ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΕΝ ΕΤΕΙ 2011

ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

Και πάλι η υπόθεση Αεροπορίας

Στις 28 Σεπτεμβρίου, αρχίζει πάλι στο Αναθεωρητικό Στρατο­δικείο Αθηνών η δίκη των αεροπόρων. Αυτή τη φορά, για να μην αμφισβητείται η γνησιότητα της διαδικασίας, ορίζεται πρόεδρος του δικαστηρίου ο αρεοπαγίτης Κυριακόπουλος που, για την περίσταση, παίρνει τον βαθμό τού «κατ'απανομήν» αντιστράτηγου.

    Στο διάστημα που μεσολάβησε ανάμεσα στις δύο δίκες στο Αναθεωρητικό, έχουν γίνει πολλά αεροπορικά δυστυχήματα. Και το γεγονός αυτό το προβάλλουν και το υπογραμμίζουν όσοι υποστηρίζουν ότι η υπόθεση είναι σκευωρία και ότι η ηγεσία της Πο­λεμικής Αεροπορίας προσπαθούσε να κρύψει την ανικανότητα της με την άσκηση τρομοκρατίας στο Σώμα. Έτσι, Το Βήμα, σε πρωτοσέλιδο σχόλιο του, ένα μήνα πριν αρχίσει η νέα δίκη στο Αναθεωρητικό, αναφέρει ότι, από τον Μάρτιο, έχουν συντριβεί πέντε στρατιωτικά αεροπλάνα. Και συνεχίζει:

«Η ιδική μας αεροπορία εν συγκρίσει προς τον αριθμόν των ιπταμένων σκαφών της υπερέβη προ πολλού το διε­θνές ποσοστόν ατυχημάτων (...). Είναι μάλλον βέβαιον ότι, αν οι έμπιστοι της διοικήσεως της αεροπορίας διέθετον διά την παρακολούθησιν του ιπταμένου υλικού όσην δραστηριότητα είχον διαθέσει διά την απόσπασιν "ομο­λογιών" από κατηγορούμενους αξιωματικούς, τα ατυχή­ματα θα ήσαν πολύ ολιγώτερα. Αλλά φαίνεται ότι η οργάνωσις βασανιστηρίων μεσαιωνικού τύπου είναι υπόθεσις πολύ ευκολωτέρα από την οργάνωση της εκπαιδεύσεως των πληρωμάτων».

Η δίκη κρατά δύο μήνες. Στις 17 Οκτωβρίου, καταθέτει στο δικαστήριο ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Χρηστέας, που, με εντολή του αρεοπαγίτη Αποστολόπουλου, έχει εξετάσει ορισμένους από τους κατηγορούμενους για τα βασανιστήρια. 0 Χρηστέας καταθέτει ότι ο ίδιος και οι συνάδελφοι του γιατροί Λουκόπουλος και Γούτας διαπίστωσαν ότι ο υποσμηναγός Γ.Θεο­δωρίδης έχει κακώσεις στα πέλματα από σκληρό αντικείμενο. Οι πόνοι που θα αισθάνθηκε ο Θεοδωρίδης - προσθέτει ο καθηγητής ι ης χειρουργικής -  θα ήταν αφόρητοι. Το ένα πόδι βρίσκεται ακό­μα, ύστερα από δύο χρόνια, σε επικίνδυνη κατάσταση. Αν δεν συνεχίσει την κατάλληλη θεραπεία – καταλήγει -, υπάρχει κίνδυνος να μη μείνει άλλη λύση από το να του κόψουν το πόδι.

 Η κατάθεση του καθηγητή Χρηστέα προκαλεί μεγάλη αίσθηση γιατί είναι η πρώτη επίσημη, από κορυφαίο μάλιστα γιατρό, επιβεβαίωση βασανιστηρίων. Ακολουθεί η κατάθεση του βοηθού του καθηγητή Χρηστέα, γιατρού Γεωργούδη, που έχει πάρει και αυτός μέρος στην εξέταση του Θεοδωρίδη και κάνει παρόμοια γνωμάτευση.

Αλλά πραγματικός σάλος προκαλείται στο δικαστήριο, όταν εμφανίζονται, για πρώτη φορά, και καταθέτουν ως μάρτυρες υπερασπίσεως των κατηγορουμένων αξιωματικοί της αεροπορίας. Πρώτος εξετάζεται, στις 21 Οκτωβρίου, ο σμηναγός σε πολεμική διαθεσιμότητα Αναστάσης Μήνης. Ο μάρτυρας, που έχει παρασημοφορηθεί για τη δράση του στον πόλεμο, καταθέτει ότι τον απείλησαν από το ΓΕΑ ότι αν παρουσιαστεί στο δικαστήριο, θα τον παραπέμψουν και αυτόν στο στρατοδικείο. Και ότι παρόμοιες απειλές και πιέσεις γίνονται και σε άλλους αξιωματικούς που έχουν εκδηλώσει την πρόθεση να προσέλθουν στο δικαστήριο και να καταθέσουν υπέρ των κατηγορουμένων. Πρόσφατα (ΤοΒήμα, 15 Μαρτίου 1977, έρευνα Π.Λουκάκου), ο Αν.Μήνης αποκάλυψε:

«.. .όταν έφθασε η υπόθεση στο Αναθεωρητικό, ζήτησα από τους κατηγορούμενους Μεταξά και Μαδεμλή να με προ­τείνουν σαν μάρτυρα υπερασπίσεως. Πράγματι με πρό­τειναν και, αφού έγινε η εκφώνηση των ονομάτων, γύρισα σπίτι μου. Εκεί έφθασε σε λίγο με μοτοσυκλέττα ένας του αερονομείου και μου είπε να πάω επειγόντως στο γραφείο του  αρχηγού Κελαϊδή. Πήγα πράγματι και ο υπασπιστής του μου λέει ότι ο αρχηγός έδωσε εντολή και διέτασσε να μην πάω μάρτυρας "των προδοτών" στη δίκη, διαφορετι­κά θα με έστελνε στο απόσπασμα. Απάντησα ότι θα πάω, όπως και έγινε».           

    Την άλλη μέρα, παρουσιάζεται στο Αναθεωρητικό, μάρτυρας υπερασπίσεως, ο σμήναρχος Παπαπαναγιώτου, αντιπρόσωπος της ελληνικής αεροπορίας στο NATO. Ο Παπαπαναγιώτου κατα­θέτει ότι επιστολή ενός υπαξιωματικού της αεροπορίας, που θεω­ρήθηκε βασικό επιβαρυντικό στοιχείο για τον αντισμήναρχο ε.α. Θ.Μεταξά, έχει σταλεί στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο, όπως του αποκάλυψε ο ίδιος ο αποστολέας της, ύστερα από πιέσεις μίας ολόκληρης βδομάδας.

Οι καταθέσεις των δύο αυτών μαρτύρων - Μήνη και Παπα­παναγιώτου - ηλεκτρίζουν την ατμόσφαιρα στο δικαστήριο. Η δί­κη συνεχίζεται με αδιάκοπα επεισόδια. Οι συνήγοροι των κατη­γορουμένων Παπακυριακόπουλος, Βαρικόπουλος και άλλοι κατηγορούν τον β.επίτροπο ότι προσπαθεί να τρομοκρατήσει τους μάρτυρες υπερασπίσεως. Αφορμή τούς έδωσε υπαινιγμός του β.επιτρόπου για την αξιοπιστία του σμηνάρχου Παπαπανα­γιώτου και έμμεση απειλή του ότι θα δοθεί εντολή να κρατηθεί ο μάρτυρας με την κατηγορία της ψευδορκίας.

Στη συνεδρίαση της 26ης Οκτωβρίου, αποχωρούν από τη δί­κη ο ένας μετά τον άλλο οι συνήγοροι, εκτός από τους Αβραάμ και Μαργέλλο. Οι 13 συνήγοροι που αποχωρούν, δίνουν στον Τύ­πο ανακοίνωση, στην οποία καταγγέλλουν «τας δυνάμεις του παρασκηνίου (...) αι οποίαι με μόνον σκοπό την παραπλάνησιν της δικαιοσύνης και την πανηγυρικώς επ'ακροατηρίω βεβαιωθείσαν και αδιαφιλονίκητον καταστάσαν αλήθειαν των γε­νομένων βαρβάρων βασανισμών αγωνίζονται να καλύψουν, και ηρωικούς αξιωματικούς, τιμηθέντας με τας μεγαλυτέρας της Πο­λιτείας διακρίσεις διά την ένδοξον δράσιν των, να συκοφαντή­σουν ως... κομμουνιστάς, απλώς και μόνον διότι ετόλμησαν να είπουν την αλήθειαν».

