ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

Παραιτήσεις

Μόλις γίνονται γνωστές οι εκτελέσεις, ο υπουργός Συντονισμού Γ.Καρτάλης επισκέπτεται τον άρρωστο πρωθυπουργό, διαμαρ­τύρεται και του υποβάλλει την παραίτηση του. Ο Πλαστήρας, που είναι ράκος από τη συγκίνηση και την αρρώστια, τον παρακαλεί κλαίγοντας να μην επιμείνει στην παραίτηση του:

- Μη μου φύγεις κι εσύ. του λέει. (Αφήγηση Κομνηνού Πυρομάγλου.) Όπως έχουμε δει, έχει ήδη παραιτηθεί, για άλλους λό­γους, ο τοποτηρητής των Ανακτόρων, υπουργός Αμύνης Αλ.Σακελλαρίου. Η παραίτηση αυτή δεν έχει και τόσο ενοχλήσει τον Πλαστήρα. Σχεδόν όμως ταυτόχρονα με τον Σακελλαρίου έχει παραιτηθεί και ο φίλος του Πλαστήρα, υφυπουργός «παρά τω πρωθυπουργώ» Ανδρέας Ιωσήφ. Κι έχει συνδέσει την παραίτη­ση του με τις προετοιμαζόμενες εκτελέσεις.

Την άλλη μέρα, 31 Μαρτίου 1952, 30 βουλευτές της ΕΠΕΚ συ­γκεντρώνονται και συζητούν το θέμα των εκτελέσεων. Έχουν επίγνωση του ότι το κόμμα τους κι οι ίδιοι προσωπικά έχουν δεχτεί σοβαρό πλήγμα. Έχουν ψηφιστεί από έναν κόσμο με ΕΑΜική, κυ­ρίως, προέλευση για τα συνθήματα και τις προεκλογικές τους υπο­σχέσεις τις σχετικές με την ειρήνευση, την αμνηστία, τη συμφι­λίωση. Το κόμμα τους, το «κίνημά» τους, είναι νέο και δεν έχει εμπλακεί σε αιματηρές αναμετρήσεις. Και, τώρα, σε ειρηνική πε­ρίοδο, η κυβέρνηση που στηρίζουν, παρουσιάζεται πολιτικά υπεύ­θυνη για «δικαστική δολοφονία». Ο ίδιος ο αρχηγός τους, πριν από δύο περίπου χρόνια, έντεκα μήνες μόλις μετά το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου, δεν έχει πει ότι υπάρχουν άλλες ποινές για τα οποιαδήποτε αδικήματα εκτός από τη θανατική;

Στη συγκέντρωση παίρνουν τον λόγο οι Λουκής Ακρίτας και Μίμης Γαληνός. Καταφέρονται κι οι δύο κατά των υπουργών Δι­καιοσύνης Παπασπύρου και Εσωτερικών Ρέντη, που τους κατη­γορούν ως κύριους υπεύθυνους για τις εκτελέσεις. Αλλά μήπως αυτοί οι ίδιοι οι βουλευτές της ΕΠΕΚ δεν έχουν εξουσιοδοτήσει «εν λευκώ» τον άρρωστο αρχηγό τους να χειριστεί το θέμα που αφορούσε τις ζωές οχτώ ανθρώπων, αλλά και την πολιτική ομαλότητα;

Ο αναβρασμός πάντως μεγαλώνει μέσα στην ΕΠΕΚ. Το Διοι­κητικό Συμβούλιο της νεολαίας της ΕΠΕΚ στη Θεσσαλονίκη πα­ραιτείται σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τις εκτελέσεις. Το ίδιο βρά­δυ. ο Πλαστήρας υποχρεώνεται να κάνει δηλώσεις για να υπερασπιστεί τον υπουργό Δικαιοσύνης:

«Εκπλήσσομαι - λέει ο πρωθυπουργός - διά τας διατυπω­θείσας αιτιάσεις σχετικώς με την στάσιν του κ.υπουργού της Δικαιοσύνης εις την υπόθεσιν των εκτελέσεων. Ο κ.Παπασπύρου με ετήρει συνεχώς ενήμερον δι'όλας τα ενερ­γείας επί των αιτήσεων χάριτος των οκτώ καταδίκων. Η σχετική του εισήγησις εγένετο τη απολύτω εγκρίσειτης κυ­βερνήσεως. Εν συνεχεία δε εγκαίρως ειδοποίησε τόσον εμέ όσον και τον κ.αντιπρόεδρον της κυβερνήσεως επί της τελικής αποφάσεως». (Εφημερίδες, 1ης Απριλίου 1952.)

Ο ίδιος ο Παπασπύρου δηλώνει ότι το θέμα ήταν αρμοδιότη­τας του Υπουργείου Εθνικής Αμύνης, το οποίο διέταξε και την εκτέλεση της αποφάσεως. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης διεκπεραι­ώνει μόνο τις αιτήσεις χάριτος. Δεν διευκρινίζει όμως τι ακριβώς εννοεί: Οι στρατιωτικοί διέταξαν τις εκτελέσεις χωρίς να τον ει­δοποιήσουν; Ο Κ.Ρέντης δηλώνει ότι αγνοούσε τις εκτελέσεις και τις πληροφορήθηκε στις 6 το πρωί από σημείωμα που του έστει­λε η Αστυνομική Διεύθυνση Αθηνών.

