για να «ομολογήσουν» ανύπαρκτα εγκλήματα.

Ακολουθούν τις άλλες μέρες οι απολογίες των Παναγουλάκη, Ζαφειρόπουλου και Λεμπέση. Αρνούνται και αυτοί οποιαδήπο­τε σχέση με οργανώσεις και δολιοφθορές, και καταγγέλλουν βα­σανιστήρια και πιέσεις. Ο δικηγόρος Αβραάμ διαμαρτύρεται, ότι ο β.επίτροπος πήγε στη διάρκεια της δίκης στο κελί του Πανα­γουλάκη. Μέσα στο δικαστήριο επικρατεί ένταση, ενώ στους δια­δρόμους κινούνται οι βασανιστές και προσπαθούν και τώρα να ασκήσουν πίεση στους κατηγορουμένους και σε μάρτυρες. (Ο Γ.Μαδεμλής αφηγείται ότι τη δίκη παρακολουθούσε αδιάκοπα ο αντισμήναρχος Καρακίτσος, διευθυντής τότε του Α2 του ΓΕΑ, με προϊστάμενο τον Κ.Μαργαρίτη. Παρέα με τον Καρακίτσο πα­ρακολουθούσαν τη δίκη και τρεις Αμερικανοί. Μια μέρα, καθώς ο Μαδεμλής πήγαινε συνοδεία για την τουαλέτα του δικαστηρίου, σε μια διακοπή της δίκης, ο Καρακίτσος τον πλησίασε και του είπε: «Πάψε να φωνάζεις και να διαμαρτύρεσαι. Εσύ θα αθωωθείς».)

Ο Γαλανός, σε έκθεση που έγραψε το 1955, στις φυλακές, με τον τίτλο «Η Αλήθεια», αφηγείται:

«Την 14ην Ιανουαρίου 1952 το πρωί και κει που εργαζό­μουν μέχρι της 8.30 η ώρα μέσα σε ένα Σπιτφάιρ της Σχο­λής Αεροπορίας (Τατόι), όπου υπηρετούσα ευσυνείδητα ως έφεδρος αρχισμηνίας μηχανοσυνθέτης (...) βρέθηκα ξαφνικά και ανύποπτος κατά τις 10η ώρα το πρωί στα υπόγεια του Παλαιού Φαλήρου, όπου έπειτα από φρικτά βασανιστήρια υπέκυψα μετά τριήμερον να υπογράψω ψευ­δή κατάθεσιν, ότι δήθεν εγώ έβαλα, για να κάνω δολιο­φθορά. κηροταινίες στο 620 αεροπλάνο Χάρβαρντ, το οποίο την 19ην Σεπτεμβρίου 1951 έπαθε κατά την δοκιμαστικήν του πτήσιν έπειτα από δίωρον επιθεώρησιν ατύχημα από κηροταινίες. Και εν συνεχεία έως την 29ην Ιανουαρίου, έπει­τα από νέα βασανιστήρια υπέκυψα να υπογράψω και άλ­λες ψευδείς καταθέσεις, μίαν διά τον επισμηνίαν (απόστρατον) Α.Κοντόν και άλλες διά τους αρχισμηνίες Αθαν.Παπαντωνίου και Αλ.Κοντογεωργάκην, ότι δήθεν αυτοί με παρέσυραν, και άλλα ψεύδη. Και τελικά όλαι αυταί αι ψευδείς καταθέσεις αντιγράφησαν στα μέσα Φεβουαρίου σε μία ολόκληρη κατάθεσιν, την οποίαν και υπέγραψα και αυτήν και η οποία βρίσκεται εις την δικογραφίαν. Όπως είδα και κατήγγειλα εις το αεροδικείον, και η ημερομηνία της καταθέσεως αυτής είναι ψευδής και προχρονολογημέ­νη. Με αυτόν τον τρόπον, ενώ απεδείκνυα ότι τίποτε από αυτά δεν είναι αλήθεια και συνεχώς φώναζα και έκλαιγα ότι είμαι αθώος. Αφού δε με έκαμαν σωματικόν και ψυχικόν ράκος, εξαναγκάσθηκα, διότι δεν άντεχα άλλο, να υπο­γράψω την δήθεν ομολογία μου...».