Στην ίδια συνεδρίαση του Αναθεωρητικού, με αίτηση του κα­τηγορούμενου αντισμηνάρχου Θ.Μεταξά, διαβάζεται πόρισμα του αναθεωρητή Δημητρίου, που υποστηρίζει ότι το Α2 του ΓΕΑ χάλκευε κατηγορίες εναντίον αξιωματικών:

«Το χαλκείον κατασκευαστών κομμουνιστών και συκο­φαντών - καταλήγει το πόρισμα Δημητρίου - υπάρχει εις το Υπουργείον Αεροπορίας και εις το Α2 του επιτελείου».

    Σε μια από τις επόμενες συνεδριάσεις, «προσήχθη» στο δικαστήριο ο αυτοκινητιστής Τσώκος, που ήταν κατηγορούμενος στο αεροδικείο και αθωώθηκε, αφού ενοχοποίησε τον Θεοδωρί­δη, αλλά αργότερα ανακάλεσε τις καταθέσεις του:

ΤΣΩΚΟΣ: Όλα όσα είπα εις την ανάκρισιν και εις το Αερο­δικείο ήσαν αποτέλεσμα βίας και βασανιστηρίων (...). Από τα βασανιστήρια είχα εξουθενωθεί τελείως και υπέγραψα ό,τι με διέταζαν (...). Ο Θέμελης μου έδειξε μια στιγμή μερικάς φωτογραφίας αξιωματικών της αεροπορίας. «Υπό­δειξε κάποιον από αυτούς - μου είπε - και θα σωθής».

ΚΟΚΟΡΕΤΣΑΣ (Αναθεωρητής): Πώς μέσα σε τόσους αξιω­ματικούς υπέδειξες τον Θεοδωρίδη;

ΤΣΩΚΟΣ: Μου έφεραν στο κελί μου δύο κάσες φωτογρα­φίες και με ρωτούσαν αν γνωρίζω κανέναν από τους εικο­νιζόμενους, που να είχε σχέσιν με τον Ακριβογιάννην. Επει­δή απαντούσα αρνητικά, άρχισαν πάλι να με βασανίζουν και ο Θέμελης, δείχνοντας την φωτογραφία του Θεοδωρί­δη, μου λέει: «Πες πως είναι αυτός για να γλιτώσης». Κι εγώ για να γλιτώσω έδειξα τον Θεοδωρίδη.

Ως μάρτυρας υπερασπίσεως εξετάζεται και ο υπουργός Αε­ροπορίας στην περίοδο του Εμφύλιου Πολέμου Αν. Μπακάλμπασης, που μιλά για την πατριωτική κατά τον πόλεμο, αλλά και την αντικομμουνιστική δράση του κατηγορουμένου τώρα ως αρ­χηγού «κομμουνιστικής συνωμοσίας» απόστρατου αντισμηνάρ­χου Θ.Μεταξά. Και προσθέτει ότι χαλκεύτηκε εναντίον του κα­τηγορία γιατί, ως προσωπάρχης του Υπουργείου Αεροπορίας, ο Θ.Μεταξάς εφάρμοσε με αυστηρότητα τον νόμο 3302 «όστις επε­δίωκε να παραδοθή βαθμιαίως το όπλον εις τους φυσικούς του ταγούς, οι οποίοι ήσαν οι εκ της Σχολής Ικάρων απόφοιτοι και έχοντες να επιδείξουν πραγματικήν δράσιν (...). Διά να χαρακτηρισθή κανείς κομμουνιστής το πράγμα ήτο απλούν. Εστέλλετο συκοφαντικόν ανώνυμον σημείωμα προς το Α2 του ΓΕΑ, τούτο διεβίβαζε το σημείωμα εις την Γενικήν Ασφάλειαν, η οποία επιστρέφουσα τούτο εις το Α2 άνευ επιβεβαιώσεως ή διαψεύσεως έδιδε το δικαίωμα εις τούτο να επικαλήται την συκοφαντικήν κα­τηγορίαν (...). To Α2 έχει τρομακτικά παρεκκλίνει του σκοπού του, αι σκευωρίαι δε είναι κάτι το σύνηθες διά την υπηρεσίαν αυτήν». (Το Βήμα, 1 Νοεμβρίου 1953.)

Οι κατηγορούμενοι στις απολογίες τους καταθέτουν και πάλι φρικιαστικές λεπτομέρειες για τα βασανιστήρια που τους έκαναν οι σκευωροί και τα όργανα τους για να τους υποχρεώσουν να ενο­χοποιήσουν τον εαυτό τους και άλλους συναδέλφους τους (εφη­μερίδες, 4-17 Νοεμβρίου 1953).

ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

Δράση του ΚΚΕ και συλλήψεις

Αναφερθήκαμε ήδη στη δίωξη από την κυβέρνηση του Συναγερ­μού των νόμιμων εκδηλώσεων της Αριστεράς, με τη μέθοδο των εκτοπίσεων από τις επιτροπές ασφαλείας ή των απολύσεων δη­μάρχων και δημοτικών και κοινοτικών συμβούλων «διά λόγους δημοσίου συμφέροντος». Υπάρχει όμως και η αυτόνομη δράση των οργανώσεων του «εκτός νόμου» ΚΚΕ. Για αρκετά χρόνια το ΚΚΕ διατηρεί ξεχωριστές από την ΕΔΑ οργανώσεις, που αναπτύσσουν δική τους δραστηριότητα και έχουν ιδιαίτερο καθοδη­γητικό κέντρο μέσα στην Ελλάδα. Η απόφαση της «4ης πλατιάς Ολομέλειας της Κ.Ε. του ΚΚΕ», που έγινε στο εξωτερικό τον Δε­κέμβριο του 1953, αναφέρει ανάμεσα σε άλλα:

«Πρέπει θαρραλέα και αποφασιστικά να δημιουργούμε παντού, να στερεώνουμε και να σφυρηλατούμε, μέσα στις συνθήκες της παρανομίας, τις γερές, μαζικές, παράνομες κομματικές οργανώσεις που θα δυναμώνουν καθημερινά τη σύνδεση τους με τον λαό, θα τον διαφωτίζουν και θα ορ­γανώνουν τους αγώνες του, απ'τους πιο μικρούς μέχρι τους πιο μεγάλους, ενάντια στην αμερικανοκρατία και την αμερικανοδουλεία, θα ενώνουν τον λαό στο πατριωτικό μέτωπο (...). Οι γερές, μαζικές παράνομες κομματικές ορ­γανώσεις θα πρέπει να στηρίζονται απαρέγκλιτα στις αρ­χές της μπολσεβίκικης συνωμοτικότητας και της σιδερέ­νιας επαγρύπνησης». (Σαράντα Χρόνια του ΚΚΕ, σ. 636.)

Η παράλληλη δράση παράνομων οργανώσεων του ΚΚΕ προκαλεί ζητήματα και δυσκολίες στην ΕΔΑ. Και, φυσικά, η αντιμετώπισή τους από τις καταδιωχτικές Αρχές είναι αμείλικτη. Στα τέλη Σεπτεμβρίου, το Υπουργείο Εσωτερικών ανακοινώνει ότι πιάστηκε το καταζητούμενο στέλεχος του ΚΚΕ Γιώργος Γεωργίου που, σύμφωνα με τις πληροφορίες της αστυνομίας, είχε οργανώσει κρύπτη σε σπίτι της οδού Λένορμαν και είχε εγκαταστήσει εκεί παράνομο εκδοτικό μηχανισμό. Στις 26 Νοεμβρίου, η Ασφάλεια Αθηνών πιάνει τρεις νεαρούς, που προσπαθούν να τοποθετήσουν στον λόφο του Στρέφη φωτεινή επιγραφή με 200 λαμπιόνια, με το σύνθημα «Ζήτω τα 35 χρόνια του ΚΚΕ». Το άλλο βράδυ, στη Βουλή, οι δημοσιογράφοι βλέπουν τον διευθυντή της Ασφάλειας Θ.Ρακιντζή να ψιθυρίζει κάτι στο αυτί του υπουργού Εσωτερικών, την ώρα που το Σώμα συνεδρίαζε. Ο Λυκου­ρέζος σηκώνεται από τη θέση του, στα υπουργικά εδώλια, λέει κάτι στον Μαρκεζίνη και εκείνος αμέσως ενημερώνει τον Παπάγο. Οι δημοσιογράφοι νομίζουν πως η υπόθεση έχει σχέση με τις συλλήψεις για τις φωτεινές επιγραφές. Την άλλη μέρα, όμως, ο Π.Λυκουρέζος καλεί σε συνέντευξη Έλληνες και ξένους δημοσιογράφους για να τους ανακοινώσει ότι οι Αρχές Ασφαλείας έπιασαν τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ Μιλτιάδη Ζαχαράτο και Δημήτρη Δάλλα και άλλα κομμουνιστικά στελέχη (Χρ.Παπαπάνου κ.λ.π.). Ο υπουργός των Εσωτερικών χαρακτηρίζει τις συλλήψεις αυτές «καίριον πλήγμα κατά του παρανόμου μηχανισμού του ΚΚΕ».