Το συγκλονιστικό θέμα των εκτελέσεων γίνεται αφορμή να εκ­δηλωθούν έντονα και οι προσωπικές και άλλες αντιθέσεις μέσα στους κόλπους της ΕΠΕΚ. Η εφημερίδα που διευθύνει ο αδελφός του υπουργού Εμπορίου, δικηγόρος Νίκος Παπαπολίτης (τώρα βουλευτής της ΕΔΗΚ), δημοσιεύει κύριο άρθρο με τον τίτλο «Με­τά το έγκλημα», στο οποίο, ανάμεσα σε άλλα, γράφει:

«...πρέπει πάντως να επισημανθή ο ρόλος του αρμοδίου υπουργού της Δικαιοσύνης, ο οποίος εξ υπαρχης υπήρξε σκοτεινός και ακατανόητος. Ο κ.υπουργός θα αντέτασσε ίσως ότι ο ρόλος του ήτο μόνον η σύνεσις. Η εντύπωσις όμως είναι γενική, ότι ο κ.Παπασπύρου δεν εμαγείρευε σύνεσιν αλλά μάλλον ισορροπίαν (εις την Λεβάδειαν τον παρονομοιάζουν «παλάτζα», που σημαίνει παζάρι και συμ­βιβασμό με όλους). Η εντύπωσις δηλαδή είναι ότι ο κ.υπουργός δεν ενωτίσθη ποτέ τας προγραμματικάς επαγγελίας που τον έβγαλαν βουλευτή και έδρασε - όπως θα έλεγε η αγαθή λαϊκή γλώσσα - μπαμπέσικα. Ή, εν πάση περιπτώσει, απεδείχθη ανάξιος των περιστάσεων. Δεν εφρόντισε να επιστήση την προσοχην εις τους σχεδιαστάς του πραξικοπήματος των εκτελέσεων - όποιοι κι αν ήσαν. Δεν εφρόντισε να υπενθυμίση εγκαίρως ούτε τας περί φρου­ρίων και οχυρών διατάξεις των στρατιωτικών κανονισμών (...). Και πόσα άλλα δεν ημπόρεσε ή δεν ηθέλησε να αποτρέψη... Έπαθε σύγχυσιν ή δεν ήξερε τι έκανε; Αυτό θα διευκρινισθεί κάποτε. Εν τω μεταξύ όμως ο κόσμος απο­ρεί πώς ο Πιλάτος αυτός μένει ακόμη υπουργός (...). Πά­ντως, πρέπει να μην παρασιωπάται από τώρα ότι ο Συνα­γερμός της πολιτικής παλιατσαρίας δεν έπαυσε ποτέ να ελλοχεύη και να υποκινή αόκνως, φανερά και κρυφά, προς την τραγικήν κατάληξιν των εκτελέσεων. Δίκαιον εξ άλλου θα ήτο να υπογραμμισθή η απεγνωσμένη προσωπική προ­σπάθεια που κατέβαλεν ο Νικ.Πλαστήρας από την κλίνην της ασθενείας του. Έως την ύστατην στιγμήν, δεν εσταμάτησε μαχόμενος, δεν έπαυσε να επισημαίνει τας φοβεράς συνεπείας, εάν το καίριον ζήτημα της "δίκης" δεν εύ­ρισκε λύσιν μέσα εις το πνεύμα της γαληνεύσεως (...). Άλλαι θελήσεις υπερίσχυσαν. Το διαισθάνονται όλοι (...). Άλλωστε, δεν ητύχησεν η κυβέρνησις Πλαστήρα μόνον. Ητυχήσαμεν όλοι ως έθνος - προς στιγμήν τουλάχιστον. Αλλά τώ­ρα έφθασαν εκεί που έφθασαν τα πράγματα. Η κυβέρνησις Πλαστήρα, παρά ταύτα, πρέπει να μείνη εις την εξουσίαν, διά να εκπληρώση τον μεγάλον προορισμόν των ριζικών πραγματώσεων εις την κατεύθυνσιν της γαληνεύσεως και της ανορθώσεως». (Προοδευτική Αλλαγή, 1 Απριλίου 1952.)

Ο Συναγερμός, που δεν παίρνει καμιά επίσημη θέση, όσο κρί­νεται η ζωή των οχτώ μελλοθάνατων, θα προσπαθήσει πραγμα­τικά να εκμεταλλευτεί τον ενδοκυβερνητικό σάλο που προκάλε­σαν οι εκτελέσεις. Στις 5 Απριλίου, ο Παπάγος θα δηλώσει:

«Η ειρήνευσις (...) από πολιτική μεταβάλλεται εις συναλλαγήν και, το φοβερώτερον, συναλλαγήν έναντι εκτελέ­σεων. Ο ελληνικός λαός ας κρίνη».

Και καταλήγει με τη μόνιμο επωδό του Συναγερμού την επο­χή εκείνη: εκλογές με το πλειοψηφικό.