Αφού εξιστορεί την «εθνικόφρονα» δράση του και βεβαιώνει πως και αυτός και ολόκληρη η οικογένειά του ήταν πάντα αντικομμουνιστές, εξιστορεί πώς τη μέρα της δήθεν «δολιοφθοράς» στο Χάρβαρντ αρρώστησε και μεταφέρθηκε σε νοσοκομείο, και συνεχίζει: «Μου έλεγαν: "Έκανες τον άρρωστο διά να λείπης και να έχης άλλοθι. Όσον διά τις κηροταινίες πρόφθασες και τις έβαλες πριν φύγης". Μα το αεροπλάνο άρχισε να επιθεωρήται αφού έφυγα, διαμαρτυρόμουνα και αποδείκνυα την αθωότητά μου. Δεν ήθελαν την αλήθεια. Ήθελαν οπωσδήποτε να παραδέχομαι αυτά που αυτοί ήθελαν και έλεγαν (...). Ήταν η ώρα 10 το πρωί όταν φθάσαμε στη βάση του Φαλήρου, όπου και το Αερονομείον. Μεί­ναμε κάμποσο εκεί και έπειτα μας μετέφεραν απέναντι και μας κατέβασαν στα υπόγεια του ΚΕΔΗ. Εκεί με πήραν πρώτον και με οδήγησαν στο πρώτον αριστερά δωμάτιο, όπου μέσα ήταν και οι Θέμελης και Μητσάκος. Μου έκαμαν σωματικήν έρευνα, μου πή­ραν ό,τι είχα επάνω μου και έπειτα με μετέφεραν στο διπλανό δωμάτιο για μισή ώρα και μετά εις το τέταρτον, όπου με άφησαν μόνον μου. Στο διάστημα αυτό, κάπου τρεις ώρας, άκουγα σχε­δόν συνεχώς, με μικρά μόνον διαλείμματα ησυχίας σπαρακτικές φωνές και κλάματα. Άκουσα να λένε ότι ήταν 5 η ώρα το από­γευμα, ήρθε ο υποσμηνίας Κολοκυθάς και μας άνοιξε, και με μετέφερε στο πρώτο δωμάτιο. Εκεί ήταν ο Μητσάκος και ο Θέμελης». [Σημ.: Ο Μητσάκος, αντισμήναχοςτο 1952, είχε πρωτο­στατήσει, όπως έχει καταγγελθεί, σε μια άλλη σκευωρία το 1947, ως επισμηναγός, πάλι με τον Θέμελη και τον Σμαήλο στενούς συνεργάτες του. Η σκευωρία του 1947 κατέληξε, ύστερα από βα­σανιστήρια, στην καταδίκη αξιωματικών και στην εκτέλεση του σμηνία Κυριακάκη. (Βλέπε επιστολή Κ.Καραίνδρου, στο Βήμα, 19 Μαρτίου 1977.) Ο Μητσάκος, λοιπόν, και οι στενοί συνεργάτες του, αξιωματικοί Θέμελης και Σμαήλος, όχι μόνο ήταν άνθρωποι του ΙΔΕΑ - όπως καταγγέλλεται -, αλλά είχαν πείρα σε κατασκευή υποθέσεων «δολιοφθορών» και «κομμουνιστικών οργανώσεων» από το τίποτε.]