    Βέβαια, όλες αυτές οι τυμπανοκρουσίες δίνουν στις υποθέσεις ς των συλλήψεων στελεχών του ΚΚΕ μεγαλύτερες διαστάσεις από εκείνες που πραγματικά έχουν. Το ΚΚΕ δεν διαθέτει, την εποχή αυτή, άλλες δυνατότητες από το να επιχειρεί να αναπτύσσει την επιρροή του σε εργατικά σωματεία και άλλες οργανώσεις. Και αυτός είναι ο προσανατολισμός του.

    Τον Αύγουστο του 1953, έχει ξεσπάσει στη Γαλλία μεγάλο απεργιακό κύμα και το Παρίσι έμεινε για μερικές μέρες χωρίς φως, νερό και τηλέφωνο. Στα τέλη Σεπτεμβρίου, στην Ιταλία, έχουν απεργήσει 6 εκατομμύρια εργάτες με αίτημα την αύξηση των μισθών και ημερομισθίων. Κανένας, φυσικά, ούτε στη Γάλλία, ούτε στην Ιταλία, σκέφτεται να «θέσει εκτός νόμου», τα κόμματα ή τις εργατικές συνομοσπονδίες που πρωτοστατούν στις απεργίες αυτές, ούτε να οργανώσει πρες κόνφερανς για να αναγγείλει συλλήψεις. Αλλά στην Ελλάδα βαραίνουν ακόμα τα γεγονότα του 1944-49 και επικρατεί το εκδικητικοί και έντρομο πνεύμα της αντεπανάστασης.

ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

Διώξεις κατά της Αριστεράς

Όπως πάντα όλα αυτά τα χρόνια, ύστερα από μια μικρή ή με­γάλη επιτυχία της Αριστεράς σε εκλογές, κάποιος βάζει ζήτημα να διαλυθεί η ΕΔΑ. Αυτή τη φορά είναι ο Π.Πιπινέλης, που, όταν ο Παπάγος, από προσωπική αντιπάθεια, τον απομάκρυνε από μόνιμο αντιπρόσωπο της Ελλάδας στο NATO και τον διόρισε πρε­σβευτή στο Μπουένος Άυρες, παραιτήθηκε από τη διπλωματική υπηρεσία και άρχισε να αναπτύσσει ανοιχτή πια πολιτική δραστηριότητα. Με σειρά άρθρων του σε φιλοσυναγερμική εφημερί­δα, αναφερόμενος στην αύξηση των ψήφων της Αριστεράς στις αναπληρωματικές εκλογές, υποστηρίζει ότι υπάρχει κίνδυνος να γίνει η ΕΔΑ δεύτερο κόμμα και γι'αυτό είναι ανάγκη να διαλυ­θεί. Η κυβέρνηση, με επίσημη ανακοίνωση της, αποκρούει την πρόταση Πιπινέλη, χωρίς όμως να αποκλείει ότι θα αντιμετωπί­σει στο μέλλον αυτό το ενδεχόμενο:

«Η κυβέρνησις - δηλώνει κυβερνητικός εκπρόσωπος -, ως κυβέρνησις γνησίως δημοκρατική, δεν πρόκειται να προβή εις την διάλυσιν κανενός κόμματος, εφ'όσον δεν ήθελεν αποτολμήσειν τούτο να απειλήση το καθεστώς. Όσον αφο­ρά το Κομμουνιστικό Κόμμα, τούτο έχει διά νόμου διαλυ­θεί, η δε κυβέρνησις δεν αντιμετωπίζει θέμα νομιμοποιή­σεως αυτού». (Εφημερίδες, 9 Οκτωβρίου 1953.)

Η κυβέρνηση του Συναγερμού εφαρμόζει στην πράξη τη γραμ­μή αυτή του διαχωρισμού ανάμεσα στην ΕΔΑ και το ΚΚΕ: Όσους είναι ενταγμένοι στον παράνομο μηχανισμό του ΚΚΕ και πέφτουν στα χέρια της Ασφάλειας τους παραπέμπει στα στρατοδικεία για κατασκοπία. Από τα στελέχη και μέλη της ΕΔΑ όσους της είναι ιδιαίτερα ενοχλητικοί ή, και χωρίς επιλογή, ορισμένους ακόμα και στην τύχη, από καιρό σε καιρό, για να συντηρεί το κλίμα της φο­βίας, τους διώκει με τον μηχανισμό των επιτροπών ασφαλείας. Με αυτή τη διπλή τακτική, έχει τη δυνατότητα και τα προσχήμα­τα της δημοκρατικότητας να διατηρεί, και τη δράση της Αριστε­ράς να περιορίζει. Έτσι, λίγες μέρες πριν από τις εκλογές του Έβρου, επανεκτοπίζονται στον Άγιο Ευστράτιο 40 «αδειούχοι» εξόριστοι. Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση καταργεί το στρατόπεδο του Τρίκερι και μεταφέρει τις 50 εξόριστες γυναίκες που απομέ­νουν στον Άγιο Ευστράτιο.

ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

Δικάζεται ο Πλουμπίδης

Μέσα στην καρδιά του καλοκαιριού, στις 24 Ιουλίου, αρχίζει στο παλαιό κτίριο του στρατοδικείου, στην οδό Ακαδημίας, η δίκη του Νίκου Πλουμπίδη, του κομμουνιστή ηγέτη που τώρα έχει αποκηρυχτεί από την ηγεσία του κόμματος του σαν «πράκτορας». Αυ­στηρά μέτρα έξω από το δικαστήριο κατά τη μεταφορά του άρ­ρωστου κατηγορούμενου με χειροπέδες, ακόμα και μέσα στην κλούβα της χωροφυλακής. Παρόλο που τον κατατρώει η φυμα­τίωση, ο Πλουμπίδης εμφανίζεται στο δικαστήριο χαμογελαστός, ομιλητικός, μ'ένα άσπρο καλοκαιρινό κοστούμι. Στα χέρια του κρατά ένα γαρίφαλο, κατά το πρότυπο του Μπελογιάννη. Και παρόλο ότι είναι σίγουρος πως τον περιμένει η ίδια τύχη, παρα­κολουθεί με ψυχραιμία τη διαδικασία και, από καιρό σε καιρό, κάνει και χιούμορ. Μαζί του δικάζεται και η γυναίκα που τον έκρυβε στο σπίτι της.

   Στην κατάμεστη από δημοσιογράφους, αστυνομικούς και ακρο­ατές μικρή αίθουσα του στρατοδικείου, παρελαύνουν επί μέρες οι μάρτυρες. Όπως σε όλες σχεδόν τις δίκες στελεχών του ΚΚΕ, μάρτυρες κατηγορίας είναι ο διευθυντής της Αστυνομίας Αθηνών Ρακιντζής, ο διοικητής της Ασφαλείας Πειραιώς Ταβουλάρης, ο αστυνομικός διευθυντής I.Κροντήρης της «διώξεως κομμουνι­σμού», ο I. Πανόπουλος, ο στρατηγός Νικολόπουλος κ.λ.π. Ο Πλουμπίδης τους υποβάλλει ερωτήσεις, προσπαθώντας να αποκαλύψει τις αντιφάσεις τους, και, γενικά, δίνει μια μάχη για το κόμμα του, ενώ, όσον αφορά την προσωπική του τύχη, από την αρχή είναι βέβαιος πού θα καταλήξει: στη θανατική καταδίκη και στην εκτέλεση του. Το κατηγορητήριο αναφέρει ότι αυτός ήταν επικεφαλής του παράνομου μηχανισμού του ΚΚΕ με τους ασύρ­ματους. Και ο Συναγερμός, παρά τις διακηρύξεις των Παπάγου και Μαρκεζίνη για «λήθη του παρελθόντος», δεν έχει καμία πρό­θεση να χαλαρώσει τα αντικομμουνιστικά μέτρα και να σταμα­τήσει, τουλάχιστον, τις εκτελέσεις.

