ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

Συγκλονισμός

Παγωμάρα και συγκλονισμό προκαλεί σε ολόκληρη την Ελλάδα η εκτέλεση των τεσσάρων, που ο κόσμος πληροφορείται από τις έκτακτες εκδόσεις των πρωινών εφημερίδων. Δύο χρόνια από τον τερματισμό του Εμφυλίου Πολέμου, χύνεται πάλι αίμα. Και μά­λιστα, ύστερα από τόσες διακηρύξεις, από όλες τις πλευρές, για ειρήνευση, λήθη και συμφιλίωση.

Αλλά, αν το ανθρώπινο δράμα των τεσσάρων στελεχών του ΚΚΕ έχει τελειώσει στο Γουδί με τις σφαίρες του εκτελεστικού αποσπάσματος, το πολιτικό δράμα συνεχίζεται. Μετά τις εκτε­λέσεις, αποκορυφώνεται η διαμάχη μέσα στους κόλπους της κυ­βερνήσεως και κυρίως της ίδιας της ΕΠΕΚ. Το ΚΚΕ, όπως είναι φυσικό, εντείνει τις επιθέσεις του κατά της ΕΠΕΚ και των Φιλε­λευθέρων. Ταυτόχρονα, ξεσπά αντιδικία ανάμεσα σε ορισμένους υπουργούς και την οικογένεια του Μπάτση, που καταγγέλλει ότι την εξαπάτησαν. Και όλη αυτή την κατάσταση την εκμεταλλεύε­ται ο Συναγερμός για να προωθήσει τις θέσεις του υποστηριζό­μενος από τους Αμερικανούς, από ισχυρούς οικονομικούς παρά­γοντες, στρατιωτικούς ανώτερους υπαλλήλους του κρατικού μηχανισμού και από τα συντηρητικότερα λαϊκά στρώματα.

Γνώριζε από το βράδυ της 29ης την απόφαση του βασιλιά ο Παπασπύρου ή μόνο την υποψιαζόταν; Ο ίδιος - όπως είδαμε - υποστηρίζει ότι δεν έφτασε η ανακτορική ανακοίνωση στο Υπουρ­γείο Δικαιοσύνης. Πήγε απευθείας στις στρατιωτικές Αρχές και στο Υπουργείο Στρατιωτικών. Αλλά δεν είχε ενημερωθεί ο Δ.Παπασπύρου, υπουργός τότε της Δικαιοσύνης, από τις υπηρεσίες του Υπουργείου Στρατιωτικών; Και, αφού με τόση αγωνία και εν­διαφέρον παρακολουθούσε ως και πέρα από τα μεσάνυχτα την υπόθεση, δεν πήρε στο τηλέφωνο έστω τον Γ.Βεντηρη, που ήταν εναντίον των εκτελέσεων, να πληροφορηθεί την τελική απόφαση του βασιλιά; Έχουν γραφεί στις εφημερίδες της εποχής, χωρίς να έχουν διαψευστεί από τον Δ.Παπασπύρου. μερικά χαρακτηρι­στικά επεισόδια: Στις 5 το πρωί, ο Σάββας Παπαπολίτης, από τα βασικά στελέχη της ΕΠΕΚ και της κυβερνήσεως, παίρνει στο τηλέφωνο τον υπουργό της Δικαιοσύνης για να μάθει τι γίνεται με τις εκτελέσεις.. Ο Δ.Παπασπύρου τού απαντά ότι δεν υπάρχει καμιά εξέλιξη. (Ενώ οι εκτελέσεις έχουν γίνει πριν από τρία τέ­ταρτα.) Αργότερα, ο Δ.Παπασπύρου φεύγει, με το πρώτο αε­ροπλάνο της μέρας, για τη Θεσσαλονίκη για να μιλήσει σε συνέ­δριο βαμβακοπαραγωγών. Στο ίδιο αεροπλάνο βρίσκεται και ο βουλευτής της ΕΠΕΚ Βαγγέλης Πέτσος (δικηγόρος και πολλές φο­ρές βουλευτής, ανήκε στην αριστερή πτέρυγα της ΕΠΕΚ και αρ­γότερα της Ενώσεως Κέντρου. Πέθανε το 1966).

-   Τι γίνεται, Μήτσο, με την υπόθεση των εκτελέσεων; ρωτά ο Πέτσος που δεν έχει διαβάσει ακόμα εφημερίδες.

-   Κάτι θα γίνει, Βαγγέλη, μην ανησυχείς, απαντά ο Δ.Παπασπύρου.

Μόλις η αεροσυνοδός μοιράζει τις εφημερίδες, ο Πέτσος, που ήταν και καρδιακός, παρ'ολίγον να λιποθυμήσει.

-   Το'ξερα, Βαγγέλη, του λέει ο Παπασπύρου, καθώς εκείνος σχεδόν άφωνος του δείχνει την εφημερίδα, αλλά δεν ήθελα να σε στενοχωρήσω.

Ο ίδιος ο Δ.Παπασπύρου, τώρα, μία εικοσιπενταετία από τα γεγονότα κι ενώ οι άλλοι πρωταγωνιστές και μάρτυρες δεν υπάρ­χουν πια, γράφει:

«Ούτε η παραίτηση της κυβερνήσεως ή, έστω, ενός ή πε­ρισσοτέρων υπουργών θα εματαίωνε την εκτέλεση. Η πα­ραίτηση απλώς θα ικανοποιούσε τους γνωστούς κύκλους που θα επετύγχαναν έτσι και την πτώση της κυβερνήσεως Πλαστήρα - Βενιζέλου, που ήταν κάρφος στους οφθαλμούς τους. Πολύ πρωί την Κυριακή, έφυγα αεροπορικά για τη Θεσσαλονίκη για να μετάσχω στο συνέδριο βαμβακοπα­ραγωγών ως προσωρινός υπουργός Γεωργίας, αναπληρώ­νοντας τον απουσιάζοντα αδελφικό φίλο Στέλιο Αλαμανή. Στο αεροδρόμιο έμαθα λεπτομέρειες για τα τραγικά συμ­βάντα της νύχτας. Δεν πέρασε ποτέ από τη σκέψη μου ότι με τέτοια βιασύνη και τόσο απάνθρωπα θα εγένετο η εκτέ­λεση μιας "δικαστικής αποφάσεως"». (Αυγή, στο ίδιο.)

Πιθανόν τις λεπτομέρειες να τις έμαθε το πρωί στο αεροδρό­μιο. Αλλά το γεγονός της εκτέλεσης των τεσσάρων δεν το είχε μά­θει ως εκείνη τη στιγμή ο υπουργός της Δικαιοσύνης; Ούτε ο διευθυντής των φυλακών, ούτε άλλος υπάλληλος του Υπουργείου Δικαιοσύνης δεν σκέφτηκε ότι θα έπρεπε να τον ειδοποιήσει;