Συνεχίζοντας ο Γαλανός γράφει ότι επανέλαβε στην κατάθε­ση του όσα είχε πει και σε προηγούμενες, ότι δηλαδή δεν γνώρι­ζε τίποτε για δολιοφθορές κ.λ.π. Και συνεχίζει:

«Αφού υπέγραψα την κατάθεσιν αυτήν, σηκώνεται όρθιος ο Μητσάκος και μου λέει "Να τα αφήσεις αυτά και να μας πης για τις ταινίες", ενώ με άρχισαν ξαφνικά στα σκαμπί­λια και συνέχεια να με βαρούν και οι δύο μαζί στο σώμα, βρίζοντας συνεχώς χυδαία. Εγώ προς στιγμήν τα έχασα και τους έλεγα γιατί με κτυπάν και με βρίζουν έτσι, και αυτοί μου έλεγαν ότι θα μάθω αργότερα. Σταμάτησαν και με διέταξαν να βγάλω τα παπούτσια μου και τα ρούχα μου. Διαμαρτυρήθηκα γι'αυτό, αλλά άρχισαν να με κτυ­πάν πάλι και έτσι υπάκουσα στις διαταγές τους. Με διέ­ταξαν κατόπιν να ξαπλώσω κάτω, εγώ δεν ξάπλωσα, και άρχισαν να με ξαναχτυπάν με ένα συρματόσχοινο και με ένα ελαστικόν σχοινίον (σαντό). Με έρριξαν κάτω και με πατούσαν όπου έφθαναν, με κτυπούσαν βρίζοντας με τον προστυχότερο τρόπο. Αφού κουράστηκαν, κάλεσαν μέσα και έναν υποσμηνία, ονόματι Βάσο, ο οποίος με κτύπαγε με μεγάλη λύσσα. Αυτό κράτησε αρκετή ώρα μέχρι που λιποθύμησα. Όταν συνήλθα, ήμουν βρεγμένος και σε μια καρέκλα ακουμπισμένος... Όταν δε με κτυπούσαν, και επειδή φώναζα, έβαλαν σε κίνηση ένα αυτοκίνητο έξω ακρι­βώς από το κλειστό παράθυρο του δωματίου και μια μοτοσυκλέττα. Αφού συνήλθα λίγο, είδα ότι έτρεχαν αίματα από το πρόσωπο μου και τα πόδια μου. Τους είπα γιατί με έκαναν έτσι και αυτά μου είπαν ότι θα περάσουν και μου έλεγαν να τους πω για ταινίες. Τους είπα ότι δεν έχω ιδέα και ότι δεν γνωρίζω γιατί ταινίες μου μιλάν και ζήτη­σα να τις δω. Δεν μου τις έδειχναν, αλλά επέμεναν να ρω­τούν ποιος τις έβαλε στο αεροπλάνο».

Επειδή ο Γαλανός επέμενε πως δεν είχε σχέση με δολιοφθο­ρές και κηροταινίες, συνέχισαν τα βασανιστήρια, τον άγριο ξυλο­δαρμό και τον υποχρέωσαν να πηδά ξυπόλητος πάνω σε χαλίκια ώσπου έπεσε αναίσθητος. Τη νύχτα, τον υπέβαλαν σε αϋπνία. Την άλλη μέρα πάλι βασανιστήρια, ώσπου και πάλι λιποθύμησε. Όταν συνήλθε, του ζητούσαν, με την απειλή πως θα τον σκοτώ­σουν, να υπογράψει πως έβαλε κηροταινίες στο σύστημα προσγειώσεως του Χάρβαρντ.