Πίσω από το χαμόγελο του Πλουμπίδη κρύβεται ανείπωτη τραγωδία. Δεν είναι μόνο, ούτε τόσο, η γυναίκα και το παιδί του, που θα έμενε ορφανό. Αυτά όλα τα είχε αποφασισμένα από χρό­νια ο βετεράνος κομμουνιστής, με την ιεραποστολική πίστη. Η με­γαλύτερη τραγωδία του είναι ότι, ακόμα και στη διάρκεια της δί­κης του, το κόμμα του, που γι'αυτό είχε θυσιάσει όλα τα χρόνια της ζωής του, την υγεία του και τώρα θα έδινε και τη ζωή του, τον καταγγέλλει για πράκτορα του εχθρού:

«Ο ξεσκολισμένος πράκτορας της Ασφάλειας Ν.Πλου­μπίδης - έλεγε στις 27 Ιουλίου ο ραδιοσταθμός "Ελεύθερη Ελλάδα". Αυτός που παρέδωσε στην Ασφάλεια τον Ν.Μπελογιάννη και που μαζί με τον αστυνομικό διευθυντή Πανόπουλο σκάρωσαν μια σειρά προβοκάτσιες σε βάρος του λαϊκού κινήματος».

Ο Πλουμπίδης, καθώς διαβάζει κάθε μέρα εφημερίδες, είναι ενήμερος για όλες αυτές τις συκοφαντίες. Εξάλλου, ο επίτροπος και ο πρόεδρος του στρατοδικείου φροντίζουν να του θυμίζουν κάθε τόσο ότι ο Ζαχαριάδης τον καταγγέλλει για πράκτορα και χαφιέ.

- Ο Ζαχαριάδης είναι ο αρχηγός του κόμματος μου - απα­ντά ο Πλουμπίδης. Άδικα προσπαθείτε να με στρέψετε εναντίον του. Για να με αποκαλεί πράκτορα θα'χει τους λόγους του. Εγώ μόνο σε Συνέδριο του Κόμματος θα μπο­ρούσα να ζητήσω διευκρινίσεις.

Σε γράμμα του από τις φυλακές στον Κ.Μπασιάκο γράφει: Το κόμμα, κάποια μέρα θα με αποκαταστήσει κι εσύ θα παίξεις αποφασιστικό ρόλο σ' αυτό. (Αφήγηση Κ.Μπασιάκου.)

Στην απολογία του ο Πλουμπίδης τονίζει ότι η υπόθεση του δεν είναι κατασκοπία, αλλά πολιτική:

«Σήμερα, κύριοι – συνεχίζει -, δεν δικάζετε άτομα. Δικάζε­τε το ΚΚΕ. Και επ'αυτού δηλώνω, παρόλο ότι σήμερα δεν έχω την τιμή να εκπροσωπώ το κόμμα μου, αλλά έχω και πολεμική εναντίον μου ότι αναλαμβάνω πλήρως τις ευθύ­νες για την πολιτική γραμμή του κόμματος μου».

    Πρόεδρος: Σε θεωρούν προδότη.

Πλουμπίδης: ... Θέλουν να προστατεύσουν το κόμμα από έναν υποτιθέμενο εχθρό».

Συνεχίζοντας την απολογία του, ο Πλουμπίδης αναφέρεται στο γράμμα του Ζαχαριάδη του 1940 για τον πόλεμο και την Αντί­σταση. Λέει πως ο ίδιος ήταν ο οργανωτής στη μεγάλη διαδήλω­ση, στις 5 Μαρτίου 1943, για να αποτραπεί η επιστράτευση.

Στις 3 Αυγούστου, το διαρκές στρατοδικείο βγάζει την από­φαση του: Καταδικάζει τον Νίκο Πλουμπίδη δύο φορές σε θάνα­το, για κατασκοπία (Α.Ν. 375) και για ανασύσταση του ΚΚΕ (Α.Ν. 609) κ.λπ. Δύο φορές ερήμην σε θάνατο καταδικάζονται και οι ηγέτες του ΚΚΕ Ν.Ζαχαριάδης, Γ.Γούσιας, Β.Μπαρτζώτας κ.λ.π.

ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

Ιδρύεται η ΚΥΠ

Αλλά ούτε η βίαιη αντιμετώπιση των φοιτητικών διαδηλώσεων, ούτε οι συλλήψεις αριστερών, ούτε το αντιδημοκρατικό καθε­στώς στα εργατικά συνδικάτα είναι κάτι το καινούργιο στον δη­μόσιο βίο της χώρας. Άλλα κυβερνητικά μέτρα θα δώσουν την αφορμή στην αντιπολίτευση να καταγγείλει την οργάνωση «συναγερμικού κράτους».

Ήδη, στα μέσα Απριλίου, ο Βενιζέλος κατηγορεί τον Παπάγο ότι επαναφέρει στον στρατό τους κινηματίες του ΙΔΕΑ, «οι οποίοι έλαβον τα όπλα κατά της νομίμου κυβερνήσεως».

Ο τότε υπουργός Αμύνης Π.Κανελλόπουλος, σε πρόσφατα δημοσιεύματα του, επιβεβαιώνει πως ο ΙΔΕΑ διατηρήθηκε στον στρατό ως συνωμοτική οργάνωση και μετά τη νίκη του Παπάγου. Γράφει:

«...η διατήρηση του ΙΔΕΑ και μετά την εκλογική νίκη του Παπάγου μοιάζει να 'ναι κάτι το ανεξήγητο. Αλλά και το ανεξήγητο εξηγείται. Οι αξιωματικοί του ΙΔΕΑ είχαν αφο­σίωση στον Παπάγο, δεν έπαψαν όμως να δυσπιστούν προς τον πολιτικό κόσμο γενικά και προς τον κοινοβουλευτισμό. Είχαν δυσπιστία και στους πολιτικούς συνεργάτες του Πα­πάγου, σε μένα, που ανέλαβα το Υπουργείο Εθνικής Αμύ­νης, καθώς και στους στρατηγούς - μέλη της Βουλής, Σω­κράτη Δημάρατο, Σπυρίδωνα Γεωργούλη και Σέργιο Γυαλίστρα (...). Ήταν "παπαγικώτεροι" από τον Παπά­γο και αποφάσισαν - το υποθέτω, αλλά είχα και μερικές ενδείξεις - να τον "κηδεμονεύσουν", φυσικά "αφανώς" και με πολλή προσοχή, γιατί ήξεραν τον υπερήφανο χαρακτή­ρα του. Δεν τους άρεσε, φαντάζομαι, ούτε το άνοιγμα που είχε κάμει ο Παπάγος, ως πολιτικός αρχηγός, προς σημα­ντικά πρόσωπα του παλαιοδημοκρατικού (βενιζελικού) κό­σμου, ούτε ο πολύ φιλικός προσωπικός δεσμός που είχε αναπτυχθεί τότε μεταξύ Παπάγου και Δημητρίου Λα­μπράκη». (Π.Κανελλόπουλου, στο ίδιο, σ. 26-30.)

Είναι να απορεί κανείς γιατί ο Π.Κανελλόπουλος προσπα­θεί, με τόσες «υποθέσεις», να εξηγήσει γιατί οι ΙΔΕΑ τες διατή­ρησαν τη συνωμοτική τους οργάνωση και μετά τη νίκη του Πα­πάγου, και δεν ανατρέχει στα ίδια τα δικά τους κείμενα, όπου ομολογείται καθαρά ότι μακροπρόθεσμος και μόνιμος σκοπός τους ήταν να επιβάλουν τη δικτατορία του ΙΔΕΑ. Αφού δεν κά­νει αυτή την απλή σύνδεση των έργων τους με τα κείμενα τους, θα ήταν, ίσως, υπερβολικό να ζητήσουμε από τον επιφανή πολι­τικό, καθηγητή και κοινωνιολόγο να προσθέσει στους συλλογι­σμούς του μια ακόμα «υπόθεση»: Ότι ο ΙΔΕΑ, ίσως, ήταν και το κύριο όργανο διπλού ελέγχου και κατασκοπίας των Αμερικανών στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις. Και, φυσικά, οι αμερικανικές υπηρεσίες δεν είχαν κανέναν λύγο να διαλύσουν αυτό το πολύ­τιμο όργανο τους, έστω και όταν, χάρη και στις δικές τους φιλό­τιμες προσπάθειες, ανέβηκαν στην εξουσία ο Συναγερμός και ο φίλος τους στρατάρχης.

Ο Π.Κανελλόπουλος, πάντως, μέσα στο πλαίσιο της «αυτο­κριτικής», στην οποία, με θάρρος, έχει επιδοθεί μετά το απριλια­νό πραξικόπημα, ομολογεί ότι, ως υπουργός Αμύνης του Συνα­γερμού, δεν έκανε «ιδιαίτερη προσπάθεια να εξακριβώσει, αν λειτουργούσε ακόμα ο μυστικός αυτός σύνδεσμος». (Και αν έκα­νε, θα τον άφηνε ο Παπάγος ή θα τον απομάκρυνε αμέσως από το Υπουργείο Αμύνης;)

Η επαναφορά από τον Παπάγο στον στρατό και σε καίριες θέσεις στρατιωτικών του ΙΔΕΑ συνδέεται και με την ίδρυση, τον Μάιο του 1953, της ΚΥΠ, της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών. Η κατάθεση του σχετικού νομοσχεδίου στην Επιτροπή Εξου­σιοδοτήσεως προκαλεί έντονες αντιδράσεις από την αντιπολί­τευση. Στην εισηγητική έκθεση του σχετικού νομοσχεδίου αναφέρεται ότι σκοπός της ΚΥΠ είναι «ο συντονισμός της δράσεως

των διαφόρων υπηρεσιών πληροφοριών των ασχολουμένων με την εθνικήν ασφάλειαν».