«Τότε τους ξαναζήτησα να τις δω, γιατί δεν ήξερα τι ται­νίες ήταν. Αυτοί αρνήθηκαν και μου είπαν ότι ο Λαύκαρης και οι άλλοι σμηνίται κατέθεσαν ότι εγώ τις έβαλα. Ζήτησα να τους φέρουν μπροστά μου. και σε λίγο τους έφεραν (Κινιάκο, Καραβασίλη, Καρίγιαννη). Τους είπα να πουν την αλήθεια. Αυτοί είπαν ότι δεν γνωρίζουν τίποτε. Μετά μου έφεραν και τον Λαύκαρη, ο οποίος ήταν πολύ κτυπη­μένος. Τότε του λέω: "Λαύκαρη, να πης όλη την αλήθεια, διότι βλέπεις πως είμαι και αύριο θα με σκοτώσουν. Όταν έφυγα, είχαμε αρχίσει επιθεώρηση; Είχαμε επιθεωρήσει το σύστημα; "Μου λέει 'όχι'". "Πέστα στον κ.Μητσάκο". Ση­κώνεται όρθιος ο Μητσάκος και του λέει: "Τι λες, βρε;". Ξαναμιλάει ο Λαύκαρης και λέει ότι δεν θυμάται. Τότε ο Μητσάκος παίρνει την κατάθεση του από το τραπέζι, του δίνει ένα χαστούκι και του τη βάζει μέσα στα μούτρα, λέ­γοντας του: "Τι υπέγραφες εδώ, βρε; Θα σε βάλω μέσα επί ψευδορκία". Τρέμων τότε αυτός και κλαίων απαντά: "Ό,τι έχω γράψει είναι αλήθεια"».

Ύστερα από νέα βασανιστήρια, υποχρεώνεται και ο Γαλανός να υπογράψει, και με την απειλή του θανάτου, ότι πραγματικά έβαλε κηροταινίες στο αεροπλάνο:

«Είδα – γράφει - ότι όλες μου οι προσπάθειες να αποδεί­ξω την αλήθεια και την αθωότητά μου ήταν μάταιες και έπρεπε να είμαι ένοχος, αφού αυτοί το ήθελαν. Δεν μπό­ρεσα να αντέξω άλλο και τους ξαναζήτησα να δω τις ται­νίες. Τότε, μου τις έβγαλαν από ένα φάκελλο και πριν τις δω με ρώτησαν πόσες είναι. Εγώ φυσικά δεν ήξερα. Τους είπα μία, μετά δύο. Τότε, μου λένε "με δύο ασφαλίζει το σύστημα". Ζητώ και πάλι να τις δω, μου δίνουν μία και μου λένε ότι είναι περισσότερες από δύο. Τους είπα ότι είναι ίσως τρεις και συμφωνήσαμε στις τέσσαρες. Όταν δε τις είδα εξεπλάγην διότι δεν πήγαινε το μυαλό μου σε αυτές τις ταινίες, αλλά νόμιζα ότι ήταν μαύρη πισοταινία ηλε­κτρολόγου. Αυτοί είδαν την έκπληξίν μου και γέλασαν».

Δεν έφθανε όμως στους σκευωρούς και βασανιστές ότι είχαν μετατρέψει ένα μικροατύχημα σε «σαμποτάζ» και είχαν κατασκευάσει, με την ωμή βία και την απειλή του θανάτου, και τους «ενόχους». Θα έπρεπε τώρα να αποδείξουν ότι τις «δο­λιοφθορές» τις έκανε κάποια κομμουνιστική οργάνωση. Για να τον κάνουν μάλιστα να καταλάβει πως δεν είχε καμιά ελπίδα από πουθενά να σωθεί, τον παρουσίασαν στον «αρχηγό», δη­λαδή στον Κελαιδή, που όμως δεν δέχτηκε να ακούσει την αλή­θεια, αλλά του σύστησε ό,τι έχει να το πει στον Μητσάκο... Έτσι, ανάγκασαν τον Γαλανό να «ομολογήσει» ότι ήταν σε κομμου­νιστική οργάνωση με τους Κοντό, Παπαντωνίου και Κοντογεωργάκη και αποφάσισαν τις «δολιοφθορές». Με την κατάθεση του ενός και με τις ίδιες μεθόδους (ξυλοδαρμό, ορθοστασία, αϋπνία, απειλές για θάνατο κ.λ.π.) υποχρέωναν και τους άλλους να «ομο­λογήσουν». Στα βασανιστήρια - όπως γράφει ο Γαλανός - έπαιρ­νε μέρος τώρα και ο σμηναγός Σμαήλος. Επειδή ο Γαλανός, στην αρχή της δίκης, είπε πως είναι αθώος, την παραμονή της απο­λογίας τους, του άσκησαν νέες πιέσεις και απειλές για να τον αναγκάσουν να επιβεβαιώσει τις καταθέσεις που του είχαν κα­τασκευάσει.

ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

«Βασανίζονται...»

Στο μεταξύ, η υπόθεση της Αεροπορίας εξελίσσεται σε πολιτι­κό πρόβλημα πρώτου μεγέθους. Προτού αρχίσει η δίκη, ορι­σμένες κυβερνητικές εφημερίδες αρχίζουν να καταγγέλλουν, με στοιχεία που τους δίνουν οι συνήγοροι των κατηγορουμένων αξιωματικών, ότι γίνονται αποτρόπαια βασανιστήρια εις βάρος των πελατών τους, ότι πρόκειται για σκευωρία και ότι η υπό­θεση δεν έχει καμιά σχέση με κομμουνιστική οργάνωση. Αλλά πώς είναι δυνατόν να πρόκειται για σκευωρία, πώς είναι νοητό να γίνονται βασανιστήρια, όταν μάλιστα την όλη υπόθεση επο­πτεύει ένας έμπειρος αξιωματικός, Κρητικός, φίλος του Βενιζέ­λου, ο αρχηγός του ΓΕΑ και πρώην υφυπουργός (στην υπηρε­σιακή Θεοτόκη και στην πρώτη κυβέρνηση Βενιζέλου το 1950), που μάλιστα έχει επισκεφτεί τον υπουργό Αμύνης Γ.Μαύρο και τον έχει ενημερώσει για τα «σαμποτάζ» στην Αεροπορία και τις συλλήψεις; Κανένας από τους αρμοδίους στην κυβέρνηση ή τους συμβούλους τους δεν έχει προσέξει μερικές «συμπτώσεις» στη δραστηριότητα του Κελαιδή, όπως, λόγου χάρη, ότι, όταν ήταν υφυπουργός Αεροπορίας, αποστράτευσε τον αντισμήναρχο Θ.Μεταξά, που τώρα έχει συλληφθεί και παραπέμπεται σαν αρ­χηγός της «κομμουνιστικής συνωμοσίας» στον στρατό. Ή ότι ο Κελαιδής, όπως προκύπτει από το πόρισμα Ζωζωνάκη. ήταν σε στενή επαφή με τους κινηματίες του ΙΔΕΑ τη νύχτα της 30ής - 31ης Μαΐου 1951.

Έτσι, η κυβέρνηση του Κέντρου πιστεύει πως όσα γράφει ο φιλικός της Τύπος για βασανιστήρια και σκευωρία είναι υπερβο­λές και ότι πραγματικά πρόκειται για μια υπόθεση «κομμουνι­στικής συνωμοσίας» στην Αεροπορία. Μήπως, όπως έχει τονίσει στις πρώτες σχετικές δηλώσεις του ο αντιπρόεδρος Σοφ.Βενιζέ­λος, οι κομμουνιστές δεν προσπαθούν να διεισδύσουν παντού, σε όλους τους στρατούς των δυτικών κρατών; Τώρα, τι σχέση μπο­ρεί να έχουν με τους κομμουνιστές ο αντισμήναρχος Θ.Μεταξάς, γνωστός αντικομμουνιστής, ή αξιωματικοί με πλούσια δράση κα­τά τον Εμφύλιο Πόλεμο στις επιχειρήσεις κατά των ανταρτών, εγκωμιαστικές εκθέσεις από τους κατοπινούς διώκτες τους (Κε­λαιδή, Κ.Μαργαρίτη) και παράσημα, όπως οι υποσμηναγοί Γ.Μαδεμλής, Γ.Θεοδωρίδης κ.λ.π., κανένας από τους κυβερνητι­κούς αρμόδιους δεν είναι σε θέση να το σκεφτεί και να το εξετά­σει τις ώρες εκείνες.