«...μόνον διά της ιδρύσεως μιας Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών - συνεχίζει η εισηγητική έκθεση - θα καταστή δυνατή η αντιμετώπισις της εν τη χώρα εχθρικής κατασκο­πίας, η οποία, στηριζομένη επί των κομμουνιστικών οργα­νώσεων, έχει λάβει τελευταίως λίαν επικίνδυνον έκτασιν».

Όπως ορίζουν τα άρθρα 2 και 4 του σχεδίου νομοθετικού δια­τάγματος, η ΚΥΠ θα είναι «υπηρεσία αυτοτελής, υπαγόμενη υπό τας αμέσους διαταγάς του προέδρου της κυβερνήσεως». Τον δι­ευθυντή της θα ορίζει ο πρωθυπουργός.

Η κυβέρνηση χαρακτηρίζει το νομοθέτημα «κατεπείγον» και ζητά να ψηφιστεί σε μία και μόνη συζήτηση της Βουλής. Η αντιπο­λίτευση όμως αντιδρά έντονα. Ο Παπανδρέου και ο Πλαστήρας, σε σχετικές τους δηλώσεις, εκφράζουν αμφιβολίες αν συμβιβάζεται με τις δημοκρατικές αρχές του πολιτεύματος. (Εφημερίδες, 8 Μαίου 1953.) Η αντιπολίτευση αποχωρεί από την επιτροπή εξουσιοδοτή­σεως κατά τη σχετική συζήτηση, υποστηρίζοντας ότι το νομοσχέδιο δεν είναι «επείγον».

Το νομοσχέδιο για την ίδρυση της ΚΥΠ και η επαναφορά στον στρατό των αξιωματικών που ανήκουν στον ΙΔΕΑ οξύνουν τις σχέ­σεις ανάμεσα στην κυβέρνηση και την αντιπολίτευση. Το Κόμμα των Φιλελευθέρων, που έχει δραστηριοποιηθεί μετά την προ­σχώρηση του Γ.Παπανδρέου, με έντονη ανακοίνωση του καταγ­γέλλει ότι, με την αποστράτευση 11 υποστρατήγων και την επα­ναφορά «των στασιαστών της 31ης Μάιου 1951», η κυβέρνηση «αποβλέπει εις δημιουργίαν προσωπικού και κομματικού στρα­τού». (Εφημερίδες, 14 Μαΐου 1953.)

Στις αρχές Ιουνίου, αρχίζει συζήτηση στη Βουλή για τα θέμα­τα των ενόπλων δυνάμεων με αφορμή σχετική επερώτηση. Μέσα σε αντεγκλήσεις και αδιάκοπα επεισόδια, συζητούνται πάλι η υπόθεση του κινήματος της 31ης Μαΐου 1951, ο ρόλος του Παπά­γου τη νύχτα εκείνη κ.λ.π. Ο βουλευτής Κ.Μητσοτάκης, που ανα­πτύσσει πρώτος την επερώτηση του Κόμματος των Φιλελευθέ­ρων, αναφέρει την περίπτωση του συνταγματάρχη Αλέξανδρου Νάτσινα, που έχει αποταχτεί για συμμετοχή στο κίνημα του 1951 και ως ηγετικό στέλεχος του ΙΔΕΑ, και τώρα προορίζεται για διευθυντής της ΚΥΠ. Και κατηγορεί την κυβέρνηση του Συναγερ­μού ότι προσπαθεί να μεταβάλει τον στρατό σε όργανο των κομ­ματικών της επιδιώξεων. Στις κατηγορίες της αντιπολιτεύσεως απαντά ο υπουργός Αμύνης Π.Κανελλόπουλος, στον οποίο αντα­παντά ο Γ.Παπανδρέου. (Πρακτικά Βουλής, 9 Ιουνίου 1953.)

Εκείνο όμως που δεν ξέρει και δεν μαντεύει ή, τουλάχιστον, δεν καταγγέλλει η κεντρώα αντιπολίτευση είναι ότι, με την επα­ναφορά των αξιωματικών του ΙΔΕΑ και την ίδρυση της ΚΥΠ, οι αμερικανικές υπηρεσίες στερεώνουν τον έλεγχο τους στις ελλη­νικές ένοπλες δυνάμεις. Δεν είναι ίσως ακόμα γνωστό ότι ο Νάτσινας είναι έμπιστος των Αμερικανών και ότι, από την πρώτη στιγμή, ο ΙΔΕΑ θα συνδέσει την ΚΥΠ στενά με τη CIA. Ο Ουίλιαμ Κουήν, μέλος της αμερικανικής στρατιωτικής αποστολής στην Ελλάδα από το 1953 ως το 1955, αλλά ουσιαστικά σταθμάρχης της CIA στη χώρα μας ύστερα από την αναχώρηση του Τομ Καραμεσίνη, θα φροντίσει να προωθηθούν στην ελληνική ΚΥΠ στενοί συ­νεργάτες των αμερικανικών υπηρεσιών. Έτσι η ΚΥΠ θα μεταβληθεί σε παράρτημα της CIA (βλέπε Το Βήμα, 6 Απριλίου 1975, Η προετοιμασία της δικτατορίας, Αντί, τ. 73 κ.λπ.).

ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

Χάος στο Κέντρο

 

Μία από τις άμεσες συνέπειες των κυβερνητικών οικονομικών μέ­τρων είναι και οι αθρόες απολύσεις εργατών από πολλές βιομη­χανίες, ιδιαίτερα κλωστοϋφαντουργίες. Περιμένοντας να δια­μορφωθούν υψηλότερες τιμές, οι βαμβακοπαραγωγοί και οι έμποροι δεν διαθέτουν στις βιομηχανίες ικανοποιητικές ποσότη­τες μπαμπάκι, ενώ, γενικότερα, έχει δημιουργηθεί κατάσταση αναμονής. Εξάλλου, η κατάργηση από την κυβέρνηση του Ν. 2222, που προστάτευε τους εργαζομένους από τις αυθαίρετες απολύ­σεις, έχει λύσει τα χέρια των εργοδοτών.

 

Οι ανατιμήσεις και οι απολύσεις έχουν δημιουργήσει δυσαρέ­σκεια στους εργαζόμενους. Η αντιπολίτευση θέλει να αξιοποιή­σει πολιτικά τη δυσαρέσκεια αυτή για να υποσκάψει τη θέση του Συναγερμού. Ο Σοφοκλής Βενιζέλος, σε δηλώσεις του, τονίζει:

 

«Η κυβέρνησις, χαριζομένη εις τους φίλους της, κατήρ­γησε τον ψηφισθέντα παρ'ημών και καταπολεμηθέντα υπό του Ελληνικού Συναγερμού νόμον 2222, με αποτέλε­σμα να πεταχθούν εις τους δρόμους χιλιάδες εργατικών οικογενειών. Ο κ.υπουργός της Εργασίας εδήλωσεν ότι τούτο γίνεται διότι διερχόμεθα περίοδον εξυγιάνσεως. Εάν η κυβέρνησις νομίζη ότι θα επέλθη η εξυγίανσις του τόπου διά της απαθλιώσεως και της πείνης των εργαζο­μένων τάξεων, διαπράττει, μέγα σφάλμα». (Εφημερίδες, 23 Απριλίου 1953.)