Μερικές όμως βδομάδες πριν από τη δίκη, ένας δικηγόρος, από τους πολιτευτές τότε των Φιλελευθέρων, ο Άγγελος Τσου­καλάς, επισκέπτεται τον υπουργό Γ.Μαύρο και του παραπονιέ­ται πως δεν αφήνουν τους δικηγόρους να δουν τους πελάτες τους που κρατούνται στις φυλακές Τατοΐου.

-   Είναι πρωτοφανές αυτό που γίνεται, διαμαρτύρεται ο Τσου­καλάς.

Ο Γ.Μαύρος καλεί τον Κελαϊδή και του ζητά εξηγήσεις. Εκεί­νος επικαλείται «λόγους ασφαλείας». Συμμορφώνεται όμως με την εντολή του υπουργού και επιτρέπει να επισκεφθούν οι συνή­γοροι τους πελάτες τους στις φυλακές Τατοίου. Αλλά, ύστερα από δύο μέρες, ο Τσουκαλάς πηγαίνει πάλι στο γραφείο του υπουργού, πολύ ταραγμένος αυτή τη φορά:

-    Γιώργο, βασανίζονται, βασανίζονται φρικτά, λέει στον υπουργό.

Ο Γ.Μαύρος δεν βρίσκει άλλο τρόπο να αντιδράσει. Στην πραγματικότητα, η κυβέρνηση του Κέντρου δεν ελέγχει την κα­τάσταση. Εκείνο τον καιρό, όπως έχουμε δει, ο Συναγερμός σφυροκοπά καθημερινά την κυβέρνηση, με κατηγορίες ότι... έχει δια­λύσει τις ένοπλες δυνάμεις κτλ.

-   Να τα πείτε στη δίκη, πέστε τα όλα, απαντά στον συνήγορο ο υπουργός, θα έχετε τη δική μου συμπαράσταση.

Και μέσα του πιστεύει, πως ο πρόεδρος του Αεροδικείου, σμή­ναρχος Γ.Κουντούρης, και ακόμα περισσότερο ο αεροδίκης, σμή­ναρχος Γ.Δούκας, είναι εγγύηση ότι στη δίκη θα «λάμψει η αλή­θεια», όποια κι αν είναι.

ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

Έκρηξη στον Ναύσταθμο

Ενώ πιέζεται από παντού, η κυβέρνηση του Κέντρου δέχεται τώ­ρα και νέα πλήγματα από ύποπτα ατυχήματα ή ευθύνες άλλων. Τη νύχτα της 30ής - 31ης Αυγούστου, μεγάλη έκρηξη συγκλονίζει τον Ναύσταθμο. Έχει ανατιναχτεί η εκεί αποθήκη πυρομαχικών του Πολεμικού Ναυτικού. Δεκατρείς νεκροί και 41 τραυματίες αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και άντρες του Πολεμικού Ναυτικού είναι ο τρομερός απολογισμός.

Επειδή η έκρηξη γίνεται νύχτα Σαββάτου, οι εφημερίδες δεν προλαβαίνουν να γράψουν τίποτε το πρωί της Κυριακής. Αλλά τη Δευτέρα και Τρίτη ο συναγερμικός Τύπος ξεσπαθώνει: Είναι σαμποτάζ των κομμουνιστών και μία ακόμα απόδειξη ότι τα πά­ντα έχουν διαβρωθεί από τον κομμουνισμό, εξαιτίας της «εθνι­κώς υπόπτου» κυβερνήσεως! Ο υπουργός Αμύνης Γ.Μαύρος, το βράδυ της Δευτέρας 1ης Σεπτεμβρίου, εξηγεί στη Βουλή ότι δεν έχουν τηρηθεί από τους υπεύθυνους οι κανόνες για την αποθή­κευση εκρηκτικών υλών - δεν υπάρχουν οι κανονικές αποστάσεις ανάμεσα στις διάφορες αποθηκευμένες ύλες, έχουν τοποθετηθεί πυρομαχικά που απαγορεύεται να συναποθηκεύονται κ.λ.π. - και όταν ξέσπασε η πυρκαγιά ο αρμόδιος αξιωματικός δεν διέταξε να απομακρυνθούν οι άντρες.

Οι υπεύθυνες εξηγήσεις του υπουργού δεν φτάνουν για να πεί­σουν τον συναγερμικό Τύπο να σταματήσει τη μυθολογία για κομ­μουνιστική συνωμοσία κτλ. Ύστερα από πέντε μέρες, παραιτεί­ται ο υποναύαρχος Κώνστας και στη θέση του τοποθετείται ο υποναύαρχος Λάπας. Ύστερα από δέκα μέρες αντιστράτηγος Μπαλοδήμος, στον οποίο έχει αναθέσει η κυβέρνηση διοικητική έρευνα για την έκρηξη στο Ναύσταθμο, παραδίνει το πόρισμά του: Καταλογίζει ευθύνες για αμέλεια στον υποναύαρχο Κύρη, που δεν ήξερε τι ακριβώς υπήρχε στην αποθήκη. Ύστερα από ένα μήνα, οι υποναύαρχοι Κώνστας και Κύρης αποστρατεύονται.

Είναι πολύ πιθανόν ότι, αναθέτοντας τη διοικητική έρευνα στον αντιστράτηγο Μπαλοδήμο - δεξιό μεν και φιλοβασιλικό, αλλά έντι­μο και αντίθετο με τη συνωμοτική οργάνωση του ΙΔΕΑ - η κυβέρ­νηση έκοψε τη δυνατότητα για σκευωρία και στο Ναυτικό.

ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

Πύρρειος νίκη

Η ψηφοφορία στη Βουλή γίνεται το βράδυ της 22ας Αυγούστου. Οι βουλευτές του Κέντρου στο σύνολο τους δείχνουν ότι δεν επη­ρεάστηκαν από τις δηλώσεις Πιουριφόυ. Και ψηφίζουν «όχι» στην πρόταση μομφής του Συναγερμού. Η μόνη αποστασία που ση­μειώνεται από τις κυβερνητικές τάξεις είναι του δημοσιογράφου και βουλευτή Φιλελευθέρων Γερ.Λύχνου. Παρόντες στην ψηφοφορία είναι 255. (Ένας φιλελεύθερος και δύο συναγερμικοί βου­λευτές απουσιάζουν δικαιολογημένα.) Υπέρ της κυβερνήσεως ψηφίζουν 127, εναντίον 118 (113 του Συναγερμού, 2 Λαϊκοί και τρεις που έχουν αποχωρήσει από τους Φιλελεύθερους: Χούτας, Ιωάννου και Λύχνος). Η ΕΔΑ αρνείται ψήφο και καταθέτει σχε­τική δήλωση. Αποχή κάνουν και οι ανεξάρτητοι Μπαλτατζής και Mπέντης.

Η κυβέρνηση έχει σημειώσει κοινοβουλευτική νίκη. Αλλά νίκη πύρρειο. Έχει χάσει την πλειοψηφία της Βουλής. Αντιμετωπίζει την άγρια πολεμική του Συναγερμού και μεγάλου τμήματος του κρατικού μηχανισμού. Ο Παπάγος, με δηλώσεις του, ζητά την πα­ραίτηση της. Και ο Παπανδρέου την χαρακτηρίζει «εθνικώς ύποπτον». Ο κυβερνητικός Τύπος επικρίνει εντονότατα τον Πιουρι­φόυ για την ανοιχτή του επέμβαση στα εσωτερικά της χώρας μας. Ο Πλαστήρας απευθύνει έκκληση στις φιλικές του εφημερίδες να σταματήσουν τις προσωπικές επιθέσεις κατά του Πιουριφόυ και να σεβαστούν το πρόσωπο του Αμερικανού πρεσβευτή.