Αλλά η κεντρώα αντιπολίτευση δεν είναι σε θέση να εκμεταλ­λευτεί πολιτικά τη δυσαρέσκεια των εργαζομένων, γιατί βρίσκεται η ίδια σε κατάσταση αναταραχής. Οι εκλογικές ήττες, η αρρώστια του Πλαστήρα και η τάση φυγής του Βενιζέλου έχουν δυναμώσει τις αποσυνθετικές τάσεις και τείνουν να δημιουργήσουν χάος στις γραμμές της. Με αφορμή την επιμονή του Πλαστήρα να είναι υπο­ψήφιος στην αναπληρωματική εκλογή του Ρεθύμνου ο φίλος του Σοφ.Βενιζέλου, Λύτινας, έχει δημιουργηθεί σοβαρή διάσταση ανά­μεσα στον αρχηγό της ΕΠΕΚ και το άμεσο περιβάλλον του από τη μια και τους Γ.Καρτάλη, Στ.Αλαμανή και Ν.Ασκούτση από την άλλη. Ταυτόχρονα, οι φιλικές στην ΕΠΕΚ εφημερίδες έχουν εξα­πολύσει επίθεση κατά του διευθυντή του πολιτικού γραφείου τού Πλαστήρα και γνωστού για τον φιλοαμερικανισμό του Γιάννη Μοάτσου. Ο Πλαστήρας ζητά από τα μέλη των δύο διοικητικών επι­τροπών της ΕΠΕΚ - κοινοβουλευτικής και εξωκοινοβουλευτικής - να υπογράψουν ανακοίνωση που να χαρακτηρίζει κακόβουλες τις επιθέσεις της εφημερίδας Προοδευτικός Φιλελεύθερος (προσκεί­μενης στον Καρτάλη) κατά του Μοάτσου. Την ανακοίνωση υπο­γράφουν πραγματικά οι Κ.Ρέντης, Εμ.Μπακλατζής και Σάββας Παπαπολίτης. Οι Γ.Καρτάλης, Στ.Αλαμανής και Ν.Ασκούτσης, που αρνούνται να την υπογράψουν, διαγράφονται από το κόμμα. Ο Πλαστήρας διαγράφει και τον πρώην υπουργό Πατρίκιο για τις δηλώσεις του στην Αυγή υπέρ συνεργασίας Κέντρου - Αριστεράς, (Προοδευτικός Φιλελεύθερος, 1-5 Μαΐου 1953.)

Βασική αιτία για τις διαφωνίες αυτές είναι και η επιθυμία του Ν.Πλαστήρα να συγχωνευτεί η ΕΠΕΚ με το Κόμμα των Φιλελευ­θέρων. Η συγχώνευση ματαιώνεται και ο Βενιζέλος παύει μάλι­στα να εκπροσωπεί στη Βουλή και τα δύο κόμματα. Ο Πλαστή­ρας ορίζει κοινοβουλευτικό εκπρόσωπο της ΕΠΕΚ τον Σάββα Παπαπολίτη. Αυτός όμως ο διορισμός προκαλεί νέο σάλο στις γραμμές της ΕΠΕΚ και νέες αποχωρήσεις. Στις 3 Μαΐου, δημο­σιεύεται στον Τύπο κοινή δήλωση δώδεκα παραγόντων της ΕΠΕΚ, που διαχωρίζουν τη θέση τους από το κόμμα. Από τους δώδε­κα μόνο τρεις έχουν εκλεγεί βουλευτές στις εκλογές του 1952 - οι Γιώργος Γρηγορίου, Γιάννης Ζίγδης και Δ.Παπασπύρου. Οι άλλοι εννιά είναι πρώην βουλευτές ή και πρώην υπουργοί, οι Αρβανιτάκης, Βαχλιώτης, Ευριπαίος. Κερασιώτης, Λαπατσάνης, Μανέτας, Μπουρδάρας, Παπαμαντέλος και Σπαής.

Στη δήλωση τους, οι δώδεκα παράγοντες της ΕΠΕΚ κατηγο­ρούν την ηγεσία ότι κατάργησε τη δημοκρατική λειτουργία του κόμματος, αλλοίωσε την ιδεολογία του και δημιούργησε προσω­πικές καταστάσεις που κλονίζουν την εσωτερική συνοχή του. Ταυ­τόχρονα, οι δώδεκα δίνουν στη δημοσιότητα επιστολή που έχουν απευθύνει στις 30 Απριλίου στον Πλαστήρα και στην οποία υπο­στηρίζουν ότι ο διορισμός του Παπαπολίτη ως εκπροσώπου της ΕΠΕΚ στη Βουλή αλλοιώνει τον χαρακτήρα του κόμματος:

«Ο κ. Παπαπολίτης – έγραφαν - εκ της μέχρι τούδε πολι­τείας του επέδειξε χαρακτήρα εντελώς διάφορον εκείνου τον οποίον η προσωπικότης ΣΑΣ επέβαλεν εις το κόμμα, ούτως ώστε η τοιαύτη προβολή του να απειλή να μεταβάλη αυτήν ταύτην την ιδεολογικήν μορφή ν της ΕΠΕΚ (...). Ο κ.Παπαπολίτης, αφ'ης εισήλθεν εις το κόμμα, συνέδεσεν εαυτόν με την προσπάθειαν απομακρύνσεως στελεχών δεδοκιμασμένης ικανότητος και αφοσιωμένων εις αυτό, συν­δεδεμένων δε μεθ'Υμών εις κοινούς εν των παρελθόντι αγώνας, είναι εντελώς ακατάλληλος διά τον τοιούτον συντονισμόν εις τρόπον ώστε η ανάθεσις εις αυτόν του λει­τουργήματος τούτου να οδήγηση ασφαλώς εις νέαν αναταραχήν ήτις θα κλονίση την συνοχήν του κόμματος...».

Σε λίγες μέρες αποχωρεί από την ΕΠΕΚ και ο Κ. Ρέντης.

ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

Παρεμβαίνει ο Γ. Παπανδρέου

Η πολιτική ηγεσία ως εκείνη τη στιγμή σιωπά. Οι ηγέτες του Κέ­ντρου έχουν εκτεθεί διπλά: Με κυβέρνηση ΕΠΕΚ - Φιλελευθέρων έχουν γίνει η σκευωρία, τα βασανιστήρια και η δίκη. Οι Πλαστή­ρας και Βενιζέλος, με δηλώσεις τους, όπως είδαμε, το 1952, δέ­χτηκαν πως ήταν «κομμουνιστική συνωμοσία». Έτσι, τώρα, πρώ­τος από τον πολιτικό κόσμο βγαίνει και ανεβάζει σε υψηλότερο πολιτικό επίπεδο τη διαμάχη για την υπόθεση της Αεροπορίας ο συνεργαζόμενος με τη συναγερμική κυβέρνηση βουλευτής Γ.Παπανδρέου: Στις 10 Μαρτίου δηλώνει ότι, ύστερα από τις κα­ταγγελίες, «δημιουργείται μέγα ηθικόν θέμα».

«Εις την δίκην αυτήν – συνεχίζει - δεν κρίνεται μόνον η τύ­χη των κατηγορουμένων. Κρίνεται επίσης η τύχη της δι­καιοσύνης και της δημοκρατίας».

Ο παλαιός και έμπειρος πολιτικός, που φιλοδοξεί τώρα να γί­νει ο αρχηγός του Κέντρου, έχει συλλάβει το πρόβλημα. Ως τότε για βασανιστήρια και αστυνομικές ή δικαστικές πλεκτάνες μι­λούσαν μόνο οι αριστεροί. Τώρα όμως καταγγέλλονται βασανι­στήρια εις βάρος αξιωματικών με πλούσια δράση κατά των κομ­μουνιστών και πρωτοστατούν στην αμφισβήτηση της ορθότητας των αποφάσεων του Αεροδικείου δικηγόροι όχι μόνο γνωστού κύ­ρους, αλλά και με δεξιά ή κεντροδεξιά τοποθέτηση, όπως ο Παπακυριακόπουλος, ο Τσουκαλάς, ο Βαρικόπουλος. Τι συμβαίνει λοιπόν; Ο Γ.Παπανδρέου καταλαβαίνει πως είναι μια υπόθεση που θα έχει συνέχεια και μια εξαίρετη ευκαιρία να προετοιμάσει το έδαφος για τη νέα πολιτική του εξόρμηση με μια μάχη για το Κράτος Δικαίου», τη Δικαιοσύνη και τη Δημοκρατία.

Οπωσδήποτε, από τη στιγμή που ένας πολιτικός ηγέτης, έστω και χωρίς αξιόλογο κόμμα αυτή τη στιγμή, πολιτικοποιεί την υπό­θεση, η εξέλιξη της επηρεάζεται.

Η υπεράσπιση επιμένει στο Αναθεωρητικό στην αίτηση της να αναβληθεί η δίκη ώσπου να ερευνηθεί το θέμα της πλαστότητας της προδικασίας. Ο β.επίτροπος, αποκρούοντας το αίτημα, αφή­νει υπαινιγμούς ότι οι συνήγοροι κινούνται από πολιτικές δυνά­μεις. Η υπεράσπιση, σε ένδειξη διαμαρτυρίας, αποχωρεί από τη δίκη. Ο β.επίτροπος δίνει εξηγήσεις. Και το δικαστήριο δέχεται το αίτημα να αναβληθεί η δίκη. Ο υφυπουργός Αμύνης Δημάρα­τος, στον οποίο διαβιβάζονται οι μηνύσεις κατά των προανακριτών και ανακριτών της Αεροπορίας, αναθέτει στον πρώην πρόε­δρο του Αναθεωρητικού, αντιστράτηγο Ανανιάδη, να κάνει τις σχετικές ανακρίσεις. Στο μεταξύ, ο σοφέρ Τσώκος, που στην κα­τάθεση του, την οποία ανακάλεσε, στηρίχτηκε η καταδίκη σε θά­νατο του υποσμηναγού Θεοδωρίδη, παραπέμπεται σε δίκη για ψευδορκία.

Αλλά η ανάκριση θα περάσει από πολλές ακόμα φάσεις. Ο υπουργός Αμύνης Π.Κανελλόπουλος έχει αρχίσει να γίνεται στό­χος μερίδας του Τύπου και να επικρίνεται ότι προστατεύει τον αντισμήναρχο Κελαϊδή, υπεύθυνο για τη σκευωρία εναντίον των αξιωματικών και υπαξιωματικών της Αεροπορίας. Ταυτόχρονα, δημοσιεύεται στο Βήμα σειρά άρθρων του Αγγέλου Τσουκαλά, που μιλά για «ανεξίτηλα ίχνη βασανιστηρίων, ανεξήγητους θα­νάτους, πλαστογραφία» κ.λ.π., για πλεκτάνη και «υπόθεσιν Ντρέυφους», με «ελατήρια μίσους και αντεκδικήσεως».

Ο Π.Κανελλόπουλος, ύστερα από τη συνέχιση του θορύβου, αναθέτει στον αρεοπαγίτη I.Αποστολόπουλο να κάνει ανακρί­σεις για τα βασανιστήρια κ.λ.π. Η προαγωγή όμως τις μέρες αυ­τές ενός υποσμηναγού, που έχει καταγγελθεί για βασανιστής, σε σμηναγό, ρίχνει νέο λάδι στη φωτιά.

ΣΠΥΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

Νέα δίκη Αεροπορίας

Αν η δίκη της Μαριάμ έδειξε μια από τις πιο άγριες, βάρβαρες και μεσαιωνικές πλευρές της ελληνικής κοινωνικής ζωής, μια άλ­λη δικαστική υπόθεση συγκλονίζει την πολιτική ζωή της χώρας: Στις 24 Φεβρουαρίου, αρχίζει στο Αναθεωρητικό Στρατοδικείο η δίκη της Αεροπορίας. Ο Συναγερμός θα δέχεται τώρα τα πυρά για μια «εξυφανθείσαν σκευωρίαν». όπως καταγγέλλουν οι συνήγοροι των αεροπόρων, επί κυβερνήσεως Κέντρου. Το επιβα­ρυντικό για την κυβέρνηση του Συναγερμού, και ιδιαίτερα για τον υπουργό Αμύνης Π.Κανελλόπουλο, είναι ότι πέρασε από τη Βου­λή ειδική διάταξη για να κρατήσει στην ηγεσία της Αεροπορίας τον Εμ.Κελαϊδή. κύριο υπεύθυνο - κατά τους συνηγόρους και την αντιπολίτευση - για τη σκευωρία στην Αεροπορία. Συγκεκριμέ­να, ο Κελάίδής έπρεπε, σύμφωνα με τους σχετικούς νόμους, να αποστρατευτεί μέσα στο 1953, γιατί είχε συμπληρώσει το 54ο έτος της ηλικίας του και δωδεκαετία στους ανώτατους βαθμούς. Η κυ­βέρνηση όμως πέρασε διάταξη σε άσχετο νομοσχέδιο και κατάρ­γησε τους νόμους αυτούς. (Το Βήμα, 27 Φεβρουαρίου 1953.)

Οι απολογίες των κατηγορουμένων είναι συγκλονιστικές. Ο σμηναγός Παναγουλάκης λέει ότι τον βασάνιζαν δώδεκα ολό­κληρες μέρες. Ο σμηναγός Ελευθ.Ζαφειρόπουλος καταγγέλλει για βασανιστές του τους αντισμήναρχο Μητσάκο, τον επισμηνα­γό Σμαήλο, τον υποσμηναγό Θέμελη και άλλους. Αναφέρει ανά­μεσα σε άλλα:

«Ακολούθως ο Μητσάκος άρχισε να με χαστουκίζει, ενώ ο επισμηναγός Σμαήλος και ο υποσμηναγός Θέμελης με ερράβδιζαν ανηλεώς εις τους κόμβους των χεριών μου και εις τα γόνατα. Κάποτε εκουράσθησαν να με χτυπούν και σταμάτησαν για να βγάλουν οι Θέμελης και Μητσάκος τα σακάκια τους... Τότε με παρέδωσαν εις τους βασανιστάς σμηνίτας Λουκάν, Κολοκυθάν καιΤσαγκλήν (...). Επειδή εφώναζα πολύ ήλθε εις το δωμάτιον των βασανιστηρίων μου ο αντισμήναρχος Μητσάκος. ο οποίος μου είπε:

- Μη φωνάζεις, γιατί όσο πιο πολύ φωνάζεις, τόσο πιο πο­λύ ξύλο θα τρως. Το μηχάνημα πάντα λειτουργεί.

Την ώρα εκείνη το ραδιόφωνο του αερονομείου ήταν ανοι-κτόν εις όλην την έντασιν, ενώ έξω από τον θάλαμον των βασανιστηρίων μου ηκούοντο οι θορυβώδεις εξατμίσεις μιας μοτοσυκλέττας. Όταν εσταμάτησαν να με δέρνουν, με υπεχρέωσαν να περιπατώ πέρα-δώθε με τα πληγωμέ­να μου πέλματα πάνω σε μυτερά χαλίκια που είχαν στρώ­σει εις το δάπεδον. Πονούσα φρικτά... Εφώναζα: "Κύριε αντισμήναρχε, βασανίζετε έναν αθώο". Τα λόγια μου αυ­τά όμως τους εξηρέθιζον περισσότερον (...). Σε μια στιγ­μή είπα στον Μητσάκον: "Κάποτε αυτά που μου κάνετε θα τα καταγγείλω". Και ο βασανιστής μου εγέλασε λέγων: " Του κεφαλιού μας νομίζεις πως τα κάνουμε αυτά; Έχου­με πλάτες... Σε ποιον θα τα καταγγείλης;..Γ».

Τους ίδιους αξιωματικούς καταγγέλλει, με υπόμνημα του στον βασιλικό επίτροπο, ο αρχισμηνίας Γαλανός ότι τον βασάνιζαν για να «ομολογήσει δολιοφθοράς» και να ενοχοποιήσει άλλους συ­ναδέλφους του και ανώτερους του. Τα ίδια πρόσωπα καταγγέλ­λει και ο λιγομίλητος υποσμηναγός Γ.Θεοδωρίδης:

«Την επομένη, 12 Απριλίου 1952. βράδυ, άρχισαν πάλι να με κτυπούν στα πόδια με χονδρό καλώδιο και επει­δή με τα χέρια μου επιχειρούσα να προστατεύσω τα πό­δια μου μού έβαλαν και χειροπέδες. Και εν συνεχεία με υποχρέωναν να περπατώ μισή ώρα επάνω σε μυτερά χαλίκια. Το βράδυ πάλι τα ίδια. Όταν καθόμουν δε στο κρεβάτι εξηντλημένος από τα βασανιστήρια με κτυπού­σαν κλωτσιές. Την άλλη μέρα, πρωί πρωί, ήλθαν στο κελλί μου οι Μητσάκος, Θέμελης, Καλατζής. Τσαγκλής και Κο­λοκυθάς και ρίχτηκαν επάνω μου. Δέκα λεπτά με λιάνιζαν χωρίς οίκτο, χωρίς διακοπή, με λύσσα (...). Το απόγευμα άκουσα τον Θέμελη να λέει: "Βάλτε το ραδιόφωνον". Και σε λίγο με παίρνουν για... ανάκριση. Μ'έρριξαν ύστερα σ'ένα δωμάτιο του οποίου οι τοίχοι ήταν πιτσιλισμένοι από αίμα και το δάπεδο στρωμένο με μυτερά χαλίκια. Εκεί με διέταξαν να γδυθώ και άρχισαν να με κτυπούν με λύσσα οι βασανισταί μου Μητσάκος και Σμαήλος, πα­ρουσία των σμηνιτών Καλατζή και Κολοκυθά επί 10 λεπτά της ώρας. Σε λίγο ήρθε και ο Θέμελης και όλοι μαζί άρχισαν να με βασανίζουν. Επειδή όμως πονούσα και για να μην ακούγονται οι φωνές και τα μουγκρητά, μου έβα­λαν μια πετσέτα στο στόμα και χειροπέδες... Όταν έκα­να εμετό, επιχείρησαν να βάλουν το πρόσωπο μου εκεί. Αυτό βάσταξε έως τας 10 την νύχτα».