Η κυβέρνηση έχει πληροφορίες ότι η αμερικανική βοήθεια για τον επόμενο χρόνο θα περιοριστεί σε 80 εκατ.δολάρια. Γι'αυτό αναθέτει στον υπουργό Αμύνης Γ.Μαύρο να περιορίσει τη θη­τεία σε 24 μήνες, όπως προβλέπουν οι σχετικοί νόμοι. Ο Πλαστή­ρας κάνει γνωστή την κυβερνητική αυτή απόφαση με επιστολή του στον Πιουριφόυ. Στις 20 Αυγούστου, φτάνει και πάλι στην Αθήνα ο ναύαρχος Κάρνεϋ και έχει αμέσως συνομιλία με τον Βε­νιζέλο και τον Μαύρο για το θέμα της στρατιωτικής θητείας. Οι Αμερικανοί δυσφορούν.

Αλλά. όπως είδαμε, και τα Ανάκτορα είναι τώρα δυσαρεστη­μένα με την κυβέρνηση. Στις 30 Αυγούστου, ο Γ.Βεντήρης στέλ­νει στον Σοφ.Βενιζέλο την ακόλουθη επιστολή:

«...Ο βασιλεύς παραμένει με την εντύπωσν της δηλώσεώς σου, καθ'ην η σημερινή κυβέρνησες δεν είναι δυνατόν να συνέχιση την εφαρμογήν των οικονομικών μέτρων με τό­σον στενήν και ασταθή πλειοψηφίαν. Δεδομένου δε ότι αι προσπάθειαι διά τον καταρτισμόν Υπουργείου Συνασπι­σμού θεωρούνται από τούδε μάταιαι, η A.M. αναμένει την ψήφισιν του εκλογικού νόμου, οπότε, δι'ιδικής σου πρω­τοβουλίας, θα του δοθή ευκαιρία να θέση τέρμα εις την περίοδον της κρίσεως, ήτις, υφίσταται μετά την αποσκίρτησιν των φιλελευθέρων βουλευτών».

Με άλλα λόγια, ο Βεντήρης καλεί τον Βενιζέλο από μέρους του βασιλιά να προκαλέσει παραίτηση της κυβερνήσεως μόλις ψηφι­στεί το εκλογικό νομοσχέδιο, που έχει ήδη κατατεθεί στη Βουλή και προβλέπει πλειοψηφικό αλλού με₍στενή και αλλού με ευρεία περιφέρεια. Και ο Βεντήρης συνεχίζει:

«Ήδη, από της ψήφου εμπιστοσύνης και της καταθέσεως του νομοσχεδίου περί εκλογικού συστήματος, ο βασιλεύς έχει την εντύπωσιν ότι αι συζητήσεις παρατείνονται προς τον σκοπόν της παραμονής της κυβερνήσεως εις την Αρχήν, ενώ ο ίδιος είναι εκτεθειμένος ενώπιον της κοινής γνώμης ως αδρανών... Εκπληρών την βασιλικήν εντολήν, την συ­νοδεύω με ιδικήν μου παράκλησιν όπως, ανεξαρτήτως της προτιμήσεώς σου διά το εκλογικόν σύστημα, διατηρήσης την πρωτοβουλίαν προς αποφασιστικήν και ραγδαίαν έξοδον εκ μίας καταστάσεως, ήτις είναι αδύνατον να παραταθή επί πολύ. Επαναλαμβάνω τέλος την επιθυμίαν του βασιλέως όπως το ζήτημα των στρατιωτικών δαπανών και της θητείας μελετηθή εκ μέρους των αρμοδίων στρατιωτι­κών Αρχών με όλην την προσοχήν και την φροντίδα, την οποία απαιτεί η υψίστη σοβαρότης της περιπτώσεως αυ­τής». (Δαφνή, στο ίδιο. σ. 508-9.)