Ο συνήγορος του Θεοδωρίδη, πρώην βασιλικός επίτροπος στρατοδικείων I.Βαρικόπουλος, καλεί τους αναθεωρητές να δουν τα πόδια του πελάτη του, από όπου λείπουν κομμάτια από τα δάχτυλα του. Ζητά επίσης να κληθεί καθηγητής της Ιατρικής να εξετάσει τους κατηγορουμένους και να διαπιστώσει αν το πόρι­σμα του αντιστράτηγου Παπαγεωργίου, που έλεγε πως δεν έγι­ναν βασανιστήρια, ανταποκρινόταν στην αλήθεια.

Ο σοφέρ Τσιώκος, που έχει αθωωθεί από το Αεροδικείο και τώρα εξετάζεται ως μάρτυρας κατηγορίας, καταθέτει ότι όλες οι καταθέσεις του στην προανάκριση ήταν κατασκευασμένες από τους βασανιστές και τις υπέγραψε ύστερα από φρικτά βασανι­στήρια (εφημερίδες, 10 Μαρτίου 1953).

Την άλλη μέρα, στο δικαστήριο, ο ανθυποσμηναγός Λεμπέσης αφηγείται ότι τα ίδια πρόσωπα τον βασάνισαν και τον κρέμασαν από ένα δοκάρι. Και ο αρχισμηνίας Παπαντωνίου επαναλαμβά­νει τις καταγγελίες που έχει κάνει στο Αεροδικείο. Η υπόθεση παίρνει πια δραματική τροπή. Στις 9 Μαρτίου, η υπεράσπιση καταθέτει στο δικαστήριο μήνυση - δήλωση ότι η προδικασία ήταν πλαστή ότι οι «ομολογίες» των κατηγορουμένων κατα­σκευάστηκαν από τους τρεις βασανιστές αξιωματικούς και από συνεργάτες τους, και ότι ο καθηγητής μαθηματικών Δάδαλης πέ­θανε στη διάρκεια των προανακρίσεων από τα βασανιστήρια.

Πρόσφατα, ο σμηναγός Ζαφειρόπουλος αφηγήθηκε σχετικά με τον θάνατο του Δάδαλη:

«Άκουγα συνέχεια στο Τατόι ένα έμμονο βογκητό, που, όπως διασταύρωσα αργότερα, προερχόταν από τον Δά­δαλη. Ήταν ένας περίεργος ήχος, ένας ήχος ανθρώπου που φθάνει στο τέλος του. Επίσης άκουγα έξω από το κελί μου ένα σύρσιμο. Πιστεύω ότι τον πήγαιναν στην τουαλέτα. Μία ημέρα ακούσθηκαν ξαφνικά κάτι θόρυβοι, τρεξίματα, φωνές των δεσμοφυλάκων σαν να γινόταν μετακόμιση. Ήταν μια κατάσταση διαφορετική από τη συνηθισμένη. Από τότε δεν ξανακούσθηκε ο Δάδαλης. Πιστεύω ότι εκεί­νη την ημέρα πέθανε». (Το Βήμα, 11 Μαρτίου 1977.)

Στο υπόμνημα του για την υπόθεση της Αεροπορίας, στο οποίο ήδη αναφερθήκαμε, ο πρώην διευθυντής ασφαλείας πτήσεων του ΓΕΑ, ταξίαρχος ε.α. Β.Δέδες, γράφει:

«Ο Ακριβογιάννης εμυήθη 20 - 30 ημέρες προ της αποδράσεώς του και καθ'ον χρόνον σκοπίμως ετέλει υπό εξέτασιν της πτητικής του ικανότητος. Η μύησίς του εγένετο από πα­ράγοντας της Σ.Α. οι οποίοι και τον έπεισαν με δελεαστικά (...) ανταλλάγματα να μεταβή εις Αλβανίαν (...) επί εθνι­κή αποστολή κατασκοπίας κατά την οποίαν ούτος θα εμφανίζετο ως φυγάς κομμουνιστής (...). Το αεροπλάνον με το οποίον απέδρασε ο Ακριβογιάννης ήταν έτοιμο και διαθέσιμον, ουσιαστικώς προγραμματισμένο, διά την πτήσιν αυτήν (...). Αλλά και η συνοδεία Ακριβογιάννη ήταν ήδη εύκολος και εξησφαλισμένη και με το αυτό μάλιστα επί­στρεφαν εκ Κερκύρας και περιφερόμενον περί την 12.00 μεσημβρινήν επάνω από το Τατόι Ντακότα (...) κυβερνή­της διαθέσιμος και μεμυημένος υπήρχε (Μητσάκος) με εφεδρικόν τον Καρακίτσον, συγκυβερνήτης υπήρχε και απουσίαζαν από την σχολήν (Δημακόπουλος), ναυτίλος διαθέσιμος και μεμυημένος υπήρχε (Σκαρμαλιωράκης)... Κατά την ακροαματικήν διαδικασίαν εις το Β' Αναθεωρητικόν αποκαλύπτεται (εκ των πρακτικών) ότι ο, κατά το πόρισμα Μητσάκου, φυγαδευθείς "κομμουνιστής" Ακριβογιάννης μετέφερεν εις την ανωτάτην κομμουνιστικήν ηγεσίαν του εξωτερικού και επιστολήν ενός "Κώστα", σημα­ντικού, κατά τον Σκαρμαλιωράκην, στελέχους του ΚΚΕ, ο οποίος ήτο και ο οργανώσας διά λογαριασμόν του ΚΚΕ την απόδρασιν του Ακριβογιάννη. Διά τον ρόλον αυτού του "Κώ­στα" είχε επιλεγεί και πιθανώτατα εκρατείτο προκαταβο­λικώς εις Αστυνομικόν Τμήμα Αμπελοκήπων ο ιδιώτης κα­θηγητής μαθηματικών Χρήστος Δάδαλης. Αντίγραφον ιδιόχειρον αυτής της επιστολής είχε αποσπάσει, άγνωστον πώς και πότε, από τον Δάδαλην ο προανακριτής Μητσάκος. Και το στοιχείον τούτο, εν συνδυασμώ και με άλλας αποκαλυπτικάς ενδείξεις, αποτελεί και μίαν ήδη απόδειξιν ότι ο άγνωστον εισέτι πότε συλληφθείς Δάδαλης, ο οποίος και απεβίωσεν στις 4 Μάιου 1952 στα χέρια των βα­σανιστών του (...) είχε προγραφεί προ της αποδράσεως του Ακριβογιάννη...».

Αυτά όμως καταγράφονται τώρα. Τότε, ως εκείνη την στιγμή, υπήρχαν μόνο οι καταγγελίες των αξιωματικών της Αεροπορίας που είχαν καταδικαστεί, των συνηγόρων τους και ορισμένων εφη­μερίδων.

Στις 10 Μαρτίου 1953, Το Βήμα γράφει:

«Η υπεράσπισις των κατηγορουμένων αποτελείται από γνωστούς και αδιάβλητου εθνικοφροσύνης δικηγόρους των Αθηνών, οι οποίοι τιμούν το δικανικόν βήμα από πολλών δεκαετηρίδων και οι οποίοι δεν θα έφθαναν ποτέ εις την σοβαρήν απόφασιν της προσβολής επί πλαστότητι δικα­στικών εγγράφων, εάν δεν είχαν πεισθή οι ίδιοι, ως άν­θρωποι και ως επιστήμονες, περί της πλαστότητος. Δη­μιουργείται ούτως ένα σοβαρώτατον ζήτημα, το οποίον ξεπερνά το κιγκλίδωμα του Αναθεωρητικού Δικαστηρίου. Κανονικώς, το Αναθεωρητικόν θα πρέπει να αναβάλη την δίκην (...). Η τροπή όμως την οποίαν επήρεν η δίκη, δημιουργεί, νομίζομεν, και διά την κυβέρνησιν ΔΙΠΛΗΝ ΥΠΟΧΡΕΩΣΙΝ. Η πρώτη είναι να κατευθύνη το Αναθεω­ρητικόν προς τον δρόμον του Νόμου και του Δικαίου. Και η δεύτερη να διάταξη μίαν έρευναν, διά να εξακρίβωση τι συμβαίνει επί τέλους εις την Πολεμικήν μας Αεροπορίαν και ποίοι είναι εκείνοι που βυθίζουν το ένδοξον αυτό Σώ­μα εις την υποψίαν της ηθικής συνενοχής, που προκαλεί η χρησιμοποίησις βαρβάρων και απάνθρωπων μεθόδων».